^{AİHS ve Anayasa Hukuku Bağlamında}Vergide Adalet İlkesi

Dr. Öğr. Üyesi Süleyman Emre ZORLU

Gülen ÇATALOĞLU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR . 11

GİRİŞ . 13

Araştırmanın Konusu ve Problemi. 13

Araştırmanın Amacı ve Önemi 15

Araştırmanın Yöntemi . 16

BİRİNCİ BÖLÜM

VERGİ, VERGİDE ADALET KAVRAMI,

TARİHSEL GELİŞİMİ VE İLKELERİ, VERGİDE ADALET

OLUŞUMUNU ENGELLEYEN FAKTÖRLER

1.1. Vergi Kavramı ve Tarihsel Gelişimi  23

1.2. Vergide Adalet Kavramı  25

1.3. Vergide Adalet Kavramının Tarihsel Gelişimi . 27

1.3.1. Genel Olarak. 27

1.3.2. İslam’da Vergi Adaleti. 28

1.3.3. Osmanlı’da Vergi Adaleti  29

1.4. Vergi Alanında Anayasal Adalet İlkeleri . 31

1.4.1. Vergide Genellik İlkesi  32

1.4.2. Vergide Uygunluk İlkesi  34

1.4.3. Vergide Açıklık İlkesi . 35

1.4.4. Vergide Belirlilik İlkesi. 36

1.4.5. Vergide Eşitlik İlkesi  37

1.5. Vergi Adaletinin Oluşumunu Engelleyen Faktörler. 39

1.5.1. Vergiden Kaçınma. 39

1.5.1.1. Genel Olarak  39

1.5.1.2. Peçeleme Sözleşmeleri  40

8 İçindekiler

1.5.2. Vergi Kaçakçılığı  41

1.5.3. Çifte Vergileme . 43

1.5.4. Verginin Yansıtılması. 45

1.5.5. Vergi Afları  47

1.5.6. Kayıt Dışı Ekonomi. 49

1.5.7. Vergi Erozyonu 51

İKİNCİ BÖLÜM

VERGİDE ADALET İLKESİNİN İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA

ANAYASA VE AVRUPA İNSAN HAKLARI

SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

2.1. İnsan Hakları Çerçevesinde Vergide Adalet İlkesi .53

2.2. Vergi Mükellefi Temel Hak ve Özgürlüklerinin Sosyal ve Hukuk Devleti

Çerçevesinde Önemi .58

2.3. Vergide Adalet İlkesi ve İnsan Hakları59

2.3.1. Mülkiyet Hakkı ve Vergi  59

2.3.2. Adil Yargılanma Hakkı ve Vergi . 67

2.3.3. Mahkemeye Erişim Hakkı ve Vergi 73

2.3.4. Makul Sürede Yargılanma Hakkı ve Vergi . 78

2.3.5. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı ve Vergi  81

2.3.5.1. Silahların Eşitliği 83

2.3.5.2. Çelişmeli Yargılama İlkesi . 85

2.3.6. Diğer Haklar  88

2.3.6.1. Susma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı ve Vergi 88

2.3.6.2. Masumiyet Karinesi ve Vergi 90

2.3.6.3 Tercümandan Ücretsiz Yararlanma Hakkı ve Vergi  91

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VERGİDE ADALETİN SAĞLANMASI SÜRECİNDE

MÜKELLEF TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMA YOLLARI

3.1. Vergide Adalet İlkesinin Uygulaması Olarak Anayasa Mahkemesine

Başvuru 93

3.1.1. AİHS’nin Türk İç Hukukuna Etkisi  93

3.1.2. Anayasa Mahkemesi Kuruluşu ve Yapısı . 93

İçindekiler 9

3.1.3. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuruya Konu Edilecek Haklar. 95

3.1.4. Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Açısından Yetki Kapsamı . 99

3.1.4.1. Kişi Bakımından 99

3.1.4.2. Zaman Bakımından  100

3.1.4.3. Yer Bakımından 101

3.1.5. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Şartları . 101

3.1.5.1. Kamu Gücü ile Mükellef Temel Hak ve Özgürlüklerine

Müdahale Durumları 102

3.1.5.2. Olağan Kanun Yollarının Tüketilmiş Olması . 105

3.1.5.3. Süresi İçinde Başvuruda Bulunulmuş Olunması. 107

3.1.5.4. Başvurunun Yetkili Olanlar Tarafından Yapılması  108

3.1.5.5. Bireysel Başvurunun Doğru Yere Yapılması. 110

3.1.5.6. Bireysel Başvurunun Şekli Şartları 110

3.1.6. Anayasa Mahkemesi’nin Başvuruları Değerlendirme Süreci ve

Kararlar. 113

3.1.7. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuruya Konu Edilemeyecek

Durumlar  117

3.2. Vergide Adalet İlkesinin Sağlanması Bağlamında AİHS’nin İç

Hukukumuzdaki Yeri, Önemi ve Temel Özellikleri 118

3.2.1. Genel Olarak. 118

3.2.2. AİHS’nin Önemi  119

3.2.3. AİHS’nin Kapsamı ve Temel Özellikleri . 121

3.2.3.1. Kapsamı 121

3.2.3.2. Temel Özellikleri  123

3.2.3.2.1. Bireyi Uluslararası Hukukun Bir Süjesi Yapması. 123

3.2.3.2.2. Temel Hak ve Özgürlüklerin Korunması

Kapsamında Yargısal Bir Denetim Mekanizması

Getirmesi . 124

3.2.3.2.3. Temel Hak ve Özgürlüklerin Korunmasında İç

Hukuktan Sonra Tali Nitelikte Olması 126

3.2.3.2.4. Kendi Yetki Alanında Bulunan Herkese Tanınmış

Olması 127

3.2.3.2.5. Taraf Devletlerin İç Hukukunda Etkili Olması  129

3.2.3.2.6. Özgürlüklerin Sınırsız Olarak Kullanılamayacağı

Prensibi Taşıması . 130

10 İçindekiler

3.3. Vergide Adalet İlkesinin Uygulaması Olarak Avrupa İnsan Hakları

Mahkemesine Başvuru131

3.3.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru. 132

3.3.1.1. Başvurunun Reddi Nedenleri 141

3.3.1.1.1. Başvurunun Anonim (İmzasız) Olması 141

3.3.1.1.2. Başvuru Konusunun Mahkeme Tarafınca Daha

Önce İncelenmiş Başka Bir Başvuru ile Aynı

Olması  142

3.3.1.1.3. Başvurunun Daha Önce Uluslararası Bir

Soruşturma veya Çözüm Merciine Sunulmuş

Olması  142

3.3.1.1.4. Başvurunun Sözleşme ve Ek Protokoller ile

Bağdaşmazlık Durumu .143

3.3.1.1.5. Başvurunun Dayanaktan Yoksun Olması143

3.3.1.1.6. Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılmış Olması .144

3.3.1.1.7. İç Hukuk Yollarının Tüketilmemiş Olması. 144

3.3.1.1.8. Süre Koşulunun Aşılmış Olması 147

3.3.1.1.9. Önemli Bir Zarar Görmemiş Olunması .148

3.3.1.2. AİHM’nin İşleyişinin Genel Esasları. 149

SONUÇ. 155

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ  161

KAYNAKÇA. 177