Uluslararası Hukuk: Temel Kavramlar, Örnek Sorunlar, Davalar ve Kurumlar

Uluslararası hukuk, uluslararası toplumun aktörleri arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Modern dünyada devletlerin, uluslararası örgütlerin ve bireylerin giderek artan bir şekilde etkileşimde bulunması, uluslararası hukuku yalnızca akademik bir disiplin olmanın ötesine taşıyarak pratik bir gereklilik haline getirmiştir. Bu kitap, uluslararası hukukun temel kavramlarını, tarihsel gelişimini, temel ilkelerini ve uygulamalarını sistematik bir şekilde ele almak amacıyla hazırlanmıştır.

Eser, uluslararası hukukun tarihsel kökenlerinden güncel meselelerine kadar geniş bir yelpazede bilgi sunmaktadır. Uluslararası hukuk kurallarının oluşumu, uygulanması ve yaptırımları konusunda ayrıntılı bir perspektif sunan bu kitap, aynı zamanda uluslararası hukukun temel ilkeleri, uluslararası andlaşmalar, insan hakları hukuku, uluslararası ceza hukuku, deniz hukuku, uzay hukuku ve uluslararası siber güvenlik hukuku gibi alanları da kapsamaktadır.

 

 

 

 

 

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 

III             

İÇİNDEKİLER 

V

KISALTMALAR 

XIII

GİRİŞ: ULUSLARARASI TOPLUM, ULUSLARARASI HUKUKTA KİŞİ ve

ULUSLARARASI HUKUK KAVRAMLARI 

1

1.1. Uluslararası Toplumun Özellikleri 

2

1.1.1. Uluslararası Toplumda Merkezi Yasama Organı Yoktur 

3

1.1.2. Uluslararası Toplumda Merkezi Yürütme Organı Yoktur 

3

1.1.3. Uluslararası Toplumda Yargı Organlarının Yetkileri Oldukça Sınırlıdır 

4

1.1.4. Devletler Niçin Uluslararası Hukuk Kurallarına Uymak

Zorunda Kalmaktadırlar? 

5

1.2. Uluslararası Hukukta Kişi 

8

1.2.1. Devletler 

8

1.2.2. Uluslararası Örgütler 

8

1.2.3. Hükümet Dışı Uluslararası Kuruluşlar 

9

1.2.4. Hükümet Dışı Ulusal Kuruluşlar 

11

1.2.5. Bireyler 

11

1.3. Uluslararası Hukuk, Ulusal Hukuk, Ulusüstü Hukuk 

12

1.3.1. Uluslararası Hukuk, Ulusal Hukuk, Devletler Hukuku,

Devletler Umumi Hukuku 

12

1.3.2. Uluslararası Hukuk ve Ulusal Hukuk 

13

1.3.2.1. Tekçi (Monist) ve İkici (Düalist) Yaklaşım 

13

1.3.3. Uluslararası Hukuk ve Ulusüstü (Supranational) Hukuk 

15

1.3.4. Uluslararası Özel Hukuk (Private International Law) 

16

1.3.5. Hukuk, Politik Hukuk, Uluslararası Politik Hukuk 

16

1.3.6. Doğal Hukuk ve Pozitivist Hukuk 

18

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

22

ANTİK ÇAĞLARDAN 21. YÜZYILA ULUSLARARASI HUKUK 

23

2.1. Antik Çağlarda Uluslararası Hukuk 

23

2.2. Milattan Sonraki Gelişmeler 

25

2.3. Orta Çağda Uluslararası Hukuk 

26

2.5. 1648 Tarihli Westfalia Barışı 

29

2.6. 1789 Fransız İhtilali ve 1815 Viyana Kongresi 

30

2.7. 1853–1856 Kırım Savaşı 

31

2.8. I. Dünya Savaşı ve Milletler Cemiyeti (MC, League of Nations) 

33

2.9. 1926 Lokarno Sözleşmeleri 

34

2.10. 1928 Briand–Kellogg (Paris) Paktı 

35

2.11. 1929 Litvinov Protokolü 

35

2.12. Stimpson Doktrini ve Tanımama 

35

2.13. II. Dünya Savaşı ve Birleşmiş Milletler 

36

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

38

ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARI 

39

3.1. Kodifikasyon (Tedvin, Kod Halinde Toplama) 

43

3.2. Andlaşmalar Hukuku 

43

3.2.1. Andlaşmaların Kökeni ve Tanımı 

43

3.2.2. Andlaşmanın Unsurları 

46

3.2.3. Andlaşmaların Sınıflandırılması 

49

3.2.3.1. Uygulama Alanı Bakımından Sınıflandırma 

49

3.2.3.2. Modern/Çağdaş Sınıflandırma 

49

3.2.4. Andlaşmaların Yapılışı 

51

3.2.4.1 Andlaşma Yapma Yetkisi 

52

3.2.4.2. Andlaşma Metninin Oluşturulması 

53

3.2.4.3. Andlaşma Metni ve Kabul Edilmesi 

54

3.2.4.4. Andlaşmanın Dili 

55

3.2.4.5. Andlaşma Metninin Resmileştirilmesi 

56

3.2.4.6. Andlaşma Metninin Bağlayıcılık Kazanması 

56

3.2.4.6.1. İmza ve Paraf 

56

3.2.4.6.2. Andlaşmayı Teşkil Eden Belgelerin Teatisi

(Değiş–Tokuşu, Mektup Teatisi) 

57

3.2.4.6.3. Onaylama 

57

3.2.4.6.4. Kabul ve Tasvip (Uygun Bulma) 

58

3.2.4.6.5. Katılma 

58

3.2.5. Çekince 

59

3.2.6. En Çok Gözetilen Ulus Kaydı 

59

3.2.7. Andlaşmaların Yürürlüğe Girmesi 

61

3.2.8. Andlaşmaların Tescili ve Yayınlanması 

62

3.2.9. Andlaşmaların Uygulanması 

63

3.2.10. Andlaşmaların Tadili ve Değiştirilmesi 

65

3.2.11. Andlaşmaların Yorumlanması 

66

3.2.12. Andlaşmaların Çatışması 

67

3.2.13. Andlaşmaların Geçersizliği 

68

3.2.14. Andlaşmaların Sona Ermesi, Andlaşma Hükümlerinin Askıya Alınması 

68

3.2.14.1. Andlaşmanın Tarafların Ortak Rızası ile Sona Ermesi 

68

3.2.14.2. Andlaşmanın Ağır İhlali 

69

3.2.14.3. Sonraki İmkânsızlık 

69

3.2.14.4. Andlaşmanın Yapıldığı Şartlarda Köklü Değişiklikler Olması 

70

3.2.14.5. Diplomatik veya Konsolosluk İlişkilerinin Kesilmesi 

70

3.2.14.6. Andlaşmanın Sona Ermesi veya Andlaşma

Hükümlerinin Askıya Alınmasının Hukuki Sonuçları 

71

3.2.15. Türkiye’de Uluslararası Andlaşmaların Yapım Süreci 

72

3.3. Teamül – Uluslararası Örf ve Adet Hukuk– Yapılageliş Kuralları 

74

3.4. Hukukun Genel İlkeleri 

76

3.5. Doktrin (Öğreti) 

79

3.5.1. Doktrinlerin Tarihsel Gelişimi 

79

3.5.2. Doktrinlerin Uluslararası Hukuktaki Rolü 

81

3.6. Mahkeme Kararları (İçtihat) 

82

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

84

ÜLKE KAZANMA, KAYBETME USULLERİ VE TÜRKİYE'NİN SINIRLARI 

85

4.1. Ülke Kazanma ve Kaybetme Usulleri 

86

4.2. Türkiye'nin Sınırları 

89

4.2.1. Bulgaristan ve Yunanistan Sınırı 

89

4.2.2. Akdeniz ve Kıbrıs 

92

4.2.3. Türkiye ve Yunanistan Arasındaki Adalar, Kıbrıs ve

Deniz Alanlarının Hukuki Tahlili 

93

4.2.4. Hatay ve Suriye Sınırı 

94

4.2.5. Musul–Kerkük Sorunu ve Irak Sınırı 

95

4.2.6. İran Sınırı 

97

4.2.7. Türkiye ile Azerbaycan (Nahçıvan), Ermenistan ve Gürcistan Sınırı 

98

4.3. Toprak İhtilafları ve Egemenlik Uyuşmazlıklarına İlişkin Mahkeme Kararları 

100

4.3.1. Palmas Adası Davası (Hollanda – ABD) 

101

4.3.2. Clipperton Adası Davası (Fransa – Meksika) 

102

4.3.3. Minquiers ve Ecrehos Davası (İngiltere–Fransa) 

103

4.3.4. Batı Sahara Davası (İstişari Görüş) 

103

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

106

ULUSLARARASI DENİZ HUKUKU 

107

5.1. İç sular 

110

5.2. Karasuları 

115

5.3. Takımada Suları 

119

5.4. Boğazlar 

120

5.5. Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü 

122

5.5.1. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne Göre Boğazlardan Geçiş Rejimi 

124

5.5.2. Montrö Boğazlar Rejimi’nin Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar 

131

5.5.3. Rusya–Ukrayna Savaşı ve Montrö Sözleşmesi’nin Uygulanması 

135

5.5.4. Genel Değerlendirme 

136

5.6. Bitişik Bölge 

138

5.7. Balıkçılık Bölgesi 

139

5.8. Kıta Sahanlığı 

139

5.8.1. Kıta Sahanlığı Hukuki Rejimi 

141

5.8.2. Kıta Sahanlığının Sınırlandırılması 

142

5.8.3. 1969 Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Davası 

142

5.8.4. Libya–Malta Kıta Sahanlığı Davası 

145

Kıta Sahanlığı Davası 

146

5.9. Münhasır Ekonomik Bölge 

148

5.9.1. Münhasır Ekonomik Bölge Tesis Eden Ülke Hangi Haklara Sahiptir? 

150

5.9.2. Karadeniz Özelinde Münhasır Ekonomik Bölge Sınırlandırılması 

151

5.9.3. Doğu Akdeniz ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Tartışmaları 

152

5.10. Açık Deniz 

154

5.11. Uluslararası Deniz Yatağı 

155

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

157

ULUSLARARASI HAVA HUKUKU 

159

6.1. Tanımı ve Tarihi Seyri 

159

6.2. Ulusal ve Uluslararası Hava Sahasının Hukuki Statüsü 

160

6.3. Hava Sahasının Hukuki Rejimi 

162

6.4. Hava SahasınınTelekomünikasyon Amacıyla Kullanımı 

165

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

167

ULUSLARARASI UZAY HUKUKU 

169

7.1. Uzay Hukukunun Tarihi Gelişimi 

169

7.2. Uzayın Hukuki Statüsü ve Rejimi 

170

7.3. Uzayda Telekomünikasyon Faaliyetleri 

173

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

174

İÇİŞLERİNE MÜDAHALE YASAĞI, MEŞRU MÜDFA, DEVLETLERİN EGEMEN EŞİTLİĞİ,KENDİ

KADERİNİ TAYİN HAKKI, BM’İN UYGULADIĞI YAPTIRIMLAR 

175

8.1. İçişlerine Müdahale Yasağı 

175

8.1.1. Karışmama İlkesinin İstisnai Durumları 

180

8.1.2. Karışmama İlkesinden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü 

181

8.1.3. Karışma Olarak Nitelendirilebilecek Eylemlerin Örnekler 

182

8.2. Meşru Müdafaa 

183

8.2.1. Uluslararası Toplumda Yaşanan Meşru Müdafaa Örnekleri 

184

8.2.2. Önleyici Meşru Müdafa 

185

8.2.3. Bush Doktrini 

186

8.3. Devletlerin Egemen Eşitliği İlkesi 

187

8.4. Kendi Kaderini Tayin Hakkı (Self– Determinasyon) 

188

8.5. BM’in Uyguladığı Yaptırımlar 

190

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

194

UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ, DİPLOMASİ, TAHKİM, YARGI,

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER VE BÖLGESEL ÇÖZÜMLER 

195

9.1. Barışçıl Çözüm Yolu Olarak Diplomasi 

196

9.1.1. Uzlaştırma ve Arabuluculuk 

196

9.1.2. Tahkim 

198

9.1.3. Mahkeme 

199

9.1.4. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM, International Criminal Court, ICC) 

200

9.2.Uluslararası Örgütler ve Bölgesel Çözüm Yolları 

202

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

204

DEVLETİN SORUMLULUĞU, DİPLOMATİK HİMAYE VE HALEFİYET 

205

10.1. Devletin Sorumluluğu 

206

10.2. Vatandaşlık, Çifte Vatandaşlık 

207

10.2.1. Diplomatik Himaye Hakkı 

209

10.2.2. Mahkeme Kararları 

210

10.3. Uluslararası Hukukta Halef Olma 

214

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

217

DİPLOMATİK VE KONSOLOSLUK İLİŞKİLERİ 

219

11.1. Diplomatik İlişkiler 

219

11.1.1. Diplomatik İlişkilerin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi 

219

11.1.2. Diplomatik İlişkilerde Devletlerin Temsilcileri 

220

11.1.3. Diplomatik Dokunulmazlıklar 

224

11.1.4. Diplomatik Pasaportlar ve Vizeler: Uluslararası

Andlaşmalar ve Uygulamalar 

226

11.1.5. Diplomatik İlişkilerin Sonlandırılması 

228

11.2. Konsolosluk İlişkileri: Tanımı ve Kapsamı 

230

11.3. Diplomatik ve Konsolosluk İlişkileri ile İlgili Güncel Konular ve Sorunlar 

231

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

234

ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI VE İNSANCIL HUKUK 

235

12.1.İnsan Hakları Alanında Yaşanan Gelişmeler 

236

12.2. İnsan Hakları Konusunda BM Belgeleri 

239

12.2.1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

(İHEB, Universal Declaration of Human Rights, UDHR): 

239

12.2.2. Dine ve İnanca Dayalı Dayalı Hoşgörüsüzlüğün ve Ayrımcılığın

Bütün Şekilleriyle Ortadan Kaldırılması Hakkında Bildiri 

241

12.2.3. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Sözleşme, BM İnsan Hakları Komitesi 

242

12.2.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 

244

12.2.5. Sömürge İdaresi Altındaki Ülkelere ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildiri:

1514 Sayılı BM Genel Kurulu Kararı 

246

12.3. İnsancıl Hukuk ve Cenevre Sözleşmeleri 

247

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik 

253

SOYKIRIM SUÇU VE ERMENİ SOYKIRIM İDDİALARI 

255

13.1. Soykırım Kavramı ve Suçu 

255

13.2. 1948 Tarihli Soykırımı Önleme ve Cezalandırma Sözleşmesi 

257

13.3. Soykırım Suçunun Yargılanması 

259

13.4. Ermeni Soykırım İddiaları, Sürgün ve Tehcir 

260

13.4.1. 1915–1916 Osmanlı Mahkemesi, Malta Sürgünleri ve

İngiliz Kraliyet Başsavcılığı Kararı 

263

13.5. Ermeni Soykırım İddialarına Karşı Ulusal ve Uluslararası Mahkeme Kararları 

264

13.5.1. Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararı 

264

13.5.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı 

265

13.5.3. Fransa Anayasa Mahkemesi Kararları 

267

13.6. Soykırım Suçu Konusunda Mahkeme Kararları 

268

13.6.1. Srebrenitsa Soykırımı ve Eski Yugoslavya Uluslararası

Ceza Mahkemesi Kararları 

268

13.6.2. Ruanda Soykırımı ve Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi Kararları 

270

13.6.3. Roma Statüsü ve Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) 

271

13.7. Mülteci, Sığınmacı, Göçmen 

272

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

275

ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKU 

277

14.1. 1987 Brundtland Raporu 

278

14.2. Rio Sözleşmeleri 

279

14.2.1. BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 

280

14.2.2. BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 

281

14.2.3. BM Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi 

282

14.3. 1997 Kyoto Protokolü 

283

14.4. 2015 Paris Çevre Sözleşmesi 

285

14.5. Değerlendirme: Çevre Sözleşmelerinin Başarısı 

286

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik 

288

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER 

289

15.1. Milletler Cemiyeti 

290

15.2. Birleşmiş Milletler (BM–United Nations) 

291

15.3. Avrupa Konseyi (Council of Europe) 

294

15.4. Kuzey Atlantik Andlaşması Örgütü (NATO) 

295

15.5. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) 

297

15.6. İslam İşbirliği Teşkilatı 

299

15.7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 

300

15.8. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) 

302

15.9. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 

303

15.10. Avrasyacı Örgütlenmeler (BDT, AEB, KGAÖ) 

306

15.10.1. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) 

306

15.10.2. Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) 

307

15.10.3. Kolektif Güvenlik Andlaşması Örgütü (KGAÖ) 

308

15.11. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 

308

15.12. Uluslararası Örgütlerde Karar Usulü 

310

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

314

SİBER GÜVENLİK VE ULUSLARARASI HUKUK 

315

16.1. İnternetin Yapısına Dair Kısa Bir Değerlendirme ve Kavramsal Çerçeve 

317

16.1.1. İnternetin Yapısı 

317

16.1.2. Kavramsal Çerçeve 

318

16.2. Uluslararası Hukukun Siber Alana Uygulanması 

320

16.2.1. Uluslararası Hukuk Kaynaklarının Siber Faaliyetlere Yönelik Bağlayıcılığı 322

16.2.2. Siber Alanda Egemenlik 

323

16.2.3. Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı ve Siber Operasyonlar 

324

16.2.3.1. Kuvvete Başvurma Yasağı 

325

16.2.3.2. İnsancıl Hukuk ve Siber Saldırılar 

327

16.3. Değerlendirme 

330

Çalışma Soruları / Örnek Sorular / Neler Öğrendik? 

333

KAYNAKLAR 

335