Adil Yargılanma Hakkının Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Analizi
Dr. Esra BAHAR
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .5
İÇİNDEKİLER .7
KISALTMALAR .13
GİRİŞ .15
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA BİREYSEL BAŞVURU
BİREYSEL BAŞVURU KAVRAMI, USUL VE NİTELİKLERİ.19
Bireysel Başvuru Hakkı Kavramı19
Bireysel Başvurunun Tanımı.20
Bireysel Başvurunun Amacı 26
Bireysel Başvuru Türleri.28
Dilekçe Hakkı28
Bilgi Edinme Hakkı 31
Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvuru (Ombudsmanlık)35
Bireysel Başvurunun Özellikleri .38
Anayasal Bir Hak Arama Yolu Olması .38
İkincil (Tali) Nitelikte Bir Hak Arama Yolu Olması .38
Temel Hak ve Özgürlüklerin İhlali Durumunda Başvurulan
Bir Hak Arama Yolu Olması .41
Güncel ve Kişisel Bir Hakkı Doğrudan Etkilenenler Tarafından
Başvurulan Bir Hak Arama Yolu Olması 43
Kamu Gücü İşlemlerine Karşı Başvurulan Bir Hak Arama Yolu
Olması45
Kendine Özgü (Suigeneris) Bir Hak Arama Yolu Olması 47
Halk Davası (Actio Popularis) Olmaması.49
Etkili Bir İç Hukuk Yolu Olması50
Bireysel Başvurunun İşlevleri52
Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması ve Geliştirilmesi İşlevi
(Subjektif İşlev).53
8 İçindekiler
Hukuk Düzenini Koruma ve Geliştirme İşlevi (Objektif İşlev).53
Ön Filtre İşlevi54
Yasama ve Yargı Organlarını Etkileme İşlevi .54
TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA BİREYSEL BAŞVURU UYGULAMASI55
Müessesenin Tarihsel Gelişimi ve Yasal Dayanağı 55
Türkiye’de Bireysel Başvuruya İlişkin Tartışmalar ile Kabul
Edilişi .55
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvurunun Yasal Dayanağı 59
Anayasa Mahkemesi’ne Yapılan Bireysel Başvuruların İncelenme
Usulü63
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru.63
Bireysel Başvuru Yapılacak Yerler66
Anayasa Mahkemesi’ne Doğrudan Bireysel Başvuru .67
Mahkemeler Vasıtasıyla Bireysel Başvuru 69
Yurtdışı Temsilcilikler Vasıtasıyla Bireysel Başvuru70
Elektronik Ortamda Bireysel Başvuru 71
Posta Araçları ile Yapılan Bireysel Başvuru71
Bireysel Başvuruların İncelenme Süreci72
Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuruları İnceleme
Usulü.72
Ön İnceleme Aşaması74
İdari Ret Kararı 76
Usule İlişkin İdari Ret77
iii. Süre Yönünden İdari Ret78
İtiraz Halinde Süre Aşımı Nedeniyle İtirazın Reddi.78
Kabul Edilebilirlik İnceleme Aşaması79
Bölümler79
Komisyonlar 80
iii. Komisyonlar Tarafından Verilen Karar Türleri.84
İdari Redde İtiraz Hakkındaki Kararlar 84
Kabul Edilemezlik Kararları .85
Kabul Edilebilirlik Kararları .87
Esas Hakkındaki İnceleme Aşaması .87
Esas Hakkında İncelemenin Usulü ve Kapsamı .87
Esas Hakkında İnceleme Yapacak Birimler .89
İçindekiler 9
İKİNCİ BÖLÜM
BİREYSEL BAŞVURUNUN USULE VE ESASA İLİŞKİN
KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARI
GENEL OLARAK KABUL EDİLEBİLİRLİK KOŞULLARININ
ÖZELLİKLERİ.95
Kabul Edilebilirlik Hiyerarşisi96
Mükerrer Başvuru .97
BİREYSEL BAŞVURUDA USULE İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK
KOŞULLARI 98
Yüksek Mahkemenin Kişi Bakımından Yetkisi .98
Başvuru Ehliyeti98
Gerçek Kişiler.99
Tüzel Kişiler. 100
Özel Hukuk Tüzel Kişileri. 101
Kamu Hukuku Tüzel Kişileri. 101
Yabancılar. 104
Mağdurluk Statüsü 105
Mağdurluk Statüsünde Güncellik, Kişisellik ve Doğrudan
Etkilenme Koşulları 110
Güncellik Koşulu 110
Kişisellik Koşulu. 111
Doğrudan Etkilenme Koşulu 112
Yüksek Mahkemenin Konu Bakımından Yetkisi . 113
Bireysel Başvuruya Konu Olan Temel Hak ve Özgürlükler 115
Bireysel Başvuruya Konu Edilemeyecek İşlem ve Kararlar . 122
Yasama İşlemleri . 125
Düzenleyici İdari İşlemler . 128
Anayasa Mahkemesi Kararları. 132
Anayasanın Yargı Denetimi Dışında Bıraktığı İşlemler 133
Yüksek Mahkemenin Yer Bakımından Yetkisi . 139
Yüksek Mahkemenin Zaman Bakımından Yetkisi 142
Bireysel Başvuru Süresi . 143
Süre Koşulu Amacı 146
Sürenin Başlangıcı 146
Başvuru Yollarının Tüketilmesi 150
10 İçindekiler
III. BİREYSEL BAŞVURUDA ESASA İLİŞKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK
KOŞULLARI154
Anayasal Açıdan Önem Taşıyan ve Başvurucunun Önemli Bir
Zarara Uğradığı Başvurular154
Başvurunun Açıkça Dayanaktan Yoksun Olmaması157
Temyiz Mercii Şikayeti159
Açık veya Görünür Bir İhlalin Bulunmaması.160
Kanıtlanmamış Şikayetler161
Karmaşık veya Zorlama Şikayetler161
Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanımı162
ANAYASA MAHKEMESİ TARAFINDAN BİREYSEL BAŞVURUDA ESAS
İNCELEMESİ SONUNDA VERİLECEK KARAR TÜRLERİ.164
Hakka Yönelik İhlal Olmadığı Kararı 166
Hakka Yönelik İhlal Kararı 166
Kamu Gücü İşlemlerinden Kaynaklanan İhlal Kararı 167
Mahkeme Kararlarından Kaynaklanan İhlal Kararı .167
Yeniden Yargılama Yapmak Üzere Dosyanın İlgili
Mahkemeye Gönderilmesi.168
Başvurucu Lehine Tazminata Hükmedilmesi .169
Genel Mahkemelerde Dava Açılması Yolunun Gösterilmesi.170
Bireysel Başvurudan Feragat ve Düşme Kararı.170
Pilot Karar 171
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ADİL YARGILANMA HAKKI VE BİREYSEL BAŞVURU
ADİL YARGILANMA HAKKININ KAPSAMI.175
Kavramlar.175
Özgürlük Kavramı .176
Adalet Kavramı .176
Yargılama Kavramı .177
Hak Kavramı 178
Genel Olarak Adil Yargılanma Hakkı 181
Kavram Olarak 183
Adil Yargılanma Hakkının Hukuki Niteliği .188
TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE ADİL YARGILANMA HAKKI189
Uluslararası Metinlerde Adil Yargılanma Hakkı189
Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı) .189
İçindekiler 11
Köylülerin Mektupları. 190
Habeas Corpus Act 191
Virginia Haklar Bildirgesi 191
Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi 191
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi. 192
Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme . 194
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. 195
Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi . 196
Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi 197
Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi . 198
Türk Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı . 199
III. İNSAN HAKLARI VE TEMEL HAK BOYUTUYLA ADİL YARGILANMA
HAKKI 204
İnsan Hakları Kavramının Felsefi Gelişimi 204
İnsan Hakları Kavramının Hukuksal Gelişimi 205
İnsan Haklarının Uluslararası Düzeyde Korunması 207
İnsan Haklarının Bölgesel Düzeyde Korunması 209
İnsan Haklarının Birleşmiş Milletler Bünyesinde Korunması ve
Denetim Yolları 213
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Adil Yargılanma
Hakkının Önemi. 218
Adil Yargılanma Hakkının Sınırlandırılması. 219
İnsan Haklarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesindeki
Genel Sınırlama Rejimi 219
İnsan Haklarının 1982 Anayasasındaki Genel Sınırlama
Rejimi 220
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 1982 Anayasası
Açısından Adil Yargılanma Hakkının Sınırlandırılması 224
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 1982 Anayasası Açısından
Adil Yargılanma Hakkının Unsurları 225
ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARINDA ADİL
YARGILANMA HAKKI 228
AYM Kararları Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkının Temel
Unsurları. 229
Yasayla Kurulmuş Bağımsız ve Tarafsız Bir Mahkemede
Yargılanma Hakkı 229
Yasa ile Kurulmuş Mahkeme 230
Bağımsız Mahkeme. 231
12 İçindekiler
Tarafsız Mahkeme .232
Mahkemeye Erişim Hakkı233
Aleni Olarak Yargılanma Hakkı .235
Kamuya Açık Yargılama Hakkı.235
Aleni Hüküm Hakkı.236
Makul Sürede Yargılanma Hakkı 236
Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı 237
Yargılamada Silahların Eşitliği İlkesi 238
Çelişmeli Yargılama İlkesi239
Savunma Hakkı.240
Gerekçeli Karar Hakkı241
Yargılamada Masumiyet Karinesinin Korunması İlkesi.241
Hukuki Güvenlik İlkesine Uygun Şekilde Yargılanma Hakkı242
1982 Anayasası Döneminde Adil Yargılanma Hakkına İlişkin
Karar Örnekleri243
ADİL YARGILANMA HAKKI KAPSAMINDAKİ BİREYSEL
BAŞVURULURA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ
İSTATİSTİĞİ.253
SONUÇ257
KAYNAKÇA.265
