1958 Fransız Anayasasında Kanun Anlayışı_{Kanunun Genelliğinden 'Sınırlı-Tahsisli Kanun'a Geçiş}

Prof. Dr. Ömer ANAYURT

Fransa'da geleneksel kanun anlayışı felsefi köklerini Rousseau'nun genel irade öğretisinde bulmaktadır. 1789 Bildirisinde genel iradenin ifadesi olarak tanımlanmış ve ardından gelen anayasalarda da kanun ile genel irade arasındaki bu ilişki devam ettirilmiştir. "Kâdir-i mutlak" bir yetki olarak, uzunca bir süre, ne konu ne de içerik yönünden sınırlamaya tabi tutulmuştur. 

Literatüre "kanunun genelliği" olarak yerleşen bu ilke, 1958 Anayasası ile radikal bir değişime tabi tutulmuştur. İçerik yönünden sınırsız kanundan âdeta "paylaşımlı kanun" anlayışına geçilmiştir. Öğretide "yürütmenin özerk kararnameleri" olarak nitelendirilen, Fabre'nin betimlemesiyle "kanuna paralel" ya da "kanuna ortak" yeni bir düzenleyici işlem türü ihdas edilmiştir. 

Pozitif pencereden bakıldığında bir "hukuksal devrim" olarak görülen bu yeni "normatif iktidar dağılımı" uygulamada metamorfoz geçirmiştir. İşte bu çalışma, "yarım kalan bir anayasal devrimin hazin öyküsü"nü ele almaktadır. Çalışma, içerik itibarıyla Fransız anayasa düzenine ilişkindir. Ancak yapılan açıklamalar, 2017 Anayasa Değişiklikleriyle hukuk sistemimize giren Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin statüsüne dair tartışma ve yorumlara da karşılaştırmalı hukuk perspektifinden katkı sunacak niteliktedir. 

	Kanunun Genelliği İlkesi
	Sınırlı ve Tahsisli Yasama
	Yürütmenin Özerk Düzenleme Yetkisi
	Kanun–Özerk Kararname İlişkisi
	Özerk Kararnamelerin Statüsü ve Denetimi
	Özerk Kararnamelere Yargı Yerlerinin Bakışı

 

İÇİNDEKİLER İçindekiler Önsöz  5 Kısaltmalar  9 GİRİŞ  11 I. 1958 ANAYASASI VE KANUN ANLAYIŞINDA NORMATİF ÇERÇEVEDE PARADİGMA DEĞİŞİMİ  19 A. Kanunun Genelliğinden “Sınırlı–Tahsisli” Kanun Anlayışına: Normatif Çerçeve  19 B. Kanuna Tahsis Edilmiş Düzenleme Alanı  21 1. Kanunun Yatay Sınırları  23 a. Kural İçerikli Kanunlar (fixe les règles)  23 b. Temel İlke Belirleyici Kanunlar (La loi détermine les principes fondamentaux)  25 2. Kanunun Dikey Sınırları  29 C. Kanun Alanının Genişletilme İmkânı  30 II. 1958 ANAYASASININ KANUN ANLAYIŞI VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR: 34 VE 37’İNCİ MADDELERE DAYALI YAPILANMAYA İLK YAKLAŞIMLAR  34 A. Kanunun Genelliğinin Sonu: Genel İrade Anlayışında Anlam Kayması  34 1. Geleneksel Kanun Anlayışı Olarak Kanunun Genelliği İlkesi  34 2. Geleneksel Kanun Anlayışının Sonu: “Sınırlı Kanun” Anlayışı Ya da Genel İradenin Yeniden Tanımlanması  43 B. Yürütmenin Düzenleme Alanının Nitelik ve Statüsünde Radikal Değişim  50 1. Türev Düzenleyici Kararname Yetkisi (décret réglementaire dérivé/pouvoir réglementaire dérive)  51 2. Özerk Kararnameler Ya da Özerk Düzenleme Yetkisi (pouvoir réglementaire autonome)  53 C. Kanunun Tanımında Şekli (Organik) Ölçütün Yetersiz Hale Gelişi  61 III. KANUN İLE ÖZERK KARARNAMELERİN DÜZENLEME ALANLARINA İLİŞKİN YETKİ UYUŞMAZLIKLARI VE ANAYASAL ÇÖZÜM YOLLARI  69 A. Kanunun Yürütme Alanına Müdahalede Bulunmasına Karşı  69 1. Kanunun Parlamentoda Görüşülmesi (Oylama Öncesi) ve Kabul Edilemezlik İtirazı (AY, m. 41)  72 2. Kanuna Karşı Önleyici Denetim Yolunun İşletilmesi (AY, m. 61)  73 3. Kanunun Yayımından Sonraki Süreç: “Délegalisation”/Declassement Yolu (AY, m. 37/2)  74 B. Yürütmenin Kanun Alanına Müdahalesi  79 IV. 1958 ANAYASASININ KURDUĞU KANUN–ÖZERK KARARNAME SİSTEMİNİN UYGULAMADAKİ GÖRÜNÜMÜ  82 A. İki Yasama Alanı Arasında Gerçek Bir Yatay Yetki Ayırımının Yokluğu  83 B. Dikey Yetki Ayrılığının Bulunmayışı: Yasamaya Yasak Alanın Yokluğu  86 C. Uygulamayı Yönlendiren Etkenler  93 1. Hükümetin Tutumu  94 2. Anayasa Konseyi’nin Yaklaşımı  98 a. Kanun Alanının Sadece 34’üncü Madde ile Sınırlı Görülmemesi  98 b. Kanunun Özerk Kararname Alanını Düzenlemesinin Anayasaya Aykırı Görülmemesi  101 aa. Anayasa Konseyi’nin Blocage des prix Kararı ve Sonrası  101 c. Özerk Kararnamelerin Hiyerarşik Durumu  113 d. Anayasal Metinlerdeki Karmaşıklık ve Belirsizlikler  121 Değerlendirme ve Sonuç  125 Kaynakça  133 Kavram Dizini  139