Kanun Yararına Bozma

Aydın KUYUCU ( Yargıtay Cumhuriyet Savcısı )

Öğretide -olağanüstü temyiz- de denilen ve 1412 sayılı CMUK. nun 343. maddesinde düzenlenen -yazılı emir ile bozma- yasa yolu, 5271 sayılı CYY. nın 309 ve 310. maddelerinde -kanun yararına bozma- başlığı altında yeniden düzenlenmiştir.

Kanun yararına bozma yasa yolu ile hâkim veya mahkemelerce verilip istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen kararlardaki, maddî hukuka veya yargılama hukukuna ilişkin hukuka aykırılıkların giderilmesi ve ülke sathında uygulama birliğine ulaşılması amaçlanmıştır.

Bu yasa yolu, kesinleşen kararlardaki hukuka aykırılıkların giderilmesi ile adalet ve eşitliğin sağlanmasında son derece etkili olan bir olağanüstü yasa yoludur. 1 Haziran 2005 tarihinde ceza ve ceza yargılama hukukuna ilişkin birçok yasanın yürürlükten kalkması ve yeni yasaların yürürlüğe girmesi, kanun yararına bozma yolunun önemini ve işlevini artırmıştır. Kanun yararına bozma kararlarına yönelik itiraz başvuruları üzerine verilen Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararları; bu yasa yolunun niteliği, işlevi, özelliği ve sonuçlarını ortaya koymasının yanında ceza ve ceza yargılaması yasalarında düzenlenen çok sayıda suçun ve/veya konunun aydınlatılmasını sağlamıştır.

Kitapta, kanun yararına bozma yasa yolunun; tanımı, tarihçesi, konusu, amacı, diğer olağanüstü yasa yollarına benzerlik taşıyan ve farklılık gösteren özellikleri, kanun yararına bozma yoluna başvurma yetkisi, koşulları, nedenleri ve evreleri ile kanun yararına bozma konusu edilen karar veya hükmün türü ve niteliği nazara alınarak sonuç ve etkileri sistematik bir biçimde ele alınmış, özellik arzetmesi nedeniyle güvenlik tedbirlerine ilişkin kararlar ile uyarlama yargılaması sonucu ittihaz edilen kararların yasa yararına bozulması ile mahkumiyet hükümlerine karşı hükümlü aleyhine kanun yararına bozma isteminde bulunulması hususları ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir.

Kitabın ilk baskısının uygulayıcılar arasında bir tür kaynak kitap olarak görülmesi ve ikinci baskısına ihtiyaç hissedilmesi üzerine; kitap yeniden gözden geçirilmiş, güncelleştirilmiş ve genişletilmiştir. Kitabın ikinci baskısında, ilk baskıda değinilen konuların bazılarına daha ayrıntılı olarak yer verilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, örneğin; kanun yararına bozma yoluna başvurunun koşulları sistematik bir biçimde değerlendirilmiş, hukuka aykırılık nedenleri başlığı altında, suçun/fiilin niteliği, suçun unsurları, gerekçe, sübut, eksik soruşturma/kovuşturma konuları ile şahsi hakka ilişkin hukuka aykırılıklar ayrı alt başlıklar altında daha detaylı incelenmiş, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi halinde açıklanmayan mahkumiyet hükmündeki hukuka aykırılıklar ayrı bir başlık altında ve etraflı bir şekilde irdelenmiş, Yargıtay tarafından verilen kararlar aleyhine kanun yararına bozma yasa yoluna başvurulup başvurulamayacağı hususu ile kanun yararına bozma istemi üzerine verilen kararlar aleyhine yasa yolu konusu detaylandırılmıştır. Kitaba, kanun yararına bozma kararının karara taraf olmayanlara etkisi, kanun yararına bozma kararı sonrası yargılamada zamanaşımı konuları eklenmiştir.

İçtihatlar bölümünde; kanun yararına bozma yasa yolu ile ilgili İçtihadı Birleştirme Kararlarına, 01. 06. 2005 tarihinden kitabın yayımı çalışması anına kadar yazımı tamamlanmış Ceza Genel Kurulu kararları ile 1412 sayılı Yasanın yürürlükte olduğu döneme ait olup güncelliğini halâ korumakta olan Ceza Genel Kurulu Kararlarına yer verilmiş, ayrıca sıklıkla karşılaşılabilecek değişik konulara ilişkin kanun yararına bozma istemlerine ilişkin daire kararları belirli bir sistematik içinde ve tasnif edilmiş bir biçimde okuyucuya sunulmuştur. İlk baskıda yer alan ancak güncelliğini yitiren Ceza Genel Kurulu kararları ile daire kararları içtihatlar kısmından çıkarılmış, aynı veya benzer konuya ilişkin olması nedeniyle tekrara neden olmamak için bazı Ceza Genel Kurulu kararlarının tarih ve sayısına, güncel içtihatların altında bilgi notu olarak yer verilmiştir.





BİRİNCİ BÖLÜM

CEZA YARGILAMASI HUKUKUNDAKANUN YARARINA BOZMA

Giriş-1

I--Kanun Yararına Bozma Yasa Yolunun Tanımı ve Hukuki Niteliği, Amacı ile Olumlu ve Olumsuz Yönleri, Diğer Olağanüstü Yasa Yolları ile Karşılaştırılması ve Kısa Tarihçesi-4

A--TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ-4

B--AMACI İLE OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ-5

C--DİĞER OLAĞANÜSTÜ YASA YOLLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI-7

1--Genel Olarak-7

2--Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisi İle Karşılaştırılması -7

a)-Ortak Özellikleri-9

b)-Farkları-10

3--Yargılamanın Yenilenmesi İle Karşılaştırılması-12

a)-Ortak Özellikleri-13

b)-Farkları-14

D--KISA TARİHÇESİ-16

1--Yazılı Emir İle Bozma-16

2--Kanun Yararına Bozma-19

3--Yazılı Emir ile Bozma ile Kanun Yararına Bozma Arasındaki Farklar-25

II--Kanun Yararına Bozmanın Konusu, Koşulları ve Nedenleri-28

A--KONUSU-28

B--KOŞULLARI-43

1--Kesinleşme Koşulu-43

a)-Genel Olarak-43

b)-Kanun Yararına Bozma Yasa Yoluna Konu Edilemeyecek Kararlar-60

aa)-İlgililerine Tebliğ Olunmayan Kararlar-60

bb)-Usulüne Uygun Olarak Tebliğ Olunmayan Kararlar-65

cc)-Yasa Yolunun Türü, Mercii, Süresi ve Şeklinin Gösterilmediği Kararlar-66

dd)-Yasa Yolu Açıklamasında Yanıltıcı İfade Kullanılan Kararlar-68

1--Yasa Yoluna Tabi Olmasına Karşın -Kesin- Nitelikte Olduğu Belirtilen Kararlar-68

2--Yasa Yoluna Başvurusu Süresinin Başlangıcının Yanlış Gösterildiği Kararlar-68

3--Yasa Yolunun Türünün Yanlış Gösterildiği Kararlar-70

ee)-Başka Bir Yasa Yoluna Tabi Bulunan Kararlar-72

ff)-Yargıtay Tarafından Verilen Kararlar-74

1--Temyiz İncelemesi Sonucu Verilen Kararlar-74

2--İlk Derece Mahkemesi Sıfatıyla Verilen Kararlar-75

gg)-Kesin Nitelik Taşımayan ve Yargılama Sırasında Verilen Kararlar-78

hh)-Hukuken Geçerli Olmayan Kararlar-79

ii)-Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Halinde Açıklanmayan Mahkumiyet Hükümleri-81

2--İstek Koşulu-85

3--Süre Koşulu-86

4--İnfaz Koşulu-86

C--NEDENLERİ-87

1--Karar veya Hükmün Hukuka Aykırı Olması-87

a)-Genel Olarak-87

b)-Suçun Unsurları-89

c)-Suçun/Fiilin Niteliği-90

d)-Gerekçe-92

e)-Sübut-94

f)-Eksik Kovuşturma/Soruşturma-99

g)-Şahsi Hakka İlişkin Hukuka Aykırılıklar (Tazminat-Yargılama Gideri-Yaş Tashihi)-100

2--Hukuka Aykırılığın İlgililerin Lehine veya Aleyhine Olması-104

3--Kanun Yararına Bozma Konusu Edilemeyecek Hukuka Aykırılıklar-105

a)-Ciddi Boyutlara Ulaşmayan Hukuka Aykırılıklar-106

b)-Maddi Meseleye İlişkin Hukuka Aykırılıklar-110

c)-Hakimin Kanaat ve Takdir Yetkisi Kapsamındaki Hususlar-111

d)-Başka Bir Yol ve Yöntem ile Giderilmesi İmkanı Bulunan Hukuka Aykırılıklar-115

aa)-Yargılamanın Yenilenmesi Nedeni Olan Hukuka Aykırılıklar-116

bb)-İnfaz Aşamasında Karar Alınarak Giderilebilmesi Mümkün Olan Hukuka Aykırılıklar-117

cc)-Hüküm ve Kararlardaki Mahallinde Düzeltilmesi Mümkün Olan Yazım Hataları-118

dd)-Sorunun Merci Tayini Suretiyle Çözülmesinin Mümkün Olması-119

e)--Kabule Göre Bozma-nın Konusunu Oluşturan Hukuka Aykırılıklar-119

4--Hükmün Kesinleşmesinden Sonra Gerçekleşen Yasa Değişiklikleri-120

III--Kanun Yararına Bozma Yasa Yoluna Başvurma Yetkisi-123

IV--Adalet Bakanlığının Kanun Yararına Bozma İsteminde Bulunması-134

V--Adalet Bakanlığının Yazılı Bildirimi Üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca Yapılacak İşlem-138

VI--Kanun Yararına Bozma İsteminin Yargıtay Tarafından İncelenmesi-142

A--GENEL OLARAK-142

B--USUL YÖNÜNDEN İNCELEME (ÖN İNCELEME)-145

C--ESAS YÖNÜNDEN İNCELEME-150

D--KANUN YARARINA BOZMA YASA YOLUNDA TEBLİĞNAMENİN TEBLİĞİ HUSUSU-162

VII--Kanun Yararına Bozma İsteminden Vazgeçilmesi- Kanun Yararına Bozma İsteminin Geri Alınması-164

VIII--Kanun Yararına Bozmanın Sonuçları, Bozma Sonucu Yapılacak İşlemler ve Bozma Kararının Etkileri-166

A--GENEL OLARAK-166

B--BOZMA NEDENİN (a) BENDİ KAPSAMINDA BULUNMASI-168

C--BOZMA NEDENİNİN (b) BENDİ KAPSAMINDA BULUNMASI-171

D--BOZMA NEDENİNİN (c) BENDİ KAPSAMINDA BULUNMASI-179

E--BOZMA NEDENİNİN (d) BENDİ KAPSAMINDA BULUNMASI-182

F--HÜKÜMLÜNÜN ALEYHİNE MAHKUMİYET HÜKMÜNE KARŞI KANUN YARARINA BOZMA YOLUNA BAŞVURULMASI-191

G--GÜVENLİK TEDBİRLERİNE İLİŞKİN KARARLAR ALEYHİNE KANUN YARARINA BOZMA YOLUNA BAŞVURULMASI-194

H--UYARLAMA YARGILAMASI SONUCU VERİLEN HÜKÜMLERE KARŞI HÜKÜMLÜ ALEYHİNE KANUN YARARINA BOZMA YOLUNA BAŞVURULMASI-198

IX--Kanun Yararına Bozma Başvurusunun İnfazın Durdurulmasına veya Ertelenmesine Etkisi-201

X--Kanun Yararına Bozma Kararının Karara Taraf Olmayanlara Etkisi-207

XI--Kanun Yararına Bozma İstemi Üzerine Yargıtay Tarafından Verilen Kararlar Aleyhine Yasa Yolu-208

XII--Kanun Yararına Bozma Kararına Direnilememesi-212

XIII--Kanun Yararına Bozma Kararı Sonucu Yeniden Yargılamada Zamanaşımı-214

XIV--Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Kanun Yararına Başvurması-219

Sonuç-225

İKİNCİ BÖLÜM

İÇTİHATLAR

I--Anayasa Mahkemesi Kararı-233

II--İçtihadı Birleştirme Kararları-233

III--Ceza Genel Kurulu Kararları-235

A--5271 SAYILI CMK DÖNEMİNE İLİŞKİN OLANLAR-235

B--1412 SAYILI CMUK DÖNEMİNE AİT OLANLAR-679

IV--Daire Kararları-704

A--NOKSANLIK VEYA HATANIN GİDERİLMESİNDEN SONRA KARAR VERİLMEK ÜZERE DOSYANIN İADESİNE İLİŞKİN OLANLAR-704

1--Noksanlıkların Giderilmesi İçin Verilen İade Kararları-704

2--Kanun Yararına Bozma İsteminin Hatalı Olması Nedeniyle Verilen İade Kararları-707

B--KANUN YARARINA BOZMA İSTEMİNİN REDDİNE İLİŞKİN OLANLAR-708

1--Kanun Yararına Bozma Yetkisinin Bulunmaması-708

2--İstemde Bozma Nedeninin Gösterilmemesi-709

3--Karar veya Hükmün Kesinleşmemesi-709

a)-Karar veya Hükmün İlgilisine Tebliğ Edilmemesi-709

b)-Karar veya Hükmün Usulüne Uygun Olarak Tebliğ Edilmemesi-712

c)-Kararda Yasa Yolunun Türü, Süresi, Mercii ve Şeklinin 5271 Sayılı Yasanın 34, 230 ve 232. Maddelerine Uygun Olarak Gösterilmemesi-716

d)-Hükmün Re'sen Temyize Tabi Bulunması-718

e)-Hükmün Temyiz Edilmiş Bulunması-719

f)-5237 Sayılı Yasanın Yürürlüğe Girmesi Üzerine Uyarlama Yargılaması Sonucu Verilen Kararların Temyize Tabi Olması ve Bu Kararlara Yönelik Başvuruların Temyiz İstemi Niteliğinde Bulunması-722

g)-Karar Aleyhine İtiraz Yasa Yoluna Başvurulması-723

4--Kararın Yargıtay İncelemesinden Geçmiş Bulunması-723

5--Kararın Hukuki Geçerliliğinin Bulunmaması-725

6--Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Başvurulmasının Mümkün Bulunması-727

7--Hukuka Aykırılıkların Hükmün Esasına Etkili Olmaması ve Hataların Mahallinde Düzeltilebilecek Nitelikte Bulunması-730

8--Kanun Yararına Bozma İsteminin Konusuz Kalması-735

9--Mahkeme veya Hâkimin Takdirine Ait Bulunan Hususlar ile Kanıtların Değerlendirilmesinde Yanılgı ve Noksan Kovuşturma-737

10--Yargılama Makamının Asıl Ceza Davasını Çözmeye Devam Etmesi-745

11--Sorunun Merci Tayini Suretiyle Çözümünün Mümkün Olması-746

12--Hüküm veya Kararın Usul ve Yasaya Uygun Bulunması-747

C--KARARDA İSTEMDE BELİRTİLEN NEDEN DIŞINDA HUKUKA AYKIRILIK BULUNDUĞUNUN BELİRLENMESİ HALİNDE BU NEDENDEN DOLAYI DA KANUN YARARINA BOZMA TALEBİNDE BULUNUP BULUNMAYACAĞININ TAKDİRİ İÇİN DOSYANIN MERCİİNE TEVDİİNE İLİŞKİN OLANLAR-751

D--HÜKÜM VE KARARLARIN KANUN YARARINA BOZULMASINA İLİŞKİN OLANLAR-754

1--(a) Bendi Kapsamında Olan Kararlar-754

a)-İddianamenin İadesi Kararı İle İlgili Olanlar-754

b)-Kovuşturma Yapılmasına Yer Olmadığına Dair Kararlara Yapılan İtiraz Üzerine Verilen Kararlar ile İlgili Olanlar-758

c)-1136, 1512 ve 2802 Sayılı Kanunlara Göre Verilen Soruşturma İzni Verilmemesine Dair Kararlar ile İlgili Olanlar-762

d)-Görevsizlik Kararları İle İlgili Olanlar-767

e)-Durma Kararları İle İlgili Olanlar-776

f)-Adli Sicil ve Arşiv Kayıtlarına İlişkin Kararlar İle İlgili Olanlar-781

g)-Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı İle İlgili Olanlar-788

h)-Diğer Kararlar İle İlgili Olanlar-799

2--(b) Bendi Kapsamında Olan Kararlar-811

a)-Duruşma Yapılması Zorunluluğuna Uyulmaması ve Savunma Hakkının Kısıtlanması İle İlgili Olanlar-811

aa)-5252 Sayılı Kanunun 9/3. Maddesi Uyarınca Duruşma Yapılması Gerektiği Halde Evrak Üzerinde Karar Verilmesi-811

bb)-İcra Ceza Mahkemesinde Duruşma Açılarak Yargılama Yapılması Gerektiğinin Gözetilmemesi-812

cc)-Suçta Kullanılan Eşyanın Zoralım Davasının Duruşmalı Yapılması Gerektiğinin Nazara Alınmaması-813

dd)-Bozmadan Sonra Duruşma Yapılmaksızın Karar Verilmesi-813

ee)-Sanığın Yokluğunda Duruşma Yapılması ve Savunması Alınmaksızın Karar Verilmesi-815

ff)-Zorunlu Müdafiinin Yokluğunda Duruşma Yapılarak Mahkumiyet Kararı Verilmesi-819

gg)-Ek Savunma Hakkı Tanınmadan Mahkumiyet Hükmü Kurulması-821

b)-Uzlaşma Hükümlerine Uyulmaması İle İlgili Olanlar-822

c)-Önödeme Hükümlerine Uyulmaması İle İlgili Olanlar-824

aa)-Önödeme Önerisi Yapılmadan Karar Verilmesi-824

bb)-Önödeme İşleminin Usulüne Uygun Yapılmaması-826

d)-Görevsizlik Kararı Verilmesi Gerektiği Gözetilmeksizin Mahkumiyet Hükmü Kurulması İle İlgili Olanlar-827

e)-Sanık Yerine Başka Bir Kişi Hakkında Mahkumiyet Kararı Verilmesi İle İlgili Olanlar-830

f)-Lehe Yasanın Saptanması İçin 5252 Sayılı Yasanın 9/3. Madde ve Fıkrası Uyarınca Karşılaştırma Yapılmaması İle İlgili Olanlar-831

g)-Gerekçe İle İlgili Olanlar-833

h)-Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılıp Bırakılmayacağının Tartışılmaması İle İlgili Olanlar-836

3--(c) Bendi Kapsamında Olan Kararlar-838

4--(d) Bendi Kapsamında Olan Kararlar-841

a)-Cezanın Kaldırılması İle İlgili Olanlar-841

aa)-Dava Zamanaşımı İle İlgili Kararlar-841

bb)-Soruşturma Zamanaşımı İle İlgili Kararlar-843

cc)-Şikayet Yokluğu ve Şikayetten Vazgeçme İle İlgili Kararlar-845

dd)-Önödeme İle İlgili Kararlar-848

ee)-Davanın Reddi İle İlgili Kararlar-848

ff)-Kanun Yararına Bozma İle Birlikte Beraat Kararı Verilmesine İlişkin Kararlar-851

gg)-Gerçekte Olmayan Kişi veya Yargılanan Kişi Yerine Başka Bir Şahıs Hakkında Hüküm Kurulması İle İlgili Kararlar-858

hh)-4616 Sayılı Kanun Uyarınca Davanın Kesin Hükme Bağlanmasının Ertelenmesi Yerine Mahkumiyet Hükmü Kurulmasına İlişkin Kararlar-860

ii)-Cezanın Kaldırılması İle İlgili Diğer Kararlar-862

b)-Daha Hafif Cezaya Hükmedilmesi İle İlgili Kararlar-868

aa)-5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu İle İlgili Kararlar-868

bb)-765 Sayılı Türk Ceza Kanunu İle İlgili Kararlar-886

cc)-647 Sayılı Yasa İle İlgili Kararlar-889

dd)-5252 Sayılı Yasanın 9/3. Madde ve Fıkrası İle İlgili Kararlar-891

ee)-Diğer Kararlar-895

5--Mahkumiyet Hükümlerinin Aleyhe Sonuç Doğurmamak Üzere Bozulması İle İlgili Kararlar-899

6--Uyarlama Yargılaması Sonucu Verilen Kararların Aleyhe Bozma Yasağına Konu Olamayacağı İle İlgili Kararlar-903

7--Zoralım İle İlgili Kararlar-909

8--Şahsi Hakka İlişkin Hukuka Aykırılıklar (Tazminat-Yargılama Gideri-Yaş Tashihi) İle İlgili Kararlar-914

V--Adalet Bakanlığı Genelgesi-921

KAYNAKÇA-923

KAVRAM DİZİNİ-927

MADDE DİZİNİ-941"