1982 Anayasası Çerçevesinde Engelli Hakları

Ayşe Nur USTA

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR . 15

GİRİŞ .17

BİRİNCİ BÖLÜM

ENGELLİ KAVRAMI VE TARİHİ GELİŞİMİ

ENGELLİ KAVRAMI. 21

TARİHÎ GELİŞİM SÜRECİ İÇERİSİNDE ENGELLİLİK. 27

ENGELLİLİĞİ AÇIKLAMAYA İLİŞKİN BAŞLICA MODELLER 38

Ahlaki (Dinî) Model. 39

Tıbbi Model 40

Sosyal Model 45

İnsan Hakları Modeli. 48

ENGELLİLİK NEDENLERİ VE TÜRLERİ 50

İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİNİN ENGELLİLİK

BAĞLAMINDA İNCELENMESİ. 53

Genel Olarak. 53

İnsan Onuruna ve Bağımsız Yaşama Saygı 54

İnsan Onuruna Saygı. 54

Bağımsız Yaşama Saygı . 58

Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı. 59

Eşitlik İlkesi 59

Ayrımcılık Yasağı . 61

(1) Doğrudan Ayrımcılık  65

(2) Dolaylı Ayrımcılık . 67

(3) Taciz. 68

(4) Çoklu Temelde Ayrımcılık  69

(5) Makul Uyumlaştırmanın Reddi 70

12 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA ENGELLİ HAKLARI

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER75

Genel Olarak .75

Engelliliğe İlişkin Birleşmiş Milletler Düzenlemeleri ve Faaliyetleri 82

Zihinsel Engelli Kişilerin Hakları Beyannamesi.82

Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Beyanname 84

Uluslararası Engelliler Yılı 85

BM Engelli Kişilere İlişkin Dünya Eylem Programı .88

Akıl Hastalığı Olan Kişilerin Korunması ve Ruh Sağlığı Hizmetlerinin

İyileştirilmesine Yönelik İlkeler 95

Engelliler İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar.95

BM Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşme.97

ILO 159 No.lu Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam (Sakatlar)

Sözleşmesi .114

AVRUPA BİRLİĞİ .116

AVRUPA KONSEYİ.118

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.120

Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı124

Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan

Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp

Sözleşmesi.124

AMERİKA’DA ENGELLİ HAKLARI .125

AFRİKA’DA ENGELLİ HAKLARI.129

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK HUKUKUNDA ENGELLİ HAKLARI

GENEL OLARAK 135

TÜRK HUKUKUNDA TARİHÎ SÜREÇ VE HUKUKİ DÜZENLEMELER .136

İslamiyet Öncesi ve Sonrası Türk Toplumlarında Engelli Hakları.138

İslam’da Engelli Hakları .141

Osmanlı’da Engelli Hakları.145

1921 Anayasası Döneminde Engelli Hakları 151

1924 Anayasası Döneminde Engelli Hakları 152

İçindekiler 13

1961 Anayasası Döneminde Engelli Hakları . 154

1982 ANAYASASI DÖNEMİNDE ENGELLİ HAKLARI 157

Genel Olarak. 157

Engellilerin Belli Başlı Haklar Açısından Konumu 166

Yaşam Hakkı 166

Eğitim Hakkı 168

Sağlık Hakkı. 175

Çalışma Hakkı 179

Siyasi Katılım Hakkı . 189

Sosyal Güvenlik Hakkı . 190

Adalete Erişim Hakkı. 191

Erişilebilirlik. 197

ENGELLİLERE YÖNELİK İÇ HUKUKUMUZDAKİ BAZI DÜZENLEMELER. 204

Engellilere Tanınan Bazı Muafiyetler 204

Engellilere İlişkin Ceza Hukukunda Yer Alan Bazı Düzenlemeler 208

ENGELLİLERİN KARŞILAŞTIĞI DİĞER SORUNLAR 211

SONUÇ 213

KAYNAKÇA 217