Teminat Sözleşmelerinde Rücu İlişkileri

TEMİNAT SÖZLEŞMELERİNDE RÜCU İLİŞKİLERİ



A. Özge YENİCE



- Teminat Sözleşmeleri Ve Rücu Hakkı

- Kefalet Sözleşmesinde Rücu İlişkileri

- Garanti Sözleşmesinde Ve İpotekte Rücu İlişkileri



SUNUŞ .........................................................................................vii

ÖNSÖZ ......................................................................................... ix

İÇİNDEKİLER ............................................................................... xi

KISALTMALAR .............................................................................xix

GİRİŞ ............................................................................................. 1

Birinci Bölüm

TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ VE RÜCU

HAKKI

I. TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ ...................................................... 3

A. TEMİNAT KAVRAMI ........................................................... 3

B. TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ ................................................ 4

1. Teminat Sözleşmesi Kavramı ........................................ 4

2. Teminat Sözleşmesi Türleri .......................................... 6

a. Kişisel Teminat Sözleşmeleri ................................... 6

(1) Genel Olarak Kişisel Teminat Sözleşmeleri ......... 6

(2) Kefalet Sözleşmesi ............................................. 9

(3) Garanti Sözleşmesi .......................................... 11

(4) Sigorta Sözleşmesi ........................................... 13

(5) İtibar Emri ...................................................... 14

(6) Akreditif .......................................................... 15

b. Ayni Teminat Sözleşmeleri .................................... 16

(1) Genel Olarak Ayni Teminat Sözleşmeleri .......... 16

(2) Taşınır Rehni ................................................... 17

(3) Taşınmaz Rehni ............................................... 18

İÇİNDEKİLERxii

(4) Alacak Rehni ................................................... 19

(5) Ticari İşletme Rehni ......................................... 20

(6) Gemi İpoteği .................................................... 21

(7) Maden Cevherleri Rehni ve Maden İpoteği ........ 21

(8) Hayvan Rehni .................................................. 22

(9) Motorlu Taşıt Rehni ......................................... 23

II. RÜCU HAKKI ........................................................................ 23

A. GENEL OLARAK RÜCU HAKKI ........................................ 23

1. Rücu Kavramı ............................................................ 23

2. Rücu Hakkının Hukuki Niteliği .................................. 24

3. Rücu Hakkının Doğumu ............................................ 26

4. Rücu Hakkının Kapsamı ve Tayininde Hâkimin

Takdir Yetkisi ............................................................. 28

B. MÜTESELSİL SORUMLULUK VE RÜCU........................... 30

1. Rücu Hakkına İlişkin Yasal Düzenlemeler .................. 30

2. Eksik Teselsülde Rücu ............................................... 31

3. Tam Teselsülde Rücu ................................................. 33

4. Sözleşmeye Dayalı Müteselsil Borçlulukta Rücu ......... 35

C. TESELSÜL OLMAYAN HALLERDE RÜCU ........................ 37

D. RÜCU VE HALEFİYET ..................................................... 38

1. Rücu ve Halefiyet Arasındaki İlişki ............................. 38

2. Rücu ve Halefiyet Arasındaki Farklılıklar .................... 40

a. Hukuki Niteliği Yönünden ..................................... 40

b. Kaynağı Yönünden ................................................ 41

c. Tarafları Yönünden ............................................... 41

d. Sonuçları Yönünden ............................................. 42

3. Halefiyete Dayalı Olmayan Rücu Sebepleri ................. 43

E. RÜCU HAKKINI KULLANMA USULÜ ................................ 45

1. Genel Olarak Rücu Hakkını Kullanma Usulü ............. 45

2. Rücu Davaları ............................................................ 48

İkinci Bölüm

KEFALET SÖZLEŞMESİNDE RÜCU

İLİŞKİLERİ

I. GENEL OLARAK ................................................................... 51

II. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ HUKUKİ

NİTELİĞİ .............................................................................. 52xiii

III. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ KAPSAMI ...... 53

A. KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI ......................... 53

B. KEFİLİN RÜCU HAKKININ KAPSAMI ................................ 54

IV. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ ŞARTLARI ..... 55

A. KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİ OLMASI ................ 55

1. Genel Olarak .............................................................. 55

2. Asıl Borcun Geçerli Olması ......................................... 56

a. Genel Olarak ........................................................ 56

b. Hata veya Ehliyetsizlik Nedeniyle Borçlunun

Sorumluluğunu Gerektirmeyen Bir

Sözleşmeden Doğan Borca Kefalet Halinde ............ 57

c. Eksik (Tabii) Borca Kefalet .................................... 57

3. Kefalet Sözleşmesinin Geçerli Olması ......................... 59

B. KEFİLİN ALACAKLIYI TATMİN ETMESİ ............................ 60

1. Ödeme Yapma ............................................................ 60

2. Kefilin Malvarlığında Fiili Bir Azalmanın Gerekip

Gerekmediği ............................................................... 61

V. KEFİLİN ASIL BORÇLUYA KARŞI RÜCU HAKKI .................... 63

A. KEFİLİN ASIL BORÇLUYA KARŞI HALEFİYETE DAYALI

RÜCU HAKKI ................................................................... 63

B. KEFİLİN ASIL BORÇLUYA KARŞI ARALARINDAKİ İÇ

İLİŞKİYE DAYALI RÜCU HAKKI ....................................... 67

C. KEFİLİN ASIL BORÇLUYA KARŞI RÜCU HAKKINI

KAYBEDECEĞİ HALLER ................................................. 68

1. Genel Olarak .............................................................. 68

2. Kefilin Asıl Borçluya Ait Defileri İleri Sürmemesi ........ 69

3. Kefilin Yaptığı Ödemeyi Asıl Borçluya Bildirme

Yükümünü Yerine Getirmemesi ................................. 71

VI. KEFİLLERİN BİRBİRLERİNE KARŞI RÜCU HAKLARI ............. 73

A. GENEL OLARAK KEFİLLERİN BİRBİRLERİNE RÜCUU .... 73

B. MÜTESELSİL BİRLİKTE KEFALETTE RÜCU İLİŞKİSİ ....... 76

C. ADİ BİRLİKTE KEFALETTE RÜCU İLİŞKİSİ ...................... 77

D. GERÇEK OLMAYAN BİRLİKTE KEFALETTE RÜCU

İLİŞKİSİ ........................................................................... 80

E. BİRLİKTE KEFİLLERİN SORUMLULUKTAN

KURTULMASI .................................................................. 81

VII. RÜCU HALİNDE KEFİLİN FAYDALANABİLECEĞİ

TEMİNATLAR ........................................................................ 82

A. KEFİLE DEVREDEN ALACAKLA İLGİLİ TEMİNATLAR ...... 82xiv

1. Kefile Devredilecek Teminatlar ................................... 82

a. Niteliği İtibariyle Teminatlar .................................. 82

b. Teminatların Zaman Bakımından Devri ................ 83

c. Kısmi Ödeme Halinde Teminatların Devri .............. 84

d. Alacaklının Diğer Haklarını da Karşılayan

Teminatların Devri ................................................ 85

2. Teminatların Kefile Devir Şekli ................................... 85

3. Kefilin, Teminatlar Kendisine Verilmeden Önce

Ödeme Borcunun Doğup Doğmayacağı ...................... 86

4. Alacaklının Teminatları Elden Çıkarmasının

Kefalet Borcuna Etkisi ............................................... 86

5. Kefilin Teminatların Varlığında Hataya Düşmesi......... 88

B. KEFİLİN BORÇLUDAN TEMİNAT İSTEYEBİLECEĞİ

HALLER .......................................................................... 88

1. Genel Olarak .............................................................. 88

2. Borçlunun, Kefile Karşı Olan Taahhütlerine Aykırı

Hareket Etmesi .......................................................... 89

3. Borçlu Nedeniyle Takibin Güçleşmesi ......................... 90

4. Asıl Borçlunun Mali Durumunun Kötüleşmesi ........... 90

C. RÜCUA KEFALET ............................................................ 90

VIII. ZAMANAŞIMI İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN RÜCU HAKKINA

ETKİSİ .................................................................................. 91

A. KEFALETİN ZAMANAŞIMINA UĞRAMASININ RÜCU

HAKKINA ETKİSİ ............................................................. 91

B. ALACAĞIN ZAMANAŞIMINA UĞRAMASININ RÜCU

HAKKINA ETKİSİ ............................................................. 92

IX. RÜCU HAKKINDAN FERAGAT .............................................. 93

Üçüncü Bölüm

GARANTİ SÖZLEŞMESİNDE VE

İPOTEKTE RÜCU İLİŞKİLERİ

I. GARANTİ SÖZLEŞMESİNDE RÜCU İLİŞKİLERİ ..................... 97

A. GENEL OLARAK .............................................................. 97

B. KEFALET VE GARANTİ SÖZLEŞMELERİ ARASINDAKİ

İLİŞKİ .............................................................................. 99

1. Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri Arasındaki Farklar ..... 99

a. Ferilik – Aslilik Yönünden ..................................... 99

b. Şekil Prensibi Yönünden ..................................... 100xv

c. Asıl Borçluya ait Defilerden Yararlanabilme

Yönünden ........................................................... 100

d. Sorumluluğun Doğduğu An Yönünden ................ 101

e. Alacaklının Haklarına Halef Olabilme

Yönünden ........................................................... 101

f. Koruyucu Yasal Hükümler Yönünden ................. 101

g. Şüphe Halinde Kefalet Karinesi ........................... 102

2. Kefalet ve Garanti Sözleşmelerini Ayıran Kıstaslar .... 102

a. Ayırıcı Kıstasların Önemi .................................... 102

b. Yardımcı Kıstaslar .............................................. 102

c. Ana Kıstaslar ...................................................... 103

(1) Aslilik – Ferilik Kıstası ................................... 103

(2) Teminat Verenin Özel Menfaati Kıstası........... 104

(3) Kişiye Yönelik İlgi – Sonuca Yönelik İlgi

Kıstası ........................................................... 104

(4) Aynen İfa Yükümlülüğü – Tazminat Ödeme

Yükümlülüğü Kıstası ..................................... 104

3. Bankaların Kişisel Teminat Tecihinin Kefaletten

Garantiye Kayması ve Bunun Sebepleri .................... 105

C. GARANTİ SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ

HUKUKİ NİTELİĞİ ......................................................... 108

D. GARANTİ SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ

KAPSAMI ....................................................................... 108

E. GARANTİ SÖZLEŞMESİNDE RÜCU HAKKININ

ŞARTLARI ..................................................................... 109

1. Geçerli Bir Şekilde Kurulmuş Garanti

Sözleşmesinin Varlığı ............................................... 109

a. Şekil Yönünden .................................................. 109

b. Esas Yönünden ................................................... 110

2. Garanti Verenin Garanti Sözlemesinden Doğan

Borcunu Yerine Getirmesi ........................................ 111

F. GARANTİ VERENİN ÜÇÜNCÜ KİŞİYE KARŞI RÜCU

HAKKI ........................................................................... 111

1. Genel Olarak Garanti Verenin Üçüncü Kişiye Rücu

Hakkı ....................................................................... 111

2. Garanti Verenin Kontrgarantiye Dayalı Rücu

Hakkı ....................................................................... 112

3. Garanti Verenin Kontrgaranti Dışında Rücu Hakkı ... 114

II. İPOTEKTE RÜCU İLİŞKİLERİ .............................................. 119xvi

A. GENEL OLARAK İPOTEK ............................................... 119

1. İpotek Kavramı, Hukuki Niteliği ve Özellikleri ........... 119

a. İpotek Kavramı ................................................... 119

b. Hukuki Niteliği ................................................... 120

c. Özellikleri ........................................................... 122

(1) İpoteğin Alacağa Bağlı Bir Hak Olması ........... 122

(2) İpoteğin Borçlunun Sorumluluğunu Sona

Erdirmemesi .................................................. 122

(3) İpoteğin Kurulmasında Borçlu İle Malikin Aynı

Kişi Olmasının Zorunlu Olmaması ................. 123

2. İpotek ile Teminat Altına Alınan Alacak .................... 123

3. Teminatın Korunmasına İlişkin Önlemler ................. 124

a. Teminatın Değerinin Malikin Kusuru İle

Azalması ............................................................. 124

b. Teminatın Değerinin Malikin Kusuru

Olmaksızın Azalması ........................................... 125

B. İPOTEKTE RÜCU ........................................................... 125

1. Genel Olarak ............................................................ 125

2. İpotekte Rücu Hakkının Hukuki Niteliği ................... 126

3. İpotekte Rücu Hakkının Kapsamı ............................. 127

a. Alacağı Teminat Altına Alan İpoteğin Taşınmaz

Yönünden Kapsamı............................................. 127

(1) Genel Olarak ................................................. 127

(2) Eklentiler ...................................................... 127

(3) Bütünleyici Parçalar ...................................... 128

(4) Kira Bedelleri ................................................ 129

(5) Kaim Değerler (Sürrogatlar) ........................... 129

b. İpotekte Rücu Hakkının Kapsamı........................ 130

4. İpotekte Rücu Hakkının Şartları ............................... 130

a. Geçerli Bir Şekilde Kurulmuş İpoteğin Varlığı...... 130

b. Temel Borç İlişkisinin Geçerli Olması .................. 131

c. İpotek İle Temin Edilen Alacağı Ödemeden

Sorumlu Birden Fazla Kişinin Varlığı .................. 131

d. Alacaklıya İpotekle Temin Edilen Alacağı

Ödeme ................................................................ 132

5. Başkasının Borcu İçin İpotekte Rücu ....................... 132

a. Başkasının Borcu İçin İpotek Kavramı ................ 132xvii

b. Malikin Sorumluluğunun Kapsamı ve İpoteğin

Önceliği .............................................................. 132

c. Malikin Halefiyete Dayalı Rücu Hakkı ................. 132

d. İpotekli Taşınmazın Devri ................................... 134

6. İpotekle Temin Edilen Alacaktan Birden Fazla

Kişinin Sorumlu Olduğu Diğer Hallerde Rücu .......... 135

a. Aynı Alacak İçin Birden Çok Taşınmaz

Üzerinde İpotek Kurulması ................................. 135

(1) Toplu İpotek Tesisi Suretiyle Aynı Alacağın

Birden Fazla Taşınmazla Temin Edilmesi ....... 136

(2) Alacağın Rehin Yükünün Paylaştırılması Suretiyle

Birden Çok Taşınmazla Temin Edilmesi ......... 136

b. Paylı Mülkiyete veya Elbirliği ile Mülkiyete Tabi

Taşınmazlar Üzerinde Kurulu İpotekte Rücu ....... 137

C. AYNI ALACAĞIN KEFALET VE İPOTEKLE TEMİN

EDİLMESİ HALİNDE RÜCU İLİŞKİLERİ ......................... 138

SONUÇ ...................................................................................... 143

KAYNAKÇA ................................................................................ 147