Alacaklının Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ 7

ÖNSÖZ 9

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR LİSTESİ 23

GİRİŞ 27

BİRİNCİ BÖLÜM

ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI, ALACAKLININ

TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DAKİ DÜZENLENİŞİ,

İŞLEVİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ, UYGULANMA ALANI,

BENZER HUKUKÎ KURUMLARDAN

AYRILMASI VE TARİHÎ GELİŞİMİ

I ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI, ALACAKLININ

TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DAKİ DÜZENLENİŞİ, İŞLEVİ,

HUKUKÎ NİTELİĞİ, UYGULANMA ALANI VE BENZER

HUKUKÎ KURUMLARDAN AYRILMASI33

A Alacaklının Temerrüdü Kavramı33

B Alacaklının Temerrüdünün Kanun’daki Düzenlenişi35

C Alacaklının Temerrüdünün İşlevi38

D Alacaklının Temerrüdünün Hukukî Niteliği41

1 Bir Ödevin İhlâli Olarak Alacaklının Temerrüdü41

a Alacaklı Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken

İş Birliği Eylemleri41

b Alacaklı Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken

İş Birliği Eylemlerinin Hukukî Niteliği 46

c İş Birliği Eylemlerinde Bulunma Ödevinin İhlâlinin

Aynı Zamanda Borca Aykırılık Oluşturduğu Hâller51

d Bazı Önemli Sözleşme Tiplerinde Alacaklının Edimi

Kabul Ödevi 54

14

aa Satış Sözleşmesinde 54

bb Kira Sözleşmesinde60

cc Eser Sözleşmesinde62

dd Hizmet Sözleşmesinde 64

ee Kefâlet Sözleşmesinde 66

2 Bir İfa Engeli Olarak Alacaklının Temerrüdü69

E Alacaklının Temerrüdünün Uygulanma Alanı 72

F Alacaklının Temerrüdünün Benzer Hukukî Kurumlardan

Ayrılması78

1 Alacaklının Temerrüdünün Borçlunun Sorumlu Olmadığı

Sonraki İfa İmkânsızlığından Ayrılması 78

a Genel Olarak 78

b Alacaklının Temerrüdüyle Borçlunun Sorumlu Olmadığı

Sonraki İfa İmkânsızlığının Ayrılmasında Kullanılan

Teoriler80

aa Alacaklının Temerrüdüyle Sonraki İfa İmkânsızlığının

Ayrılmasında Kullanılan Teorilerin Geliştirilmesinin

Altında Yatan Nedenler 80

bb Soyutlama Teorisi 81

cc Etki Alanı Teorisi82

dd İfa Teorisi85

c Amaca Ulaşılmasında, Amacın Ortadan Kalkmasında

ve Mutlak Kesin Vadeli İşlemlerdeki Özel Durumlar88

d Türk - İsviçre Borçlar Hukuku Özelinde Alacaklının

Temerrüdüyle İfa İmkânsızlığının Birbirinden Ayırt

Edilmesi92

2 Alacaklının Temerrüdünün Borçlunun Temerrüdünden

Ayrılması98

3 Alacaklının Temerrüdünün Ödemezlik Def’inden

Ayrılması104

4 Alacaklının Temerrüdünün Sözleşmenin Müspet

İhlâlinden Ayrılması106

II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN TARİHÎ GELİŞİMİ 108

A Roma Hukukunda Alacaklının Temerrüdü (Mora Creditoris)108

1 Roma Hukukundaki Mora Creditoris’e Dair Genel Bilgiler108

2 Roma Hukukunda Kusurun (Culpa) Mora Creditoris’in

Bir Koşulu Olup Olmadığı Sorunu119

B Ortak Hukukta (Ius Commune) Alacaklının Temerrüdü 123

C Doğal Hukuk Öğretisinde, Prusya Devletleri Genel Ülke

Kanunu’nda (1794) ve Avusturya Medeni Kanunu’nda

(1811) Alacaklının Temerrüdü 126

15

D Pandekt Hukuk Biliminde Alacaklının Temerrüdü

(Culpa Teorisinin Doğuşu ve Eleştirisi)129

1 Genel Olarak129

2 Culpa Teorisi129

3 İrade Teorisi 131

4 Subjektif Unsurun Reddi: KOHLER’e Göre Alacaklının

Temerrüdü 133

5 KOHLER’in Eleştirisi: von SCHEY’e ve WINDSCHEID’a

Göre Alacaklının Temerrüdü136

E Alman Kanun Koyucusunun Alman Medenî Kanunu’ndaki

Nihaî Kararı138

F Kaynak İsviçre Borçlar Hukukunda Alacaklının

Temerrüdünün Gelişimi139

1 İsviçre Borçlar Hukukunun Roma Hukukuna Uzanan Kökleri

ve İsviçre Borçlar Kanunu’nun Oluşturulması Süreci139

2 İsviçre Borçlar Kanunu’nun (1911) Alacaklının

Temerrüdüne Dair Düzenlemesi ve Bu Düzenlemenin

Kaynağı 143

G Alacaklının Temerrüdü Kurumunun Mecelle’deki ve Mülga

Borçlar Kanunu’muzdaki Durumu 150

1 Mecelle’de Alacaklının Temerrüdü150

2 Mülga Borçlar Kanunu’nda Alacaklının Temerrüdü153

İKİNCİ BÖLÜM

ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KOŞULLARI,

BAŞLAMASI, SONA ERMESİ VE ALACAKLININ

TEMERRÜDÜNÜN İSPATI MESELESİ

I ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KOŞULLARI155

A Borçlu Yönünden155

1 İfaya Yetkili Olma155

2 İfaya Hazır Olma 159

a İfa Hazır Olmanın Esası 159

b İçerik Bakımından163

c Kişi Bakımından168

d Yer Bakımından 169

e Zaman Bakımından 170

3 İfayı Önerme173

16

a İfa Önerisinin Esası173

b İfa Önerisinin Hukukî Niteliği 176

c İfa Önerisinde Bulunabilecek Olan Kişi 181

d Fiilî İfa Önerisi185

aa Fiilî İfa Önerisinin Esası 185

bb Fiilen Önerilen İfanın Gereği Gibi Olması

Zorunluluğu196

aaa Genel Olarak196

bbb İçerik Bakımından197

ccc Kişi Bakımından 212

ddd Yer Bakımından217

eee Zaman Bakımından219

e Sözlü İfa Önerisi 221

aa Sözlü İfa Önerisinin Esası221

bb Uygulanma Alanı 223

cc Öngörülen Kabulden Kaçınma Hâlinde Sözlü İfa

Önerisine Gerek Olup Olmadığı Sorunu227

dd Sözlü İfa Önerisinin Gerçekleştirilmesi233

ee Sözlü İfa Önerisinin Gereği Gibi Olması

Zorunluluğu240

aaa Genel Olarak240

bbb İçerik Bakımından241

ccc Kişi Bakımından 243

ddd Yer Bakımından244

eee Zaman Bakımından245

f İfa Önerisinin Gerekmediği Hâller247

B Alacaklı Yönünden259

1 Alacaklının Kabulden Kaçınması259

a Kabulden Kaçınmanın Esası 259

b Kabulden Kaçınmanın Gerçekleşmesi 262

c Karşılıklı Borç Yükleyen Borç İlişkilerinde Kabulden

Kaçınmanın Özel Görünümü 270

d Alacaklının Kabulden Kaçınmasına İlişkin Başlıca

Örnekler273

aa İfaya Hazırlık Eylemlerini Yerine Getirmekten

Kaçınma Kapsamındakiler273

bb İfa Sırasındaki İş Birliği Eylemlerini Yerine

Getirmekten Kaçınma Kapsamındakiler278

cc İfaya Eşlik Eden İş Birliği Eylemlerini Yerine

Getirmekten Kaçınma Kapsamındakiler280

17

2 Kabülden Kaçınmanın Haklı Bir Sebep Olmaksızın

Gerçekleştirilmesi282

a Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kabulden Kaçınma

Kavramına Genel Bakış 282

b “Haklı Bir Sebep Olmaksızın” Kavramının Tarihsel

Gelişimi ve Kusur Unsuruyla İlişkisi283

c Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın Anlamı ve

İşlevi291

aa Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın Anlamı 291

bb Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın İşlevi 292

d Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılmayan ve

Haklı Kılan Sebepler294

aa Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılmayan

Sebepler294

bb Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılan

Sebepler298

aaa Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı

Kılan Sebeplere Çeşitli Örnekler 298

bbb Epidemi veya Pandemi Koşulları303

ccc İfa Zamanının Belirli Olmadığı veya Borçlunun

Erken İfaya Yetkili Olduğu Hâllerde Alacaklının

Kabulden Haklı Olarak Kaçınması 306

e Kabulden Kaçınmayı Haklı Kılan Sebebin İleri

Sürülmesi311

3 Kabulden Kaçınmaya Borçlunun Sebep Olmaması 312

II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN BAŞLAMASI VE SONA

ERMESİ315

A Alacaklının Temerrüdünün Başlaması 315

B Alacaklının Temerrüdünün Sona Ermesi 316

1 Genel Olarak316

2 Alacaklının Temerrüdünü Sona Erdiren Nedenler318

a Alacaklının Temerrüdünün Koşullarından Birinin

Ortadan Kalkması318

aa Genel Olarak 318

bb Borçlu Yönünden 318

cc Alacaklı Yönünden 319

b Alacak Hakkının veya Borç İlişkisinin Sona Ermesi 323

c İfanın İmkânsızlaşması324

d Tarafların Anlaşması325

III ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN İSPATI325

18

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN

HÜKÜM VE SONUÇLARI

I ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DA

DÜZENLENMEYEN SONUÇLARI329

A Alacaklının Temerrüdünün Kanun’da Düzenlenmeyen

Sonuçlarına Genel Bakış 329

B Borçlunun Dava Yoluyla Alacaklıyı İş Birliğine veya

Tazminat Ödemeye Zorlayamaması332

C Borçlunun İfa Yükümünün Devam Etmesi 335

D Borçlunun Sorumluluğunun Hafiflemesi340

E Hasarın Alacaklıya Geçmesi 348

1 Hasar ve Hasarın Geçişi Kavramları 348

2 Alacaklının Temerrüdünün Hasarın Geçişine Etkisi350

a Alacaklının Temerrüdünün Bir Sonucu Olarak Hasarın

Alacaklıya Geçip Geçmeyeceği Sorunu350

b Alacaklının Temerrüdü Hâlinde Parça, Çeşit ve Para

Borçlarında Hasarın Alacaklıya Geçmesi 356

aa Genel Olarak 356

bb Parça Borçlarında357

cc Çeşit Borçlarında358

dd Para Borçlarında368

c Eser Sözleşmesi Özelinde İş Sahibinin Alacaklının

Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde Hasarın Geçişi 370

e Satış Sözleşmesi Özelinde Alıcının Alacaklının

Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde Hasarın Geçişi 372

aa 818 Sayılı Mülga Borçlar Kanunu’nda ve İsviçre

Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde Alıcının

Alacaklının Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde

Hasarın Geçişi372

bb Türk Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde

Hasarın Geçişine Genel Bakış375

cc Türk Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde

Alıcının Alacaklının Temerrüdüne Düşmesi

Hâlinde Hasarın Geçişi 376

F Alacaklının Karşı Edim Borcu Üzerindeki Sonuçları 383

1 Alacaklının Karşı Edim Borcunun Devam Etmesi383

2 Ödemezlik Def’inin Dışlanması384

3 Karşı Edimin Muaccel Hâle Gelmesi388

19

G Borçlunun Temerrüdünün Dışlanması ve Buna Bağlı

Sonuçlar391

H Sözleşme Faizlerinin İşlemesinin Durması 396

İ Borçlunun Ek Masrafların Giderilmesi Talep Hakkı401

J Alacaklının Elde Edilmeyen Yararlar Nedeniyle Tazminat

Talep Edememesi 409

K Üçüncü Kişi İpoteğinin Varlığını Sürdürmesi412

L Maddî Edimler Yönünden İstisnaî Olarak Borçlunun

Sözleşmeden Dönme Hakkı415

M Seçme Hakkının Borçluya Geçmesi416

N Çağrı Üzerine Satışta Alacaklının Temerrüdüne Düşmesinin

Özellik Arz Eden Hukukî Sonucu 422

II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DA

DÜZENLENEN SONUÇLARI424

A Tevdî Hakkı424

1 Tevdî Kavramı, Tevdînin Amacı, Hukukî Niteliği, Sebebi

ve Türleri424

a Tevdî Kavramı 424

b Tevdînin Amacı426

c Tevdînin Hukukî Niteliği 426

d Tevdînin Sebebi 428

e Tevdînin Türleri 429

2 Tevdî Hakkının Kulanılmasının Koşulları 430

a Alacaklının Temerrüdünün Gerçekleşmiş Olması 430

b Kişi Yönünden Yetkinin Bulunması 434

c Edim Konusunun Tevdîye Uygun Olması 435

aa Genel Olarak 435

bb Tevdîye Uygun Eşya436

cc Tevdîye Uygun Olmayan Eşya 438

d Tevdî Edilecek Olan Edim Konusunun Gereği Gibi

Olması 439

3 Tevdînin Gerçekleştirilmesi 441

a Genel Olarak 441

b Hâkim Kararıyla Tevdî (Tevdî Mahallî Tayini)443

aa Tevdî Yeri (Mahallî) Kavramı443

bb Tevdî Yerini Belirleme Konusunda Yetkili Olan

Hâkim443

cc Tevdî Yerinin Belirlenmesi446

c Hâkim Kararı Olmaksızın Tevdî 450

d Tevdînin Alacaklıya Bildirilmesi455

e Tevdî Yeriyle Borçlu Arasındaki Hukukî İlişki456

20

f Koşulların Bulunmamasına Rağmen Borçlunun Edim

Konusunu Tevdî Etmesi465

4 Tevdînin Sonuçları 466

a Kural: Borçlunun Borcundan Geçici Olarak

Kurtulması466

aa Borcun Geçici Olarak Sona Ermesi 466

bb Borcun Geçici Olarak Sona Ermesiyle Bağlantılı

Olan Diğer Sonuçlar469

b İstisna: Borçlunun Borcundan Kalıcı Olarak

Kurtulması474

c Tevdî Edilenin Mülkiyetinin ve Zilyetliğinin

Alacaklıya Geçmesi 478

d Alacaklının Tevdî Masraflarından Sorumlu Olması 481

5 Alacaklının Tevdî Edileni Kabul Etmekten Kaçınması 484

6 Tevdînin Geri Alınması486

a Geri Alma Hakkına Genel Bakış486

b Geri Alma Hakkının Esası489

c Geri Alma Hakkını Kullanmaya Yetkili Olan Kişi491

d Geri Alma Hakkının Kullanılması 491

e Geri Alma Hakkını Ortadan Kaldıran Nedenler493

aa Genel Olarak 493

bb Borçlunun Borç Konusunu Tevdî Etmekle

Yükümlü Olması494

cc Borçlunun Geri Alma Hakkından Vazgeçmesi495

dd Alacaklının Tevdî Edileni Kabul Ettiğini

Açıklaması 497

ee Tevdînin Bir Rehinin Ortadan Kalkması Sonucunu

Doğurması500

f Geri Alma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları501

7 İcra Dairesine Tevdî 505

B Satma Hakkı 507

1 Satma Hakkı Kavramı, Satma Hakkının Kanun’daki

Düzenlenişi, Hukukî Niteliği, Amacı ve Uygulanma

Alanı507

a Satma Hakkı Kavramı507

b Satma Hakkının Kanun’daki Düzenlenişi 508

c Satma Hakkının Hukukî Niteliği510

d Satma Hakkının Amacı 512

e Satma Hakkının Uygulanma Alanı 513

2 Satma Hakkının Koşulları 515

a Satma Hakkının Kullanılmasının Maddî Koşulları515

21

aa Alacaklının Temerrüde Düşmüş Olması515

bb Satma Hakkını Kullanan Kişinin Yetkili Olması515

cc Eşyanın Tevdîye Uygun Olmaması 516

aaa Genel Olarak516

bbb Eşyanın Niteliği veya İşin Özelliği Gereği

Tevdînin Gerçekleştirilememesi 516

ccc Bozulabilir Nitelikteki Eşya518

ddd Bakımı, Korunması veya Tevdî Edilmesi

Önemli Bir Gideri Gerektiren Eşya 519

dd Satma Hakkına Konu Edilen Eşyanın Borca Uygun

Olması521

ee Satma Hakkının Maddî Koşulları Bakımından

Özellik Arz Eden Bazı Durumlar522

b Satma Hakkının Kullanılmasının Şeklî Koşulları 524

aa Satma Hakkının Kullanılmasının Olağan Yolu524

aaa Hâkimin İzninin Alınması524

bbb Satma Hakkının Kullanılacağının Alacaklıya

Önceden İhtar Edilmesi 526

ccc Satışın Açık Artırma Yoluyla

Gerçekleştirilmesi 530

bb Satma Hakkının Kullanılmasının Kolaylaştırılmış

Yolu533

aaa Genel Olarak533

bbb Piyasa Fiyatı Bulunan veya Borsaya Kayıtlı

Olan Eşya535

ccc Açık Artırma Masraflarına Oranla Değeri Az

Olan Eşya536

3 Satma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları 537

a Satma Hakkının Hukuka Uygun Olarak Kullanılmasının

Sonuçları 537

b Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Kullanılmasının

Sonuçları 540

aa Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak

Kullanılmasının Genel Sonuçları 540

bb Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak

Kullanılmasında Özel Durumlar 542

C Sözleşmeden Dönme Hakkı545

1 Sözleşmeden Dönme Hakkına İlişkin Genel Bilgiler ve

Bu Hakkın Kanun’daki Düzenlenişi545

a Sözleşmeden Dönme Hakkına İlişkin Genel Bilgiler545

22

b Sözleşmeden Dönme Hakkının Kanun’daki

Düzenlenişi547

2 Sözleşmeden Dönme Hakkının Uygulanma Alanı548

a Genel Olarak 548

b Kişisel Edimlerde 550

c Yapmama Edimlerinde551

d Taşınmazlar Yönünden 553

e Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının

Sınırları554

3 Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının Koşulları,

Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılması ve Bunun

Sonuçları557

a Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının

Koşulları557

b Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılması558

c Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının

Sonuçları 562

SONUÇ 569

KAYNAKÇA 585