Kullanım Ödüncü Sözleşmesi
Doç. Dr. Ahmet TÜRKMEN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. VII
İÇİNDEKİLER . XI
KISALTMALAR XVII
GİRİŞ .1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK KULLANIM ÖDÜNCÜ SÖZLEŞMESİ
1. TERMİNOLOJİ, TANIM, UYGULANACAK HÜKÜMLER, TARİHÇE5
TERMİNOLOJİ. 5
TANIM 7
III. UYGULANACAK HÜKÜMLER 8
TARİHÇE . 11
Roma Hukukunda (Commodatum) . 11
İslam Hukukunda (Ariyet) . 14
2. ÖDÜNÇ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI, HUKUKİ NİTELİĞİ, EHLİYET, ŞEKİL VE
TÜRLERİ. 16
ÖDÜNÇ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 16
Genel Olarak . 16
Kullanım Konusu Bir Şey veya Hak 17
Eşyalar 17
Haklar . 21
Kullanımın Karşılıksız Olması . 23
Genel Olarak. 23
Ödünç Verenin Menfaatinin Karşılıksızlık Unsuruna Etkisi 27
Tarafların Anlaşması 29
HUKUKİ NİTELİĞİ 32
Rızai Bir Sözleşme Olması 32
Alacak Hakkı Doğurması 33
Eksik İki Tarafa Borç Yüklemesi 33
Sürekli Borç İlişkisi Doğurması 35
III. TARAFLARIN EHLİYETİ 35
Genel Olarak . 35
Ödünç Verenin Ehliyeti 36
Ödünç Alanın Ehliyeti.37
XII İçindekiler
SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ. 39
Geçerlilik Şekli . 39
Kural: Şekil Serbestisi 39
Uzun Süreli Kullanım Ödüncü Sözü Verme Sözleşmelerinde
Şekil Sorunu 40
Sorunun Ortaya Konulması 40
Değerlendirmemiz . 42
Sözleşmenin İspatı. 44
ÖDÜNÇ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ 45
Genel Olarak 45
Elden Ödünç . 45
Ödünç Sözü Verme 46
Şarta Bağlı Ödünç 47
Karma Ödünç. 48
3. BENZER SÖZLEŞMELERDEN, İLİŞKİLERDEN VE ÖZELLİKLE HATIR İLİŞKİSİ
NİTELİĞİNDEKİ “HATIR ÖDÜNCÜNDEN” FARKI .50
BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKI 50
Tüketim Ödüncü Sözleşmesinden Farkı . 50
Bağışlama Sözleşmesinden Farkı . 52
Kira ve Ürün Kirası Sözleşmelerinden Farkı . 54
Kira Sözleşmesinden Farkı 54
Ürün Kirası Sözleşmesinden Farkı. 56
Saklama ve Vekalet Sözleşmelerinden Farkı 57
BENZER İLİŞKİLERDEN FARKI. 59
Eşya Üzerinde Kullanım Hakkı Sağlayan Karşılıksız Sınırlı Ayni
Haklar ile Diğer Bazı Haklardan Farkı. 59
Karşılıklı Bir Sözleşme Kapsamında Bir Şeyin Kullandırılmasından
Farkı. 60
Sözleşme Görüşmeleri Kapsamında Bir Şeyin Kullanıma
Bırakılmasından Farkı 61
Kullanıma Tek Taraflı Rıza Göstermeden Farkı . 63
Yargıtay’ın İntifadan Men İçtihatlarıyla İlişkisi . 66
Aile Hukukundan Doğan Yükümlülükler Kapsamında Bir Şeyin
Kullandırılmasından Farkı 71
Evlilik Dışı Fiili Yaşam Birliktelikleri Kapsamında Bir Şeyin
Kullandırılmasından Farkı 71
Bir Şeyin Kullandırılmasını İçeren Diğer Bazı İlişkilerden Farkı 73
III. HATIR İLİŞKİSİ NİTELİĞİNDEKİ “HATIR ÖDÜNCÜNDEN” FARKI 75
Genel Olarak 75
Hatır Ödüncü ile Ödünç Sözleşmesini Ayırt Etmekte Kullanılan
Ölçütler77
İçindekiler XIII
Taraflar Arasındaki İlişkinin Hatır Ödüncü veya Kullanım Ödüncü
Sözleşmesi Olarak Nitelendirilmesinin Önemi ve Sonuçları 81
Zilyetlik Yönünden 81
Sorumluluk Yönünden 82
Kullandırma Konusu Şeyin Geri İstenebilmesi Yönünden. 86
İspat Yönünden87
İKİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN HÜKÜMLERİ
4. ÖDÜNÇ VERENİN BORÇLARI VE SORUMLULUĞU 89
ÖDÜNÇ VERENİN BORÇLARI 89
Ödünç Konusu Şeyi Ödünç Alanın Kullanımına Bırakma Borcu. 89
Genel Olarak. 89
İfa Zamanı. 90
İfa Yeri 91
Sözleşme Süresince Ödünç Konusu Şeyin Ödünç Alan Tarafından
Kullanılmasına Rıza Gösterme Borcu92
Olağanüstü Giderleri Ödeme Borcu 93
Ödünç Alanın Ödünç Veren Yararına Yaptığı Olağanüstü
Giderleri Ödeme Borcu 93
Ödünç Alanın Kendi Yararına Yaptığı Olağanüstü Giderleri
Ödeme Borcu . 98
ÖDÜNÇ VERENİN SORUMLULUĞU. 100
Genel Olarak . 100
Hafifletilmiş Sorumluluk İlkesi. 100
Genel Olarak. 100
Kural: Kast ve Ağır İhmalle Sınırlı Hafifletilmiş Sorumluluk 101
Borcun Hiç veya Gereği Gibi Yerine Getirilmemesinden Dolayı
Ödünç Verenin Sorumluluğu. 106
Genel Olarak. 106
Sorumluluğun Kapsamı 109
İfa Menfaatinin İhlali Halinde Sorumluluk. 109
Kişi ve Malvarlığının (Bütünlük Menfaatinin) İhlali Halinde
Sorumluluk 109
Sözleşmenin Tarafı Olmayan Üçüncü Kişilerin
Menfaatlerinin İhlali Halinde Sorumluluk 111
Ödünç Verenin Ayıptan ve Zapttan Sorumluluğu 112
5. ÖDÜNÇ ALANIN BORÇLARI VE SORUMLULUĞU . 116
ÖDÜNÇ ALANIN BORÇLARI 116
Ödünç Konusu Şeyi Özenle Kullanma Borcu . 116
XIV İçindekiler
Genel Olarak . 116
Sözleşmeye, Kullanım Amacına ve Ödünç Konusu Şeyin
Niteliğine veya Özgülenme Amacına Uygun Kullanma Borcu . 117
Sözleşmeye Uygun Kullanma Borcu . 117
Kullanım Amacına Uygun Kullanma Borcu. 120
Ödünç Konusu Şeyin Niteliğine veya Özgülendiği Amaca
Göre Kullanma Borcu . 121
Özenle Kullanma Borcunun Özel Bir Görünümü: Şeyi
Başkasına Kullandırmama Borcu. 121
Olağan Bakım ve Koruma Giderlerini Karşılama Borcu 127
Genel Olarak . 127
Borcun Kapsamı: Ödünç Konusu Şeyin Kendisiyle İlgili Bakım
ve Koruma Giderleri 128
Borcun Kapsamına Girmeyen Giderler . 130
Tüketim (İşletme) Giderleri 130
Vergi ve Sigorta Giderleri . 131
İyileştirme Giderleri . 132
Kira Hukukundaki Yan Giderlerle İlişkisi 132
Kat Mülkiyeti Kanunundaki Ortak Giderlerle İlişkisi 134
Kullanma Borcuyla İlgili Bazı Sorunlar . 135
Ödünç Konusu Şeyi Kullanma Borcu Olup Olmadığı Sorunu. 135
Ödünç Alanın Ödünç Konusu Şeyden Yararlanma Hakkı Olup
Olmadığı Sorunu . 138
ÖDÜNÇ ALANIN SORUMLULUĞU . 139
Sözleşmeye Aykırılıktan Dolayı Sorumluluk. 139
Beklenmedik Halden Sorumluluk 141
Kanundan Doğan Bir Müteselsil Sorumluluk: Birlikte Ödünç
Alanların Sorumluluğu. 142
Ödünç Alanın Sözleşme Dışı Sorumluluğu: Motorlu Araç İşleten
veya Hayvan Bulunduran Olarak Üçüncü Kişilere Karşı
Sorumluluğu 145
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ
6. SONA ERME SEBEPLERİ.149
GENEL OLARAK. 149
SONA ERME SEBEPLERİ 151
Kanunda Yer Alan Sona Erme Sebepleri 151
Sürenin Sona Ermesi . 151
Kullanım Amacıyla İlgili Sona Erme Sebepleri. 152
İçindekiler XV
Kullanım Amacının Gerçekleşmesi. 152
Kullanım Amacının Gerçekleşmesi İçin Gerekli Sürenin
Aşılması . 155
Sözleşmeye Aykırılık Nedeniyle Sona Erme 156
Ödünç Verenin İvedi Gereksinimi Nedeniyle Sona Erme 158
Genel Olarak 158
Koşulları. 159
Gereksinimin Sözleşmenin Kurulmasından Sonra
Ortaya Çıkması ve Önceden Öngörülememiş Olması . 159
Önceden Öngörülemeyen İvedi Bir Gereksinim
Olması. 160
Ödünç Verenin Kendisinin veya Yakınının Gereksinimi
Olması. 162
Feshin Sonuçları. 163
Süre ve Kullanım Amacının Belirlenmemiş Olması Halinde
Fesih Yoluyla Sona Erme. 163
Ödünç Alanın Ölümü.167
Haklı Sebeple Fesih . 169
Diğer Sona Erme Sebepleri 170
Sözleşmenin Ödünç Alan Tarafından Sona Erdirilmesi 170
Bozucu Şartın Gerçekleşmesi 172
Ödünç Verenin ve Alanın İflasının Sona Ermeye Etkisi 172
Ödünç Konusu Şeyin Mülkiyetinin El Değiştirmesi 173
Bağışlama ve Kira Sözleşmesi Hükümlerine Kıyasen Sona
Ermesi .176
Genel Olarak.176
Bağışlama Sözleşmesi Hükümlerine Kıyasen Sona Erme 176
Kira Sözleşmesi Hükümlerine Kıyasen Sona Erme . 177
Özel Bir Sona Erme Meselesi: Ödünç Konusu Şeyin “Aile Konutu”
Olması Halinde Sona Erme 179
Genel Olarak. 179
Konutun Ana Baba veya Üçüncü Kişiler Tarafından Eşlere
Karşılıksız Olarak Bırakılmasının Hukuki Niteliği ve Sonuçları. 179
Ödünç Alanların Boşanması Halinde Sona Erme 183
Genel Olarak 183
Aile Konutu ile Ödünç Sözleşmesinden Doğan Şahsi Hak
ve Mülkiyetten Doğan Ayni Hak Arasındaki İlişki. 184
Yargıtay Uygulaması. 185
Değerlendirmemiz. 185
Fesih Bildiriminin Muhatabı ve Müteselsil Sorumluluk Sorunu . 188
XVI İçindekiler
Sağ Kalan Eşin Aile Konutunu Kullanması Halinde Sona Erme 191
III. FESİH YOLUYLA SONA ERMEDE FESİH BİLDİRİMİ . 193
7. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI195
ÖDÜNÇ ALANIN ÖDÜNÇ KONUSU ŞEYİ GERİ VERME BORCU 195
Genel Olarak 195
Geri Verme Borcunun Kapsamı . 196
Kural: Aynen Geri Verme 196
İstisna: Olağan Kullanımdan Kaynaklı Eskime ve Bozulmalar 198
Ödünç Konusu Şeyden Elde Edilen Ürünlerin Geri Verilip
Verilmeyeceği Sorunu. 200
Sözleşmeye Aykırı Olarak Elde Edilen Gelirlerin Geri Verilmesi
Sorunu 203
Geri Verme Borcunun Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesinin
Sonuçları 204
Geri Verme Borcunun Muhatabı ve Geri Vermekle Yükümlü Kişi 206
Geri Verme Zamanı ve İfa Yeri . 207
Geri Verme Zamanı. 207
İfa Yeri . 209
SONA ERMEYE BAĞLI OLARAK ÖDÜNÇ VERENİN -GERİ İSTEME
DIŞINDAKİ- DİĞER HAKLARI İLE ÖDÜNÇ ALANIN HAKLARI. 210
Ödünç Verenin Hakları. 210
Kötüleşme ve Değer Azalması Nedeniyle Tazminat Talep Etme
Hakkı. 210
Kiraya Verenin Hapis Hakkına İlişkin Hükmün (TBK m. 336)
Kıyasen Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu . 210
Ödünç Alanın Hakları. 212
Yaptığı Olağanüstü Giderler Nedeniyle Tazminat Talep Etme
Hakkı. 212
Söküp Alma Hakkı . 215
Alıkoyma Hakkı . 218
III. ZAMANAŞIMI . 220
Geri Verme Borcuna İlişkin Zamanaşımı 220
Geri Verme Borcu Dışındaki Diğer Taleplere İlişkin Zamanaşımı . 221
Kısa Zamanaşımı Süresi. 221
Zamanaşımının Başlangıç Anı . 224
SONUÇ.225
KAYNAKÇA .231
