Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri

Prof. Dr. Ahmet Hamdi İSLAMOĞLU

Doç. Dr. Ümit ALNIAÇIK

Konu Başlıkları

- Bilim ve Bilimle İlgili Kavramlar

- Araştırma Süreci

- Araştırmanın Yöntemi

- Bilgi Toplama Yöntemleri

- Örnekleme

- Nitel Araştırmalar

- Verilerin Analize Hazırlanması

- Verilerin Analizi

- Araştırma Raporunun Biçim ve Kapsamı

22
1.8. KURAM 24
1.9. YASA . 27
1.10. KURAL. 27
1.11. İLKE 28
1.12. SİSTEM (Dizge) 28
1.13. SAV (Tez). 29
1.14. VARSAYIM (Kabul). 30
1.15. HİPOTEZ (Denence) 31
1.16. AKSİYOM. 32
1.17. POSTULA. 32
1.18. YÖNTEM 32
1.19. MANTIK. 33
1.20. DEĞİŞKEN VE PARAMETRE 36
1.21. NEDEN, ETKİ VE İLİŞKİ 37
1.22. OLGU. . 38
1.23. ARAŞTIRMA TÜRLERİ 39
x SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
1.23.1. Konunun Ele Alınış Biçimine Göre Araştırma Türleri. 39
1.23.2. Yöntembilime Göre Araştırma Türleri . 42
1.23.3. Araştırmanın Amacına Göre Araştırma Türleri 45
1.23.4. Sorgulama Yaklaşımına Göre Araştırma Türleri 46
1.23.5. Ölçüm Sayısına Göre Araştırma Türleri. 47
1.23.6. Baz Alınan Zaman Periyoduna Göre Araştırma Türleri . 47
1.23.7. Kullanıcı Sayısına Göre Araştırma Türleri. 48
1.24. TOPLUM BİLİM ARAŞTIRMALARINDA KARŞILAŞILAN
BAZI SORUNLAR. 48
II. Bölüm
ARAŞTIRMA SÜRECİ
1.0. GİRİŞ. 53
1.1. KONU SEÇMEK 54
1.2. KAYNAKLARA ULAŞMA. 59
1.3. ARAŞTIRMA SÜRECİNDE YÜRÜTÜLEN FAALİYETLER . 61
1.3.1. Kuramsal Yapı. 62
1.3.2. Araştırmanın Amacı 72
1.3.3. Araştırmanın Sınırları . 77
1.3.4. Araştırmanın Yararı. 78
1.3.5. Araştırmanın Kısıtları ve Yargılanması 78
1.4. BU BÖLÜMLE İLGİLİ SON ÖNERİLER . 79
III. Bölüm
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
1.0. GİRİŞ. 83
1.1. ARAŞTIRMA YÖNTEMİNİN EVRELERİ 83
1.1.1. Araştırma Probleminin Tanımı . 84
1.1.2. Literatür Çalışması (Ön Araştırma) 94
1.1.3. Araştırmanın Modeli. 99
1.1.4. Araştırmanın Varsayımları 108
1.1.5. Araştırmanın Hipotezleri (Denenceleri) . 109
1.1.5.1. Hipotezlerin Sınanması. 112
İçindekiler xi
IV. Bölüm
BİLGİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ
1.0. GİRİŞ. 119
1.1. GEREKLİ BİLGİ TÜRLERİNİN BELİRLENMESİ 119
1.2. BİLGİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ. 121
1.3. BİLGİ TOPLAMA YÖNTEMİNİN SEÇİMİ 124
1.3.1. Gözlem Yöntemi. 125
1.3.2. Deney Yöntemi. 128
1.3.3. Anket Yöntemi 136
1.3.3.1. Anket Formunun Hazırlanması. 140
1.3.3.2. Anket Soruları. 142
1.3.3.3. Anketin Güvenilirliği ve Geçerliliği . 153
1.4. ÖLÇME VE ÖLÇEKLEME. 164
1.4.1. Nominal Ölçek 170
1.4.2. Ordinal (Basit Sıralama) Ölçek. 170
1.4.3. İnterval (Aralıklı) Ölçek . 172
1.4.4. Sürekli Sıralama Ölçeği (Continuous Rating Scale). 173
1.4.5. Rasyo (Oransal) Ölçek 173
1.4.6. Boyutsal Ayırma Ölçeği . 173
1.4.7. Likert Ölçeği. 175
1.4.8. Toplumsal Uzaklık Ölçeği 178
1.4.9. İkili Karşılaştırmalar . 179
1.4.10. Thurstone’un Karşılaştırmalı Yargılar Yasası. 180
1.4.11. Sabit Toplamlı Ölçek 182
1.4.12. Anlamsal Farklılık Ölçeği. 183
1.4.13. Stapel Ölçeği. 183
1.5. ÖLÇMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 184
1.6. SORU VE ÖLÇEKLERLE İLGİLİ KİMİ OLUMSUZ
TUTUMLAR. 186
xii SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
V. Bölüm
ÖRNEKLEME
1.0. GİRİŞ. 193
1.1. ANA KİTLENİN TANIMI 194
1.2. ÖRNEKLEME ÇERÇEVESİ. 195
1.3. ÖRNEK BİREYLERİNİN BELİRLENMESİ. 196
1.4. ÖRNEKLEME YÖNTEMİ. 196
1.4.1. Tesadüfi Örnekleme Yöntemleri. 197
1.4.1.1. Basit Tesadüfi Örnekleme. 197
1.4.1.2. Zümrelere Göre Örnekleme 198
1.4.1.3. Kümelere Göre Örnekleme . 199
1.4.1.4. Alanlara Göre Örnekleme . 200
1.4.2. Tesadüfi Olmayan Örnekleme Yöntemleri . 201
1.5. ÖRNEK BÜYÜKLÜĞÜNÜN BELİRLENMESİ 203
1.5.1. Basit Tesadüfi Örneklemede Örnek Büyüklüğünün
Belirlenmesi 203
1.5.1.1. Standart Hatanın Belirli Bir Değerden Büyük
Olmaması Hali 203
1.5.1.2. Örnek Ortalaması İle Ana kitle Ortalaması
Arasındaki Fark. 204
1.6. ÖRNEKLEME HATALARI. 207
VI. Bölüm
NİTEL ARAŞTIRMALAR
1.0. GİRİŞ. 215
1.1. NİTEL ARAŞTIRMALARDA ARAŞTIRMA SÜRECİ 219
1.1.1. Nitel Araştırmalarda Örnekleme. 220
1.1.2. Nitel Araştırmalarda Veri Toplama 221
1.1.2.1. Mülakat . 221
1.1.2.2. Doküman İnceleme . 224
1.1.2.3. Örnek Olay İncelemesi 224
1.1.2.4. Odak Grup Görüşmeleri 226
1.1.2.5. Projektif Teknikler 228
İçindekiler xiii
1.2. NİTEL ARAŞTIRMALARDA DİKKAT EDİLECEK
NOKTALAR. 229
1.3. NİCEL ARAŞTIRMALAR NİTEL ARAŞTIRMALARLA
DESTEKLENİR Mİ?. 231
VII. Bölüm
VERİLERİN ANALİZE HAZIRLANMASI
1.0. GİRİŞ. 235
1.1. VERİLERİN HAZIRLANMASI 237
1.2. SPSS PROGRAMININ TANITIMI 237
1.2.1. Başlangıç. 237
1.2.2. Program Ana Penceresi ve Menüleri . 238
1.2.2.1. SPSS Program Menüleri . 239
1.2.2.1.1. File Menüsü . 240
1.2.2.1.2. Edit Menüsü 241
1.2.2.1.3. View Menüsü 243
1.2.2.1.4. Data Menüsü. 244
1.2.2.1.5. Transform Menüsü 245
1.2.2.1.6. Analyze Menüsü . 247
1.2.2.1.7. Graph Menüsü. 251
1.2.2.1.8. Utilities Menüsü 251
1.2.2.1.9. Window Menüsü. 252
1.2.2.1.10. Help Menüsü. 253
1.2.3. Veri Girişi 253
1.2.3.1. Değişken Tanımlama. 256
1.2.3.2. Kategori Tanımlama 257
1.2.4. Çıktı Penceresi (Output Window). 259
1.2.5. Kod Yazım Penceresi (Syntax Window). 259
1.3. VERİ SÜZME. 261
1.4. VERİ DÖNÜŞTÜRME 263
1.4.1. Değişken Hesaplama. 264
1.4.2. Yeniden Kodlama (Veri Dönüştürme). 267
2.0. ANALİZ ÖN KOŞULLARININ TEST EDİLMESİ. 269
xiv SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
2.1. GİRİŞ. 269
2.2. GENEL KOŞULLAR. 271
2.2.1. Doğru Ölçme ve Kodlama 271
2.2.2. Uç Değerlerden (Outliers) Arındırma. 271
2.2.3. Kayıp Değerleri (Missing Values) İnceleme. 271
2.2.4. Ölçek Düzeyi 272
2.2.5. Tek Boyutluluk. 272
2.3. PARAMETRİK TESTLER İÇİN ÖNKOŞULLAR 273
2.3.1. Normal Dağılıma Uygunluk . 273
2.3.2. Varyansların Homojenliği . 278
2.3.3. Ölçek Düzeyi 280
2.3.4. Gözlemlerin Bağımsızlığı. 281
2.3.5. Tesadüfilik 281
2.4. PARAMETRİK OLMAYAN TESTLER İÇİN ÖN
KOŞULLAR 281
2.4.1. Hücrelerdeki Gözlem Sayısı . 282
2.4.2. Gözlemlerin Bağımsızlığı. 282
3.0. TANIMLAYICI İSTATİSTİKLERİN HAZIRLANMASI . 282
3.1. FREKANS TABLOLARI 284
3.2. ÇAPRAZ TABLOLAR 287
4.0. GÜVENİLİRLİK ANALİZİ . 291
VIII. Bölüm
VERİLERİN ANALİZİ
1.0. GİRİŞ. 301
2.0. PARAMETRİK TESTLER . 303
2.1. T TESTİ 303
2.1.1. Tek Örneklem T Testi. 307
2.1.2. Bağımsız İki Örneklem T Testi. 309
2.1.3. Eşleştirilmiş İki Örneklem T Testi 312
2.2. VARYANS ANALİZİ. 316
2.2.1. Tek-Yönlü Varyans Analizi 319
2.2.2. Faktöriyel Varyans Analizi 328
İçindekiler xv
2.2.3. Çok Bağımlı Değişkenli Varyans Analizi. 337
2.2.4. Kovaryans Analizleri 348
2.3. KORELASYON ANALİZİ 353
2.3.1. İki Korelasyon Analizi 354
2.3.2. Kısmi Korelasyon Analizi. 357
2.4. REGRESYON ANALİZİ. 361
2.4.1. Basit Doğrusal Regresyon Analizi 364
2.4.2. Çoklu Regresyon Analizi 370
2.4.3. Lojistik Regresyon Analizi . 381
2.4.4. Regresyonda Ilımlaştırıcı ve Aracı Değişken Analizleri 399
2.4.4.1. SPSS Programında Ilımlaştırıcı (Moderator)
Değişken Analizi 401
2.4.4.2. SPSS Programında Aracı (Mediator) Değişken
Analizi. 408
2.5. FAKTÖR ANALİZİ . 415
2.6. KÜMELEME ANALİZİ 428
2.6.1. Hiyerarşik Kümeleme Analizi 429
2.6.2. K – Ortalamalar Kümeleme Analizi . 435
2.7. AYIRMA (DİSKRİMİNANT) ANALİZİ. 443
3.0. PARAMETRİK OLMAYAN TESTLER 458
3.1. KİKARE TESTİ. 459
3.2. KOLMOGOROV-SMIRNOV TESTİ . 463
3.3. MANN-WHITNEY U TESTİ 464
3.4. WILCOXON İŞARETLİ SIRA TESTİ . 466
3.5. KRUSKAL-WALLIS TESTİ. 470
3.6. SPEARMAN SIRA KORELASYONU. 473
IX. Bölüm
ARAŞTIRMA RAPORUNUN
BİÇİM ve KAPSAMI
1.0. GİRİŞ. 479
1.1. DİL. 479
1.2. ARAŞTIRMANIN KISIMLARI. 483
xvi SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
1.2.1. Ön Kısım. 483
1.2.1.1. Başlık. . 484
1.2.1.2. İthaf. 486
1.2.1.3. Giriş. 486
1.2.1.4. İçindekiler 486
1.2.1.5. Tablolar. 487
1.2.1.6. Kısaltmalar. . 487
1.2.2. Son Kısım . 487
1.2.3. Araştırma Metni 487
1.2.3.1. Yazım Alanı ve Biçimi 487
1.2.3.2. Tablo ve Şekiller . 488
1.2.3.3. Bölüm Başlıkları . 490
1.2.3.4. Metin Aktarmaları. 490
1.2.3.5. Kaynak Gösterme 491
1.2.4. Kaynak Göstermeyi Gerektiren Durumlar 492
1.2.5. Kaynak Gösterme Yöntemleri 492
1.2.5.1. Bağlaç Yöntemi ile Kaynak Gösterme 493
1.2.5.2. Dipnotlu Kaynak Gösterme 493
1.2.5.2.1. İlk Kez Kaynak Gösterme. 494
1.2.5.2.2. Aynı Kaynağa Yeniden Başvurmak 496
1.2.5.2.3. Özel Dipnotları . 497
1.3. BİBLİYOGRAFYA DÜZENLEME 500
1.3.1. Kitaplar 500
1.3.2. Periyodikler. 500
1.4. ARAŞTIRMA HATALARI. 501
1.5. ARAŞTIRMA ANAHATLARINA İLİŞKİN ÖRNEKLER . 501
YARARLANILAN KAYNAKLAR 511