^{AİHM Kararlarında}İfade Özgürlüğü ve İtibarın Korunması Hakkı

Dr. Yakup YILDIRIM

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . 5

İÇİNDEKİLER. 7

KISALTMALAR  13

GİRİŞ  15

BİRİNCİ BÖLÜM

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI-MUHTEVASI-TEORİLERİ-

ÇEŞİTLİ BOYUTLARI VE İFADE BİÇİMLERİ

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI . 21

Kavram Çeşitliliği 21

Kavramın Kullanılışı ve Tanım . 22

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ÇEŞİTLİ BOYUTLARI. 27

İfade Özgürlüğünün Niteliği 27

İfade Özgürlüğünün Diğer Özgürlükler ile İlişkisi . 28

İfade Özgürlüğünün Hakların Sınıflandırılmasındaki Yeri 31

İfade Özgürlüğü ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Dinamik

Yorum Yöntemi  33

İfade Özgürlüğü ve Yeni Teknolojiler . 36

Devletin Negatif ve Pozitif Yükümlülüklerinin İfade Özgürlüğü Boyutu 39

Genel Olarak Devletin Negatif ve Pozitif Yükümlülükleri . 39

İfade Özgürlüğü Bağlamında Devletin Negatif ve Pozitif

Yükümlülükleri . 41

Devletin Negatif Yükümlülükleri 41

Devletin Pozitif Yükümlülükleri 42

III. İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI 44

İçerik Yönünden . 44

İfade Özgürlüğünün Öznesi Yönünden 49

Kullanılan Araçlar Yönünden 50

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN UYGULAMADA ÖNEMİ 53

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ TEORİLERİ. 55

Genel Olarak 55

Demokrasiye Dayanan Teori 55

Kendini Gerçekleştirme Teorisi 58

Gerçekliğin Keşfedilmesi Teorisi 59

İFADE BİÇİMLERİ 61

8 İçindekiler

Siyasi İfadeler.61

Genel Olarak61

İfade Özgürlüğü ve Demokratik Tartışma Ortamı 62

Siyasi İfade Özgürlüğüne Getirilen Korumanın Kapsamı.63

İfadenin Muhatabı Olarak Siyasi Kişiler .64

İfadenin Sahibi Olarak Siyasi Kişiler 67

Sanatsal İfadeler 69

Sanatsal İfade Özgürlüğünün Niteliği.69

Sanatsal İfade Özgürlüğünün Kapsamı .71

Genel Olarak .71

Sanatsal İfade, Kamusal Figürler ve Kitlesel Protestolar.71

Sanatsal İfade ve Edebi Eserler 73

Sanatsal İfade ve Hiciv75

Sanatsal İfade ve Kültürel Değerler.76

Sanatsal İfade Özgürlüğünün Sınırları.77

Başkalarının Dini Değerlerinin Korunması.77

Ahlakın Korunması 78

Sınırlama Sebepleri ve Devletin Takdir Marjı 79

Ticari İfadeler82

İfadenin İçeriği82

İfadenin Kapsamı .83

Haksız Rekabet İçeren İfadeler .83

Ticari Reklam İçeren İfadeler.85

Kamusal Yarara Katkı Sağlayan İfadeler.88

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesi Kapsamı

Dışındaki İfadeler .90

Şiddete Teşvik Söylemi90

Nefret Söylemi .92

İKİNCİ BÖLÜM

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN UNSURLARI VE SINIRLANMASI

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN UNSURLARI .97

Görüş (Kanaat) Sahibi Olma Özgürlüğü.97

Bilgi ve Fikir Alma Özgürlüğü .99

Tanım.99

Bilgi ve Fikir Alma Özgürlüğünün Önemi .100

Resmi Belgelere Erişim Olanağı 102

Bilgi ve Fikir Alma Özgürlüğünün Kapsamı104

İçindekiler 9

Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı Bakımından . 105

İfade Özgürlüğü Hakkı Bakımından 109

Bilgi ve Fikir Verme Özgürlüğü. 114

Bilgi ve Fikir Verme Özgürlüğünün Niteliği 114

Bilgi ve Fikir Verme Özgürlüğünün Kapsamı. 115

Bilgi ve Fikir Verme Özgürlüğünün Kullanılmasında Basının Rolü 116

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE İFADE

ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KULLANILMASININ SINIRLANMASI 119

Genel Olarak 119

İfade Özgürlüğünün Sınırlanması Koşulları . 123

Sınırlamanın Yasayla Öngörülmesi . 123

Hukukun Üstünlüğü İlkesinin Aracı Olarak Yasa. 123

Yasa Kavramının Farklı İfade Şekilleri 124

Yasanın Niteliği . 125

Yasada Bulunması Gereken Koşullar . 128

(1) Yasanın Erişilebilirliği. 128

(2) Yasanın Öngörülebilirliği 133

Sınırlamanın Meşru Amaçlara Yönelik Olması 137

Sınırlamanın Demokratik Toplum Düzeninde Gerekli Olması . 140

Sınırlamanın Sınırı Olarak Demokratik Toplum Kavramı 140

Sınırlamanın Demokratik Toplumda Gerekli Olmasının

Koşulları  141

(1) Toplumsal İhtiyaç Baskısının Varlığı 143

(2) Müdahalenin İzlenen Meşru Amaçla Orantılı Olması  145

(3) Müdahalenin İlgili ve Yeterli Gerekçe Taşıması. 148

III. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN 10 (2) MADDESİ

KAPSAMINDAKİ GÖREV VE SORUMLULUKLAR  148

Görev ve Sorumluluğun Kapsamı 148

Kamu Görevlilerinin Görev ve Sorumlulukları 150

Kamu Görevine Alınmada Görüşlerin Dikkate Alınması 150

Kamu Görevinin Devamı Sırasında Görüşlerin Dikkate Alınması 152

Cezaevi Ortamı ve Kamu Düzeninin Sağlanması 156

Askerler ve Grup Disiplininin Sağlanması Bakımından Görev ve

Sorumluluklar . 158

10 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜ SINIRLAMA SEBEBİ OLARAK

İTİBARIN KORUNMASI HAKKI

İTİBAR KAVRAMI VE KAPSAMI .159

Genel Olarak 159

Kavramsal ve Kuramsal Çerçeve .160

Kullanılan Farklı Kavramlar160

Kavramın Tanımı .161

İtibar Kavramı Hakkında Kuramlar.162

İtibarı “Mülkiyet” Olarak Gören Görüş162

İtibarı “Onur” Olarak Gören Görüş.163

İtibarı “Saygınlık” Olarak Gören Görüş 165

İtibarın Korunması Hakkının Avrupa İnsan Hakları

Sözleşmesi'ndeki Yeri167

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ'NİN İTİBARIN KORUNMASI

DAVALARINA GENEL YAKLAŞIMI 169

Temel Değerlendirme Kriterlerinin Uygulanması169

Kamu Yararı Taşıyan Konularda Tartışma Özgürlüğü 171

Sorumluluğun Belirlenmesi.174

Basın Kuruluşlarının Sorumluluğu .174

Aracı Yayıncıların Sorumluluğu .175

İtibarın Korunması Davalarında Basının Görev ve Sorumluluğu.179

Basının Kamusal Tartışma Ortamına Katkısı.179

Kamusal Tartışmaya Katkı Sağlayan ve Basın Gibi

Değerlendirilen Unsurlar .180

İtibarın Korunması Kapsamında Basına Sağlanan Güvence

Sistemi .181

Basına Yönelik Caydırıcı Etkinin Olmaması 184

Basının Sorumluluk Rejimi.185

III. İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KORUNMASI KAPSAMINDA YAPILAN

BAŞVURULAR VE İTİBARIN KORUNMASI HAKKI187

Genel Değerlendirme .187

Başvuruların İfadeye Muhatap Kişi Yönünden Değerlendirilmesi .189

Siyasetçiler.189

Hükümetler.191

Devlet ve Hükümet Başkanları.192

İçindekiler 11

Kamu Görevlileri 196

Yargıçlar 200

Özel Kişiler. 202

Şirketler 205

Gazeteciler ve Basın Kuruluşları . 208

Bilgi Uçuranlar . 211

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Bilgi Uçuranlara Genel

Yaklaşımı  211

Bilgi Uçuranlar ve İtibarın Korunması Hakkı . 214

ÖZEL HAYATIN KORUNMASI KAPSAMINDA YAPILAN

BAŞVURULAR VE İTİBARIN KORUNMASI HAKKI . 217

Özel Hayata Saygı Hakkının Kapsamı. 217

Özel Hayata Saygı Hakkının Bir Unsuru Olarak İtibarın Korunması 220

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Genel Yaklaşımı. 220

İtibar Kavramının İçtihatlarda Belirginleşmesi 221

İtibar Kavramının 8. Madde Kapsamında Tanımlanması 223

Özel Hayatın Korunması Kapsamında Yapılan Çeşitli Başvurular 226

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HAKLARIN ÇATIŞMASI - DENGELEMEDE BAŞVURULAN

DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ VE ORANTILILIĞIN SAĞLANMASI

HAKLARIN ÇATIŞMASI VE ÇÖZÜM SAĞLANMASI 229

Haklar Çatışmasının Varlığı Hakkında. 229

Hakların Çatışmasının Temel Nedenleri 232

Haklar Çatışmasının Çözüme Kavuşturulması Hakkında Çeşitli

Yaklaşımlar  234

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Benimsediği Adil Denge

Kriterleri 239

Genel Yarara İlişkin Bir Tartışmaya Katkı 242

Hedef Alınan Kişinin Tanınmışlık Düzeyi ve Yazının Amacı 242

İlgili Kişinin Yayından Önceki Davranışı 243

Yayının Şekli ve Sonuçları. 243

Bilginin Elde Edilme Yöntemi ve Doğruluğu 244

Yaptırımın Ağırlığı 244

ÇATIŞAN HAKLARIN DENGELENMESİNDE AVRUPA İNSAN

HAKLARI MAHKEMESİ'NİN UYGULADIĞI KRİTERLER  245

Olgusal İfadeler ve Değer Yargıları 245

Temel Ayırım . 245

Değer Yargılarının Yeterli Olgusal Temele Dayanması. 246

12 İçindekiler

Davaya Konu İfadelerin Doğruluğunun Kanıtlanması .251

İfadelerin Doğruluğunun Kanıtlanmasının Talep Edilmesi.251

İfadelerin Doğruluğunu Kanıtlama İmkanının Olması 254

Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Sağlanan Bazı Usuli

Güvenceler .256

III. MÜDAHALENİN ORANTILILIK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ260

İtibarın Korunması Davalarında Orantılılık İlkesi 260

Ceza Yaptırımları .262

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Ceza Yaptırımlarına Genel

Yaklaşımı .262

Hakaretin Suç Olmaktan Çıkarılmasına Yönelik Yaklaşımlar 263

Ceza Yaptırımının Prensipte Kabul Edilebilirliği.265

Hapis Cezaları .266

Adli Para Cezaları 269

Hukuki Tedbirler ve Başvuru Yolları .270

Hukuki Tedbirlere Genel Yaklaşım 270

Tazminat Davası 271

Orantılılık Değerlendirmesinde Dikkate Alınan Temel

Kriterler271

Tazminat Hukuk Yoluna Başvurulması Gerekliliği.273

Özür Dileme .274

Cevap ve Düzeltme Hakkı .275

İhtiyati Tedbir Kararları.278

İhtiyati Tedbirin Kapsamı.279

İhtiyati Tedbirin Süresi.279

İhtiyati Tedbirin Gerekçesi.280

SONUÇ .281

KAYNAKLAR287