İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 19 BİRİNCİ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN TEMELLERİ GENEL OLARAK 21 ÇEVRE KAVRAMI 22 EKOLOJİ 24 ÇEVRE SORUNLARI 27 ÇEVRE SORUNSALI 30 ÇEVREYE İLİŞKİN ETİK YAKLAŞIMLAR 32 ÇEVRE HUKUKUNUN KONUSU VE AMACI 33 ÇEVRE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 35 ÇEVRE HUKUKUNUN NİTELİKLERİ 39 ÇEVRE HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 42 İlk Çağlardan 1950’lere 42 1950’lerden Günümüze 44 Türk Çevre Hukukunun Gelişim Çizgisi 48 İKİNCİ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ GENEL AÇIKLAMALAR 53 ÖNLEME İLKESİ 55 İçerik ve İşlev 55 Uygulamaya Aktarım 57 Türk Hukukundaki Yansımalar 59 İHTİYAT İLKESİ 60 Genel Olarak 60 Risk Toplumu Teorisi 61 Uygulama Alanı 63
Üç Aşamalı Güvenlik Modeli 64 Uygulamaya Aktarım 66 Türk Hukukundaki Yansımalar 69 KİRLETEN ÖDER İLKESİ 70 Genel Olarak 70 Tanım ve İçerik 72 Kirleten ve Dışsallıklar 73 Uygulamaya Aktarım 75 Eleştiriler 76 Kullanan Öder İlkesi ve Toplum Öder İlkesi 77 Türk Hukukundaki Durum 79 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKESİ 81 Genel Olarak 81 Ortaya Çıkış ve Gelişim 82 Kavramsal Çerçeve 86 Uygulamaya Aktarım 89 Türk Hukukundaki Yansımalar 90 KATILIM İLKESİ 92 Genel Olarak 92 Gelişim Seyri 94 Çevresel Bilgiye Erişim 95 Türk Hukukundaki Durum 96 ENTEGRASYON İLKESİ 100 Genel Olarak 100 Dış Entegrasyon 101 İç Entegrasyon 102 Uygulamaya Aktarım 104 Türk Hukukundaki Yansımalar 105 İŞBİRLİĞİ İLKESİ 106 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN ARAÇLARI GENEL AÇIKLAMALAR 111 DÜZENLEYİCİ ARAÇLAR 113 Yasaklama. 113 İzin 114
Bildirim 115 Yükümlülükler 116 Standartlar 118 Koruma Alanlarının Oluşturulması 119 Çevresel Etki Değerlendirmesi 121 PİYASAYA DAYALI ARAÇLAR 122 Mülkiyet Hakları 122 Emisyon Ticareti 123 Çevresel Vergiler 125 Kirlilik Ücretleri 127 Teşvikler 128 KATILIMCI ARAÇLAR 130 Planlama 130 Bilgi Edinme 134 İdari ve Yargısal Başvurular 135 Gönüllü Uygulamalar 137 Çevre Sözleşmeleri 138 Örgütsel Uygulamalar 139 Bilgilendirmeye Dayalı Uygulamalar 139 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İNSAN HAKLARI VE ÇEVRE GENEL AÇIKLAMALAR 143 ÇEVRENİN ANAYASAL DÜZEYDE KORUNMASI 144 ÇEVRE HAKKI 146 İnsan Haklarının Evrimi Bağlamında Dayanışma Hakları 146 İnsan Hakkı olarak Çevre Hakkı 150 Çevre Hakkının Gelişimi 150 Çevre Hakkının Konusu 151 Çevre Hakkının Sahipleri 152 Çevre Hakkının Yükümlüleri 155 Çevre Hakkının Diğer Haklarla İlişkisi 157 Çevre Hakkının Güvenceleri Olarak Usuli Haklar 159 Türk Hukukunda Çevre Hakkı 161 Anayasal Düzeyde 161 Yasal Düzeyde 165
BÖLGESEL VE ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI BELGELERİNDE ÇEVRE 166 Genel Olarak 166 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 168 Genel Saptamalar 168 Özel Hayata Saygı Hakkı 168 Yaşam Hakkı 170 Adil Yargılanma Hakkı ve Etkili Başvuru Hakkı 171 Bilgi Edinme Hakkı 172 Mülkiyet Hakkı 173 Diğer Sözleşmeler 174 BEŞİNCİ BÖLÜM ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ GENEL AÇIKLAMALAR 177 ÇED’İN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 178 TARİHSEL GELİŞİM 180 DÜZENLEME BİÇİMLERİ 182 ÇED’İN HUKUKİ NİTELİĞİ 184 ÇED’İN USUL AŞAMALARI 186 Genel Saptamalar 186 Projenin Gerçekleştirilmesine İlişkin Başvurunun Yapılması 186 Ön İnceleme 187 Kapsam Belirleme 188 ÇED RAPORUNUN HAZIRLANMASI 189 ÇED Raporunun Yetkili Makamlarca İncelenmesi 190 Projeye İlişkin Nihai Kararın Verilmesi 191 İzleme ve Denetim 192 İ. ÇED Sürecine Katılım 193 TÜRK HUKUKUNDA ÇED 194 Genel Olarak 194 ÇED’e Tabi Projeler 196 ÇED Sürecinin Aşamaları 197 Bakanlığa Başvuru 197 Ön İnceleme 198 Kapsam Belirleme. 198 ÇED Raporunun Hazırlanması 199
ÇED Raporunun İncelenmesi 199 Kararın Verilmesi 199 İzleme ve Kontrol 200 Halkın Katılımı 201 ÇED Sürecindeki İdari İşlemler 202 ÇED Sürecinin Etkililiği 204 STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME 206 Genel Olarak 206 Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği 209 ALTINCI BÖLÜM ÇEVRE İDARE HUKUKU GENEL OLARAK 213 İDARİ ÖRGÜTLENME 214 Üniter ve Federal Örgütlenme Biçimleri 214 Merkezi, Yerel, Sektörel ve Danışsal Yapılanmalar 217 Türkiye’de Çevre İdaresi 219 Tarihsel Gelişim 219 Merkezi İdare 222 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 222 Tarım ve Orman Bakanlığı ve Diğer Bakanlıklar 225 Yerel Yönetimler 226 Belediyeler 227 Büyükşehir Belediyeleri 228 İl Özel İdareleri ve Köyler 229 Sektörel ve Danışsal Birimler 231 Türkiye Çevre Ajansı 232 KAMU HİZMETLERİ 233 Genel Açıklamalar 233 Çevresel Kamu Hizmetleri 236 KOLLUK FAALİYETLERİ 239 Genel Açıklamalar 239 Çevre Kolluğu 241 YARGISAL KORUNMA. 245 Genel Açıklamalar 245 Türk Hukukundaki Durum 247
YEDİNCİ BÖLÜM ÇEVRE CEZA HUKUKU ÇEVRENİN KORUNMASINDA CEZA HUKUKUNUN ROLÜ 257 ÇEVRE SUÇU KAVRAMI 258 ÇEVRENİN CEZA HUKUKU ARACILIĞIYLA KORUNMASINA İLİŞKİN MODELLER 259 ÇEVRENİN CEZA HUKUKU UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR 262 Tüzel Kişilerin Sorumluluğu 262 Hukuka Aykırılık Bağlamında İdari İzinler 263 Nedensellik Bağı 264 Manevi Unsur 265 TÜRK HUKUKUNDA ÇEVRESEL SUÇLAR VE KABAHATLER 267 Genel Olarak 267 Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Çevre Suçları 267 Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu 269 Genel Görünüm 269 Atık ve Artıkların Toprağa, Suya ve Havaya Kasten Verilmesi Suçu 270 aa. Kavram ve Tanımlar 270 bb. Suçun Unsurları 271 cc. Suça İlişkin Diğer Hususlar 273 dd. Suçun Nitelikli Hali 274 Atık ve Artıkları İzinsiz Olarak Ülkeye Sokma Suçu 275 Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 277 Çevrenin Taksirle Kirletilmesi Suçu 278 Suçun Unsurları 278 Suça İlişkin Diğer Hususlar 280 Suçun Nitelikli Hali 281 Gürültüye Neden Olma Suçu 282 Suçun Unsurları 282 Suça İlişkin Diğer Hususlar 284 Çevre Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar 286 Çevre İle İlgili Kabahatler 288 Kabahatler Kanunu 288 Çevre Kanunu 290
SEKİZİNCİ BÖLÜM ÇEVRE ÖZEL HUKUKU GENEL AÇIKLAMALAR 293 KOMŞULUK HUKUKU 294 Genel Olarak 294 Türk Hukukundaki Durum 296 Genel Görünüm 296 Taşınmaz Mülkiyetinin Çevresel Etkiler Nedeniyle Sınırlanması (TMK md. 737) 297 Çevresel Etkiler Doğuran Müdahaleler 298 Müdahalelerin Taşkınlığı 299 Yerel Âdete Uygun Kaçınılmaz Taşkınlıklar 301 Taşınmaz Malikinin Çevresel Etkiler Doğuran Müdahalelerden Sorumluluğu (TMK md. 730) 302 Sorumluluğun Koşulları 303 Kirletene Karşı Açılabilecek Davalar 305 ÇEVRESEL SORUMLULUK HUKUKU 306 Genel Olarak 306 Sorumluluğun Koşulları 308 Çevresel Sorumluluğun Uygulanması Bağlamında Karşılaşılan Güçlükler 310 Çevre Kanunu’na Göre Sorumluluk 314 Genel Görünüm 314 Sorumluluğun Hukuki Niteliği 315 Sorumluluğun Koşulları 316 Çevrenin Kirletilmesi 316 Hukuka Aykırılık. 317 Zarar 319 Nedensellik Bağı 322 Çevre Kanunu’nun 28. Maddesinin Diğer Sorumluluk Halleri ile İlişkisi 324 DOKUZUNCU BÖLÜM ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKU GENEL AÇIKLAMALAR 329 TARİHSEL GELİŞİM 331 İlk Dönemler 331 Yetmişli Yıllar 332
Seksenli Yıllar 333 Doksanlı Yıllar 333 İkibinli Yıllar 335 ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 338 Uluslararası Antlaşmalar 340 Genel Olarak 340 Çevrenin Korunmasına İlişkin Bazı Uluslararası Antlaşmalar 343 Uluslararası Çevre Antlaşmalarının Türk Hukukundaki Değeri 349 Uluslararası Teamül Hukuku 351 Genel Olarak 351 Çevrenin Korunmasına İlişkin Uluslararası Teamül Hukuku Kuralları 353 Ciddi Nitelikteki Sınıraşan Çevresel Kirliliklere Neden Olma Yasağı 353 İşbirliği Yükümlülüğü 355 İhtiyat İlkesi 357 Hakça Kullanım İlkesi 357 Oluşum Sürecindeki Uluslararası Teamül Hukuku 358 Hukukun Genel İlkeleri 360 Yardımcı Kaynaklar 360 Esnek Hukuk (Soft Law) 361 ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKUNDA TEMEL AKTÖRLER 362 Devletler 362 Uluslararası Örgütler 363 Sivil Toplum Örgütleri 366 ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKUNUN GELİŞİM EĞİLİMİ 367 ONUNCU BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKU GENEL AÇIKLAMALAR 371 TARİHSEL GELİŞİM 374 BİRİNCİL HUKUK 377 Genel Çerçeve 377 Avrupa Birliği Çevre Politikasının Hedefleri 380 Avrupa Birliği Çevre Politikasının İlkeleri 382 Genel Olarak 382 Yüksek Seviyede Koruma İlkesi 383
İhtiyat İlkesi 384 Önleme İlkesi 384 Kaynakta Önleme İlkesi 385 Kirleten Öder İlkesi 386 Entegrasyon İlkesi 387 Diğer İlkeler 388 Temel Haklar Şartı’nda Çevre 389 İKİNCİL HUKUK 391 KAYNAKÇA 395 EKLER ÇEVRE KANUNU 405 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 433 TÜRK MEDENÎ KANUNU 435 TÜRK CEZA KANUNU 436 KABAHATLER KANUNU 438 İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU 439
