6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu ÇerçevesindeKefalet Sözleşmesi
Burak ÖZEN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR XXI
§ 1. Kişisel teminat sözleşmeleri 1
I. Nesnel ve kişisel teminat sözleşmesi ayrımı 1
II. Kişisel teminat sözleşmelerine genel bakış 7
A. Genel olarak 7
B. Mevcut borca katılma ve kişisel teminat sözleşmeleri
arasındaki yeri 7
1. Mevcut borca katılma ve özellikleri 7
2. Mevcut borca katılma, kefalet ve garanti sözleşmesi
ayrımına bağlanan sonuçlar 11
3. Mevcut borca katılma ve kefalet sözleşmesinin
birbirinden ayrılması 15
a. Taraf iradelerinin belirlenmesi ve kefalet karinesi 15
b. Taraf iradelerinin belirlenmesinde yardımcı ölçütler 18
C. Teminat amaçlı garanti sözleşmesi ve kişisel teminat
sözleşmeleri arasındaki yeri 23
1. Teminat amaçlı garanti sözleşmesinin özellikleri 23
2. Teminat amaçlı garanti sözleşmesi ve kefalet sözleşmesi
ayrımına bağlı sonuçlar 27
3. Teminat amaçlı garanti sözleşmesinin kefalet sözleşmesinden
ayrılması ve yapılacak yorumun dayanakları 29
a. Genel olarak 29
b. Yapılacak yorum için sözleşmenin lâfzında yer alan
dayanaklar 30
ba. Yasal bir tanımın kullanılması 30
bb. Bir borcun ifasının veya bir edimin yerine
getirilmesinin teminat altına alınması 31
bc. Teminat verenin sorumluluğunun koşulları ve
kapsamının soyut olarak belirlenmesi 32
bd. Teminat konusu edimin açıkça ve somut ayrıntılar
verilerek tanımlanması 33
be. Belirli belgelerin ibrazı veya ibraz edilmemesi
üzerine ödeme yapılacağının kararlaştırılması 34
bf. İlk talepte ödeme kaydının varlığı 36
bg. Sözleşmenin lâfzında yer alan başkaca dayanaklar 37
c. Yapılacak yorumun sözleşmenin lâfzı dışındaki
olgulara bağlı dayanakları 39
d. Kefalet karinesi 42
D. Kredi emri ve kefalet 43
E. Aval ve kefalet 45
F. TBK. m. 603 düzenlemesinin gerçek kişilerce kişisel
teminat verilmesine ilişkin sözleşmeler bakımından
getirdiği yenilik 48
§ 2. Kefalet sözleşmesine genel bakış 57
I. Tanım, taraflar, konu ve borçlanma sebebi 57
A. Yasal tanım 57
B. Kefalet Sözleşmesinin Tarafları 60
1. Taraflar 60
2. Üçüncü kişi yararına kefalet sözleşmesi yapılması olanağı 60
3. Kefalet ön sözleşmesinde taraflar 61
4. Kefalet sözleşmesinin gelecekteki alacaklıyla yapılması 63
5. Kefilin mirasçılarının kefalet sözleşmesinden kaynaklanan
sorumluluğu 64
C. Kefilin ediminin konusu 65
D. Kefalet sözleşmesinin sebebi 68
II. Kefalet sözleşmesinin özellikleri 72
A. Kefalet sözleşmesinin asıl borcu doğuran hukukî
ilişkiden ayrı bir hukukî ilişki olarak ele alınması 72
1. Kefalet sözleşmesinin ayrı bir hukukî ilişki olarak ele
alınmasına bağlanan sonuçlar 72
2. Kefilin ödeme yükümü 74
a. Genel olarak 74
b. Alacaklı ve esas borçlunun vadede değişiklik yapması 75
c. Esas borçlunun iflâsı 79
d. Asıl borcun muaccel olmasının süre içeren bildirime
bağlanması 81
e. Kefalet sözleşmesinden kaynaklanan muacceliyet
bildiriminde bulunma gereği ve kefilin iflâsı 82
f. Kefil hakkındaki takibin durdurulması kararı 83
fa. Genel olarak 83
fb. Kefil hakkındaki takibin durdurulmasının koşulları 84
fc. Takibin durdurulması kararının etkileri 86
B. Kefalet sözleşmesinin fer’i bir sorumluluk doğurması 88
1. Fer’iliğin kefalet sözleşmesinin ayırıcı özelliği olması 88
2. Kefilin esas borçluya ait savunma sebeplerinden
yararlanabilmesi 93
3. Güvence altına alınan alacakla ilgili değişikliklerin
kefile etkisi 96
a. Alacağın devrinin kefile etkisi 96
b. Borcun üstlenilmesinin kefile etkisi 98
4. Kefilin sorumluluğunun fer’iliğinin istisnaları 104
5. Kefalete ve garantiye özgü edimlerden oluşan kişisel
teminat sözleşmesi 107
a. Genel olarak 107
b. TBK. m. 582 f. 2’nin uygulanma koşulları 112
c. TBK. m. 582 f. 2’nin uygulanmasının sonuçları 117
C. Kefalet sözleşmesinin ikinci derecede bir sorumluluk
doğurması 118
D. Kefalet sözleşmesiyle sadece tek tarafın edim
yükümü altına girmesi 119
E. Kefalet sözleşmesinin başkasına ait bir borcu güvence
altına almak için yapılması 126
III. Kefilin sorumluluğunun kapsamı 127
A. Kefilin yasadan kaynaklanan sorumluluğu 127
1. Kefil olunan borcun aslından sorumluluk 127
2. Borçlunun kusur ve temerrüdünün yasal sonuçları 131
3. Dava ve takip masrafları 135
4. İşlemiş bir yıllık ve işlemekte olan sözleşme faizi 137
B. Kefilin sözleşmeden kaynaklanan sorumluluğu 139
C. Kefilin sorumluluğunun kapsamını belirleyen TBK m. 589
düzenlemesinin kefilin sorumluluğunun en üst sınırının
kefalet belgesinde gösterilmesi zorunluluğunu ele alan
TBK m. 583 f. 1’le ilişkisi 143
§ 3. Kefalet sözleşmesinin kurulması ve geçerlilik şartları 149
I. Kefalet sözleşmesinin güvence altına aldığı borca
bağlı geçerlik şartları 149
A. Kefalet güvencesine bağlanabilecek borçlar 149
B. İleride doğacak veya koşula bağlanmış borçlara kefil
olunması 154
C. Mevcut olmayan veya kesin hükümsüz bir sözleşmeden
kaynaklanan borca kefil olunması 155
D. Esas borcun esas borçluyu bağlamaması 155
1. Esas borçlunun iptal hakkı bulunması 155
2. Esas borçlunun ayıptan doğan seçimlik haklarının
bulunması 157
3. Esas borçlunun sınırlı ehliyetsiz olması 159
4. Eksik borçlara kefil olunması 159
II. Kefalet sözleşmesinin kurulması ve kendine
özgü geçerlilik şartları 161
A. Kefalet sözleşmesinin kurulması, yorumu,
koşula bağlanması 161
1. Kefalet sözleşmesinin kurulması 161
2. Kefalet sözleşmesinin yorumu 168
3. Kefalet sözleşmesinin koşula bağlanması 176
B. Kefil olma ehliyeti 177
1. Gerçek kişilerin kefil olma ehliyeti 177
2. Tüzel kişilerin kefil olma ehliyeti 184
3. TBK. m. 584’ün evli kişilerin kefalet ehliyeti bakımından
getirdiği sınırlama: Eşin yazılı rızası 187
a. Genel olarak 187
b. Eşin rızasının aranacağı ve aranmayacağı durumlar 189
c. Eşin rızasının zamanı ve şekli 198
d. Eşin rızasının bulunmamasına bağlanan sonuçlar 200
C. İrade bozuklukları 202
1. Genel olarak 202
2. Yanılma 203
a. Kefilin göz önünde tuttuğu olgularda yanılması 203
b. Kefilin “esaslı yanılma” niteliğini taşıyan beyan
hatasına düşmesi 204
c. Özel olarak ele alınması gereken bir sorun:
Kredi borcuna kefil olan kişinin “bütünsel (global)”
sorumluluk üstlenmesi 207
3. Aldatma 210
a. Kefalet sözleşmesinde aldatmanın unsurları ve
ispat külfeti 210
b. Aldatma oluşturan davranışın hukuka aykırı bir
nitelik taşıması gereği ve alacaklının açıklama yapma
yükümü 212
4. Korkutma 216
D. Şekil 218
1. Kefilin beyanı için aranan “tek taraflı” geçerlilik şekli 218
2. Kefilin beyanı için aranan yazılı şeklin nitelendirilmesi 219
a. 818 sayılı (eski) Borçlar Kanunu’nun 484. maddesinde
aranan şeklin niteliği 219
b. TBK. m. 583’ün şekle ilişkin düzenlemesinin
değerlendirilmesi 224
3. Yazılı şeklin kapsamında yer alması gereken noktalar 228
a. Genel olarak 228
b. Kefilin sorumluluğunun üst sınırının gösterilmesi 228
c. Esas borcun bireyselleştirilmesi 233
d. Kefil açısından (sübjektif olarak) esaslı noktalar 237
e. Kefilin durumunu ağırlaştırıcı nitelikteki anlaşmalar 237
4. Kefilin beyanının tek bir belgede yer alması gerekliliği 239
5. Beyaza (açığa) imza sorunu 239
6. Kefilin borcunun üstlenilmesinin geçerlilik şekline
bağlı olup olmadığı sorunu 247
7. Şekle aykırılığa bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar 248
a. Şekle aykırılığın yaptırımı 248
b. Şekle aykırılığa kasten yol açan kefilden tazminat
istenebilmesi 251
c. Şekle aykırı kefalet sözleşmesinin ifa edilmesi 252
E. Kefalet sözleşmesinin hukuka veya ahlaka aykırı olması 257
F. Temsil 267
G. Kefalet sözleşmesinde işlem temelinin çökmesi 280
§ 4. Kefalet sözleşmesinin çeşitleri 283
I. Adi kefalet 283
A. Adi kefaletin özellikleri 283
B. Adi kefile özgü savunmalar 297
1. Tartışma (önce esas borçlunun takip edilmesi gerektiği)
def’i 297
a. Kural 297
b. Tartışma def’inin ortadan kalktığı hâller 303
ba. Esas borçlunun iflâsı ve esas borçluya konkordato
mehli verilmiş olması 303
bb. Borçlu hakkında Türkiye’de takip yapmanın
imkânsızlaşması veya önemli ölçüde güçleşmesi 305
bc. Asıl borçlu aleyhinde yapılan takibin sonucunda
kesin aciz belgesi alınması 308
2. Önce rehnin paraya çevrilmesi def’i 308
II. Müteselsil kefalet 314
A. Müteselsil kefaletin özellikleri, müteselsil borçluluktan
farkı ve müteselsil kefilin savunmaları 314
1. Müteselsil kefaletin özellikleri 314
2. Müteselsil kefalet ve müteselsil borçluluk arasında
ayrım yapılması zorunluluğu 319
3. Müteselsil kefalette fer’ilik ilkesine bağlı sonuçlar 320
B. Müteselsil kefil olma iradesinin belirlenmesi 327
C. Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde müteselsil
kefilin sorumluluğu: Talilik (ikincillik) unsurunun
belirginleşmesi 337
1. Müteselsil kefile başvurulmasını mümkün kılan temel
olgu: İfada geciken esas borçlunun ihtar edilmesi 337
2. Esas borçlunun ihtar edilmesi gerekliliğini ortadan
kaldıran hâller 341
3. Teslime bağlı taşınır rehni ve alacak rehninin öncelikle
paraya çevrilmesi gerekliliği 343
4. Teslime bağlı taşınır rehni ve alacak rehninin öncelikle
paraya çevrilmesi zorunluluğunun ortadan kalkması 347
5. Müteselsil kefilin savunmalarının niteliği 350
III. Toplu kefalet 351
A. Bağımsız toplu kefalet ve kısmî kefalet 351
B. Birlikte kefalet 356
1. Birlikte kefaletin ayırıcı özellikleri 356
2. Adi birlikte kefalet 360
a. Adi birlikte kefaletin özellikleri 360
b. Adi birlikte kefalette rücu 362
3. Müteselsil birlikte kefalet 364
a. Değişik teselsül görünümleri 364
b. Müteselsil birlikte kefilin sorumluluğuna ilişkin
esaslar 366
c. Müteselsil birlikte kefalette rücu 371
4. Kefilin TBK. m. 587 f. 3 uyarınca borçtan kurtulması 378
IV. Kefile, rücua ve zarara kefalet 391
A. Kefile kefalet 391
B. Rücua kefalet 395
C. Açığın kapatılmasına (zarara) kefalet 397
§ 5. Kefil ve alacaklı arasındaki ilişkiler 399
I. Kefilin alacaklı karşısındaki savunmaları 399
A. Genel olarak 399
B. Esas borç ilişkisinden kaynaklanan savunmalar 401
1. Esas borcun doğumu ve geçerliliğine ilişkin savunmalar 401
2. Esas borcun kapsam ve hükümlerine ilişkin savunmalar 402
a. Muacceliyet eksikliği 402
b. Ödemezlik def’i 403
c. Esas borçluya süre tanınması 403
d. Esas borcun zamanaşımına uğraması 403
e. Esas borcun kumar veya bahse dayanması 405
f. Esas borçlunun takas hakkı bulunması 407
g. Esas borçlu ve alacaklı arasındaki davada verilmiş
kesin hüküm 408
3. Esas borcun sona ermesine ilişkin savunmalar 408
4. Esas borçluya ait olan ve kefil tarafından yapılamayacak
savunmalar 409
a. TBK. m. 582 f. 2 çerçevesinde kefil olan kişinin
durumu 409
b. Esas borçlunun ödeme güçsüzlüğüne dayanan
savunmalar 409
c. Esas borçluya kişisel olarak tanınmış savunmalar 411
5. Esas borçlunun kendisine ait savunmalardan
vazgeçmesinin kefile etkisi 413
6. Kefilin esas borçluya ait savunmalardan vazgeçmesi 415
7. Kefilin esas borçluya ait savunmaları kullanmasının veya
kullanmamasının sonuçları 416
C. Kefil ve alacaklı arasındaki kişisel ilişkilere dayanan
savunmalar 417
II. Alacaklının ödevleri 419
A. Borçlunun iflâsı veya konkordato istemesi hâlinde
söz konusu olan ödevler 419
1. Genel olarak 419
2. İflâsı bildirme yükümü 421
3. Alacağı yazdırma yükümü 421
4. Esas borçlunun iflâsında söz konusu olacak diğer
yükümlülükler 423
5. Esas borçlunun konkordato istemesi ve kendisine
konkordato mehli verilmesi durumda söz konusu olan
yükümler 424
6. Alacaklının yükümlülüklerine aykırı hareket etmesinin
sonuçları 425
B. Ödemeyi kabul külfeti 426
1. Genel olarak 426
2. Alacaklının ödemeyi kabul külfetinin yerine getirilmemesi
ve buna bağlanan sonuçlar 427
a. Ödemeyi kabul külfetinin kapsamı 427
b. Alacaklının ödemeyi kabul külfetine aykırılıkta
bulunması 430
c. Alacaklının ödemeyi kabul külfetine aykırılıkta
bulunmasının sonuçları 430
C. Bilgi vermeye, teminatlara ve ispat araçlarına ilişkin
ödevler 433
1. Bilgi verme ödevi 433
2. Teminatların ve rüçhan haklarının korunmasına
ilişkin ödevler 436
a. Genel olarak 436
b. Teminatları koruma yükümünün kapsamının
belirlenmesi 440
c. Teminatlara ilişkin koruma yükümü bakımından
TBK. m. 592 f.1’in yaptığı ayrım 444
ca. Kefalet anında mevcut teminatlar 444
cb. Kefalet anından sonra verilen teminatlar 445
d. Koruma yükümlülüğünün kapsamındaki
teminatların azaltılmasından doğan sorumluluk 446
3. Teminatların ve ispat araçlarının kefile devrine
ilişkin ödevler 454
§ 6. Kefil ve esas borçlu arasındaki ilişkiler 465
I. Kefilin ödemeyi ihbar külfeti 465
II. Kefilin esas borçludan güvence verilmesini veya borçtan
kurtarılmasını isteme hakkı 465
A. Genel olarak 465
B. Teminat gösterilmesini ve kefalet borcundan
kurtarılmayı isteme hakkının koşulları 467
1. Genel Olarak 467
2. Esas borçlunun yükümlülüklerine aykırılık etmiş olması 468
3. Esas borçlunun temerrüde düşmesi 469
4. Kefilin riskinin sonradan büyük ölçüde artması 469
C. Kefilin ileri sürebileceği talepler 471
III. Kefilin rücu hakkı 472
A. Halefiyete dayanan (genel) ve temel ilişkiye dayanan (özel)
rücu taleplerine toplu bakış 472
1. Halefiyete dayanan (genel) rücu hakkının amacı 472
2. Esas borçlu ve kefil arasındaki (temel) ilişkinin
halefiyet üzerindeki engelleyici etkisi 475
3. Rücu hakkına ilişkin olarak esas borçlu ve kefil arasında
yapılan anlaşmalar 478
4. TBK. m. 596’daki halefiyet ilkesinin sağladığı ispat ve
teminat avantajları 481
