^{ABD ve Latin Amerika Ülkelerinde}Başkanlık Sistemi ve Uygulamaları

İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASININ ÖNSÖZÜ 5
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
SAF BAŞKANLIK VE ABD’DE BAŞKANLIK SİSTEMİ
A. GENEL OLARAK BAŞKANLIK SİSTEMİ 23
1. Başkanlık Sistemi Kavramı 23
2. Başkanlık Sisteminin Temel Gereği: Sert Kuvvetler Ayrılığı. 25
B. SAF BAŞKANLIK SİSTEMİ 28
1. Saf Başkanlık Sisteminin Gereklerine İlişkin Farklı Görüşler 30
2. Saf Başkanlık Sisteminin Aslî ve Zorunlu Unsurları 34
a. Hem Başkan’ın hem de Yasama Meclisi’nin Halk Tarafından Seçilmesi. 34
b. Yürütmenin Yasamanın Güvenine Dayanmaması. 38
c. Yürütme Organının Tek Kişiden Oluşması 47
3. Saf Başkanlık Sistemlerinde Mevcut Olan Tâlî Nitelikteki Özellikler 49
a. Başkanın Yasama Organını Fesih Yetkisinin Mevcut Olmaması 50
b. Aynı Kişinin Hem Yasamada Hem de Yürütmede Görev Alamaması 54
c. Yasama ve Yürütmenin Birbirlerinin Yetki Alanına Müdahale
Etmemeleri 54
C. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE (ABD) BAŞKANLIK SİSTEMİ 55
1. ABD Başkanlık Sisteminin Tarihi Gelişimi 55
2. ABD’de Başkanlık Sistemi 65
3. Federal Yapılı Başkanlık Sistemi 66
4. ABD Başkanlık Sisteminin Temelini Teşkil Eden Sert Kuvvetler Ayrılığı
İlkesi 67
5. Yürütme Organı: Başkan 71
a. Başkan’ın Seçilmesi 71
b. Başkan Yardımcısı 76
c. Bakanlar (Sekreter/Secretery) ve Atanması 79
d. Yürütme Fonksiyonunun Yerine Getirilmesi 80
e. Başkan’ın Yetkileri 83
6. Yasama Yetkisi 106
a. Yasama Organı: Kongre 106
b. Kongrenin İşleyişi 107

10 İçindekiler

c. Temsilciler Meclisi ve Yetkileri 112
d. Senato ve Yetkileri 114
e. Başkan ve Kongre Seçimleri 116
7. ABD’de Yargı 118
a. Federe Devletlerde Yargı 119
b. Federal Düzeyde Yargı 122
c. Federal Yüksek Mahkeme 124
8. Başkan’ın Sistem İçerisindeki Etkinliğinin Yükselişi 133
9. Başkan’ın Sistem İçerisindeki Gücünün Kaynağı 137
10. ABD Başkanlık Sisteminin İşleyişi 140
11. Baskı Grupları ve Lobicilik Faaliyetlerinin Sistemin İşleyişindeki Etkileri 141
12. ABD’de Siyasî Partilerin Yapısı 152
13. Kuvvetlerin Dikey Olarak Ayrıldığı: Federal Yapının Mevcut Olması 163
14. Sistemi Tıkayanın Bedel Ödemesi 165
15. Federal Yüksek Mahkeme’nin Yasama-Yürütme İlişkilerinde Denge Sağlaması 167
16. Tek Başlı Yürütme ve Yönetimde İstikrar 167
17. ABD’de “Dengeler ve Frenler (Checks and Balances)” Mekanizması 169
İKİNCİ BÖLÜM
SEKİZ LATİN AMERİKA ÜLKESİNDE BAŞKANLIK SİSTEMİ
A. BAZI LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE BAŞKANLIK SİSTEMLERİ 195
B. BAZI LATİN AMERİKA ÜLKELERDE TATBİK EDİLEN BAŞKANLIK SİSTEMİ MODELLERİ 195
1. Venezuela’da Başkanlık Sistemi 195
2. Brezilya’da Başkanlık Sistemi 212
3. Arjantin’de Başkanlık Sistemi 237
4. Meksika’da Başkanlık Sistemi. 259
5. Şili’de Başkanlık Sistemi 285
6. Peru’da Başkanlık Sistemi 306
7. Kosta Rika’da Başkanlık Sistemi. 321
8. Uruguay’da Başkanlık Sistemi 338
C. İNCELEDİĞİM LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDEKİ BAŞKANLIK SİSTEMİ UYGULAMALARINDA BENZERLİKLER VE KENDİNE ÖZGÜLÜK ARZ EDEN
FARKLI ÖZELLİKLER 360
D. BU ÜLKELERİNDEKİ BAŞKANLIK SİSTEMLERİ İLE ALAKALI YAPILAN BAZI DEĞERLENDİRMELER 384
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
LATİN AMAERİKA ÜLKELERİNDE TATBİK EDİLEN BAŞKANLIK SİSTEMLERİNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRMELER
A. GENEL OLARAK LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE TATBİK EDİLEN HÜKÜMET SİSTEMLERİ 389
B. LATİN AMERİKA ÜLKELERİ’NDE ASKERİ REJİM DÖNEMLERİ 391

İçindekiler 11
C. BAZI LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SİSTEMİN OTORİTERLEŞMESİ ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKAN DEMOKRATİK REJİMDEN SAPMALAR 394
D. LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE DEMOKRATİKLEŞMEDEN SAPMALARIN
TEMEL DİNAMİKLERİ VE ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ 394
1. Geniş Yetkilerle Mücehhez Başkan’ların Otoriterleşme Eğilimine Gitmeleri: Hiper-Başkanlık, Delegatif (Delegasyoncu) Demokrasi, Seçimli
Otoriter Demokrasiler 395
2. Başkanların Güçlü Kararname Çıkarma Yetkisi ile Mücehhez Kılınmış
Olması 416
3. Yürütmenin Kanun Önerisinde Bulunma Yetkisine Sahip Olması 419
4. Çifte Meşruluk Temelli Yaşanan Sorunlar 421
5. İktisadî ve Terör Eylemlerini de İçeren Toplumsal Temelli Şiddet İçerikli Çatışmaların Başkanlık Sisteminin İşleyişi Üzerindeki Etkileri 425
6. Bazı Parlamenter Özelliklerin Benimsenmiş Olması 433
7. Soğuk Savaş Dönemi Uygulamaları ve Askerî Müdahalelerde Haricî
Güçlerin Etkileri: Monroe, Truman ve Millî Güvenlik Doktrinleri 434
8. Aşırı Siyasî İdeolojik Kutuplaşmaların Sebep Olduğu Sorunlar. 454
9. Yasama ve Yürütme Arasındaki Krizleri Aşacak Anayasal Kurumsal Mekanizmaların Mevcut Olmaması 457
10. Basın Hürriyetine Yönelik Kısıtlamalar 458
11. Yolsuzluk, Yozlaşma ve Yoksulluk Temelli Sorunlar 460
12. Seçim Sistemlerinin, Çok Partili Siyasi Hayatın, Parti İçi Disiplinin ve
Kendine Mahsus Koalisyonların Başkanlık Sisteminin İşlerliğindeki Etkileri 471
13. Demokratik Siyasî Kültürün Zayıf Olması 483
14. Partili Olmayan Kişilerin Başkan Olmaları 487
15. Yönetimden Yargıya Yönelik Müdahaleler 488
16. Seçimlerde Yaşanan Usulsüzlükler ve Hileler ya da Muhalefetin Serbest
Seçimler Yoluyla İktidara Gelme Ümidini Kaybetmiş Olması 497
17. Bölünmüş Hükümet Dönemleri 506
18. Kuvvetler Ayrılığı Temelli Sorunlar 509
19. Silahlı Kuvvetlerin Anayasal Konumu ve Silahlı Kuvvetler Lehine Sağlanan
“Çıkış Garantileri” 511
20. Latin Amerika Ülkelerinde Ordunun Dış Güvenliği Sağlamaktan Ziyade İç Güvenliğin Sağlanmasına Odaklanması 524
21. Ordunun Ekonomik Güce Sahip Olması 526
22. İnsan Haklarına Yönelik İhlaller 529
23. Askerî Darbelerin Yapılmasını Kolaylaştıran Diğer Etkenler 532
E. ÜÇÜNCÜ DEMOKRASİ DALGASINDAN SONRAKİ DÖNEMDE LATİN
AMERİKA’DA DEMOKRATİK GELİŞMELER 536
F. LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE SİYASİ İSTİKRARSIZLIK VE KRİZLERİ AŞMAYA
YÖNELİK YAPILAN ANAYASAL DEĞİŞİKLİKLERİN BOYUTLARI 540
G. SİSTEMSEL KRİZ SEBEBİYLE DEMOKRATİK ÇÖKÜŞTEN BAŞKANLIK KRİZİNE
EVRİLME 545

12 İçindekiler

H. LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE “İMPEACHMENT”İN SİYASÎ DENETİM GİBİ İŞLETİLMESİ 554
İ. BAŞKANLIK KRİZİNİ TETİKLEYEN ETKENLER 556
J. LATİN AMERİKA’DA DEMOKRATİK DÖNÜŞÜMÜN TEMEL DİNAMİKLERİ 561
1. Soğuk Savaş’ın Sona Ermesi 561
2. Demokratik Sivil Yönetimlerin Silahlı Kuvvetlere Yönelik Üstünlüğünün Sağlanması ve Halkın Tutumlarında Meydana Gelen Değişiklikler 563
3. Darbecilerin Yargılanmaları 567
4. Otoriterleşen Yöneticilerin Askerî müdahale Olmaksızın Olağan Yargı
Mercileri Tarafından Yargılanmaları 569
5. Askeri Yönetimlerin Başarısızlıkları ve Bu Dönemlerde Sergilenen
Politikalara Tepkiler 569
6. Silahlı Kuvvetlerin İç Güvenliğin Sağlanması Konusunda Etkinliğinin
Azalması 571
7. Silahlı Kuvvetlerin, Bazı Latin Amerika Ülkelerinin ABD’nin MGD
Politikaları Eksenli Yardım Politikalarına İhtiyacının Azalması 572
8. Askeri Bürokrasinin Siyasi Meselelere Karşı Mesafeli Olması 572
9. Yürütmenin Otoriterleşmesi Konusunda Halkın Eğilimi, 573
10. Seçim Hilelerini Önlemeye Yönelik Önlemler 574
11. Seçimlerin Eş Zamanlı Yapılması 576
12. Kısmî Ekonomik İyileşmelerin Sağlanması 577
13. Demokratik Dönüşümün Sağlanması 578
14. Demokratik Dönüşüm Neticesinde Sistemin Dayanıklılığının Artması 579
15. Toplumda Demokratik Kültür Bağlamında Demokrasiye ve Demokratik Kurumlara Olan Destek, Güven ve İnancın Artması 580
16. Çoğulculuğu Artırıcı Yöndeki Gelişmeler. 585
17. Askeri Müdahalenin Azalmasını Tetikleyen Diğer Etkenler 587
K. GENEL MANADA HÜKÜMET SİSTEMİ TERCİHLERİ 590
L. DEMOKRATİK KALİTE VE LATİN AMERİKA’DAKİ DEMOKRASİLERİN KALİTESİ 592
M. LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE DEMOKRATİKLEŞME İNDEKSLERİ 595
N. AMERİKA KITASINDAKİ ÜLKELERDE DEMOKRASİ KALİTESİNİN ZAYIF VE
GÜÇLÜ YÖNLERİ 606
O. BAŞTA BAŞKANLIK SİSTEMİ OLMAK ÜZERE GENEL OLARAK HÜKÜMET
SİSTEMİ, DEMOKRASİ, OTORİTERLEŞME VE ASKERÎ MÜDAHALE İLİŞKİSİ 612
SONUÇ 631
KAYNAKÇA 643