İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 6 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 15 BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKA GİRİŞ I. TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI VE HUKUK 17 II. HUKUKUN KAYNAKLARI 22 III. NORMLAR HİYERARŞİSİ 24 IV. HUKUKTA YAPTIRIM 27 V. ÖZEL HUKUK-KAMU HUKUKU AYRIMI VE HUKUKUN DALLARI 29 İKİNCİ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN TEMELLERİ I. GENEL OLARAK 31 II. ÇEVRE KAVRAMI 32 III. EKOLOJİ 34 IV. ÇEVRE SORUNLARI 36 V. ÇEVRE SORUNSALI 38 VI. ÇEVREYE İLİŞKİN ETİK YAKLAŞIMLAR 39 VII. ÇEVRE HUKUKUNUN KONUSU VE AMACI 41 VIII. ÇEVRE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 43 IX. ÇEVRE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 47 X. ÇEVRE HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 50 A. Dünyadaki Gelişmeler 50 B. Türkiye’deki Gelişmeler 56 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ I. GENEL AÇIKLAMALAR 61 II. ÖNLEME İLKESİ 63
A. Genel Olarak 63 B. Uygulamaya Aktarım 65 C. Türk Hukukundaki Yansımalar 67 III. İHTİYAT İLKESİ 68 A. Genel Olarak 68 B. Uygulama Alanı 70 C. Uygulamaya Aktarım 72 D. Türk Hukukundaki Yansımalar 74 IV. KİRLETEN ÖDER İLKESİ 76 A. Genel Olarak 76 B. Uygulamaya Aktarım 79 C. Kullanan Öder İlkesi ve Toplum Öder İlkesi 80 D. Türk Hukukundaki Durum 81 V. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKESİ 83 A. Genel Olarak 83 B. Uygulamaya Aktarım 87 C. Türk Hukukundaki Yansımalar 88 VI. KATILIM İLKESİ 90 A. Genel Olarak 90 B. Türk Hukukundaki Durum 92 VII. ENTEGRASYON İLKESİ 95 A. Genel Olarak 95 B. Uygulamaya Aktarım 97 C. Türk Hukukundaki Yansımalar 98 VIII. İŞBİRLİĞİ İLKESİ 99 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN ARAÇLARI I. GENEL AÇIKLAMALAR 103 II. DÜZENLEYİCİ ARAÇLAR 105 A. Yasaklama 105 B. İzin 106 C. Bildirim 107 D. Yükümlülükler 108
E. Standartlar 109 F. Koruma Alanlarının Oluşturulması 111 G. Çevresel Etki Değerlendirmesi 112 III. PİYASAYA DAYALI ARAÇLAR 112 A. Mülkiyet Hakları 112 B. Emisyon Ticareti 114 C. Çevresel Vergiler 115 D. Kirlilik Ücretleri 116 E. Teşvikler 117 IV. KATILIMCI ARAÇLAR 119 A. Planlama 119 B. Bilgi Edinme 122 C. İdari ve Yargısal Başvurular 122 D. Gönüllü Uygulamalar 124 BEŞİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARI VE ÇEVRE I. GENEL AÇIKLAMALAR 129 II. ÇEVRENİN ANAYASAL DÜZEYDE KORUNMASI 130 III. ÇEVRE HAKKI 131 A. Genel Olarak 131 B. İnsan Hakkı olarak Çevre Hakkı 134 C. Çevre Hakkının Diğer Haklarla İlişkisi 136 D. Çevre Hakkının Güvenceleri Olarak Usuli Haklar 138 E. Türk Hukukunda Çevre Hakkı 140 1. Anayasal Düzeyde 140 2. Yasal Düzeyde 144 IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NDE ÇEVRE 145 ALTINCI BÖLÜM ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ I. GENEL AÇIKLAMALAR 149 II. TARİHSEL GELİŞİM VE DÜZENLEME BİÇİMLERİ 151 III. ÇED’İN HUKUKİ NİTELİĞİ 153
IV. ÇED’İN USUL AŞAMALARI 154 V. TÜRK HUKUKUNDA ÇED 159 A. Genel Olarak 159 B. ÇED’e Tabi Projeler 160 C. ÇED Sürecinin Aşamaları 161 D. Halkın Katılımı 165 E. ÇED Sürecinin Etkililiği 166 VI. STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME 168 A. Genel Olarak 168 B. Türk Hukukundaki Durum 170 YEDİNCİ BÖLÜM ÇEVRE İDARE HUKUKU I. GENEL OLARAK 173 II. İDARİ ÖRGÜTLENME 174 A. Üniter ve Federal Örgütlenme Biçimleri 174 B. Merkezi, Yerel, Sektörel ve Danışsal Yapılanmalar 176 C. Türkiye’de Çevre İdaresi 178 1. Tarihsel Gelişim 178 2. Merkezi İdare 181 a. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 181 b. Tarım ve Orman Bakanlığı 183 3. Yerel Yönetimler 184 a. Belediyeler 184 b. Büyükşehir Belediyeleri 185 c. İl Özel İdareleri ve Köyler 187 4. Sektörel ve Danışsal Birimler 188 III. KAMU HİZMETLERİ 189 A. Genel Açıklamalar 189 B. Çevresel Kamu Hizmetleri 191 IV. KOLLUK FAALİYETLERİ 194 A. Genel Açıklamalar 194 B. Çevre Kolluğu 196 V. YARGISAL KORUNMA 199
A. Genel Açıklamalar 199 B. Türk Hukukundaki Durum 201 SEKİZİNCİ BÖLÜM ÇEVRE CEZA HUKUKU I. GENEL AÇIKLAMALAR 205 II. ÇEVRE SUÇU KAVRAMI 206 III. ÇEVRE CEZA HUKUKU UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR 208 IV. TÜRK HUKUKUNDA ÇEVRESEL SUÇLAR VE KABAHATLER 212 A. Genel Olarak 212 B. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Çevre Suçları 212 1. Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu 213 a. Genel Görünüm 213 b. Atık ve Artıkların Toprağa, Suya ve Havaya Kasten Verilmesi Suçu 214 c. Atık ve Artıkları İzinsiz Olarak Ülkeye Sokma Suçu 218 d. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 220 2. Çevrenin Taksirle Kirletilmesi Suçu. 221 3. Gürültüye Neden Olma Suçu 225 C. Çevre Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar 227 D. Çevre ile İlgili Kabahatler 229 1. Kabahatler Kanunu 229 2. Çevre Kanunu 231 DOKUZUNCU BÖLÜM ÇEVRE ÖZEL HUKUKU I. GENEL AÇIKLAMALAR 233 II. KOMŞULUK HUKUKU 235 A. Genel Olarak 235 B. Türk Hukukundaki Durum 236 1. Genel Görünüm 236 2. Taşınmaz Mülkiyetinin Çevresel Etkiler Nedeniyle Sınırlanması 237 a. Çevresel Etkiler Doğuran Müdahaleler 238 b. Müdahalelerin Taşkınlığı 240 c. Yerel Âdete Uygun Kaçınılmaz Taşkınlıklar 241
3. Taşınmaz Malikinin Çevresel Müdahalelerden Sorumluluğu 242 a. Sorumluluğun Koşulları 243 b. Kirletene Karşı Açılabilecek Davalar 244 III. ÇEVRESEL SORUMLULUK HUKUKU 246 A. Genel Olarak 246 B. Sorumluluğun Koşulları 247 C. Çevre Kanunu’na Göre Sorumluluk 250 1. Genel Görünüm 250 2. Sorumluluğun Koşulları 251 a. Çevrenin Kirletilmesi 251 b. Hukuka Aykırılık 252 c. Zarar 254 d. Nedensellik Bağı 257 3. Çevre Kanunu’nun 28. Maddesinin Diğer Sorumluluk Halleri ile İlişkisi 259 EK-I ÇEVRE KANUNU 263 EK-II ÇEVREYE İLİŞKİN DİĞER DÜZENLEMELER TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 297 TÜRK MEDENÎ KANUNU 300 TÜRK CEZA KANUNU 301 KABAHATLER KANUNU 303 İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU 305 KAYNAKÇA 307
