Uluslararası Rekabet Hukuku

Dr. Ali Cenk KESKİN

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. Rekabet hukuku ve politikalarının kısa tarihçesi
II. Uluslararası rekabet hukukunun karmaşık yapısı
III. Uluslararası rekabet hukuku ve küreselleşme
IV. Uluslararası rekabet hukuku ve globalleşme
V. Rekabet hukukunun uluslararasılaşması
VI. Kuramsal getiriler
VII. Konuyla ilgili hukuk dalları
VIII. Çalışmamızda değinilmeyecek alanlar ve yöntem
IX. Uluslararası rekabet hukukunun etkinliğini artırmak için çözüm arayışı
BİRİNCİ BÖLÜM
Uluslararası Rekabet Hukuku ve İçinde Bulunduğu Çıkmaz
BİRİNCİ BAŞLIK-ULUSLARARASI REKABET HUKUKU KAVRAMI
BİRİNCİ ALT BAŞLIK-ULUSLARARASI REKABET HUKUKUNUN AMACI: REKABETİN KÜRESEL BOYUTTA DÜZENLENMESİ
1. Rekabet Hukukunun Amacı
A. Rekabet Hukukunu Kaçınılmaz Kılan Ekonomik Gerekçeler
a. Pazarın Etkin İşleyişinin Sağlanması
b. Statik ve dinamik verimliliğin arttırılması
B. Rekabet Politikası
a. Rekabet politikalarının ortak araçları
b. Pazarın regülasyonu ve deregülasyonu
c. Refahın yeniden dağıtımı
2. Uluslararası rekabet hukukunun misyonu
A. Uluslararası rekabeti olumsuz etkileyen kamusal nitelikli eylemlerin düzenlenmesi
a. Küresel pazarı olumsuz etkileyen devlet yardım ve teşvikleri
b. Pazar erişimi
c. Devletin uyumlu eylemleri
B. Özel kişilerin uluslararası rekabeti olumsuz etkileyen eylemlerinin denetimi
a. Klasik rekabet hukuku kurallarının uluslararası plana taşınması
b. Uluslararası rekabet hukukuna özel alanlar
İKİNCİ ALT BAŞLIK-ULUSLARARASI REKABET HUKUKUNUN POTANSİYEL KAYNAKLARI
1. Ulusal ve bölgesel kaynaklar
A. Esin kaynağı olarak Amerikan Anti-tröst Hukuku
a. Sherman Yasası'na giden yol
b. Kongre tarafından hazırlanan temel anti-tröst yasaları
c. Amerikan içtihadınca oluşturulan önemli iki kavram
B. Avrupa Birliği Rekabet Hukuku
a. Avrupa Birliği Rekabet Hukuku'nun tarihçesi
b. Avrupa Birliği Rekabet Hukuku'nun ana hatları
2. Uluslararası Hukuka dayalı kaynaklar
A. BM ve OECD kapsamındaki projeler
a. Havana Şartı
b. GATT 1947
c. Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nin projesi
d. Kısıtlayıcı ticari uygulamalara ilişkin Birleşmiş Milletler'in davranış kuralları
e. UNCTAD model rekabet kanunu
f. Uluslararası ticaret ile ilintili ulusal rekabet politikaları oluşturulmasına dair OECD çalışmaları
B. Dünya Ticaret Örgütü anlaşmalarında rekabet hukuku
a. GATT 1994
b. Hizmet Ticareti Genel Anlaşması
c. Rekabeti etkileyen yönleriyle DTÖ Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması
d. Diğer DTÖ anlaşmaları
BİRİNCİ BAŞLIĞA SONUÇ
İKİNCİ BAŞLIK-GÜNÜMÜZ REKABET HUKUKUNUN KÜRESEL PAZARDAKİ İŞLEYİŞİ VE EKSİKLİKLERİ
BİRİNCİ ALT BAŞLIK-ULUSAL REKABET HUKUKUNUN TEK TARAFLI UYGULAMALARI
BİRİNCİ ALT BAŞLIĞA GİRİŞ-ULUSAL KANUNLARIN ÜLKE DIŞI UYGULANMASINA İZİN VEREN ULUSLARARASI HUKUK PRENSİPLERİ
A. Uluslararası Adalet Divanı'nca (UAD) oluşturulan prensipler
B. Uluslararası hukukla ilişkilendirme kriterleri
1. Amerika Birleşik Devletleri uygulaması
A. Amerikan Kongresi'nin sağladığı katkı
B. Amerikan İçtihadı
a. Devletin ülkesi ile bağlantıyı temel alan kararlar
b. Etki teorisi uygulaması ile gelen içtihad değişikliği
2. Avrupa Birliği uygulaması
A. Avrupa Birliği rekabet hukukuna genel bakış
a. Karmaşık ulusüstü bir sistem
b. Avrupa Birliği maddi rekabet hukuku kuralları
B. AB içtihadında uygulanan teoriler
a. Avrupa Birliği Adalet Divanı'nın ekonomik birlik teorisi
b. Avrupa Birliği Adalet Divanı içtihadının etki teorisine yönelmesi
İKİNCİ ALT BAŞLIK-KÜRESEL PAZARDA ULUSLARARASI REKABET HUKUKUNUN İŞLEYİŞİNİ SAĞLAMAK İÇİN GEREKLİ ULUSLARARASI HUKUKUN YARGISAL ENSTRÜMANLARI
1. İkili ve üçlü anlaşmalar ağı
A. Temel hedefi rekabet olan anlaşmalar
a. Birinci kuşak anlaşmalar
b. İkinci kuşak anlaşmalar
c. Üçüncü kuşak anlaşmalar
d. Yeni anlaşma türleri
B. Temel hedefi rekabet olmayan anlaşmalar
a. Karşılıklı adli yardımlaşma anlaşmaları
b. Teknik işbirliği anlaşmaları
c. Dostluk, ticaret ve denizcilik anlaşmaları
2. Bölgesel, çok yanlı ve çok taraflı yaklaşımlar
A. Bölgesel ve çok yanlı anlaşmalarda rekabet kuralları
a. Rekabete aykırı uygulamalar konusunda temel düzenlemeler içeren anlaşmalar
b. Rekabet alanında işbirliği ve koordinasyon kuralları öngören anlaşmalar
c. Genel prensip açıklamaları içeren anlaşmalar
d. Rekabet alanında düzenleme içermeyen anlaşmalar
B. Uluslararası rekabet hukukunu güçlendirmek için yapılan çok taraflı girişimler
a. Emredici niteliği haiz olmayan girişimler
b. Emredici mekanizma öngören tek girişim
İKİNCİ BAŞLIĞA SONUÇ
BİRİNCİ BÖLÜME SONUÇ
İKİNCİ BÖLÜM
Uluslararası Hukukun Kadim Gündemi: Küresel Pazarda Uluslararası Rekabet Hukukunun Tesisi
BİRİNCİ BAŞLIK-YAPISAL BİR REFORM OLMAKSIZIN KÜRESEL PAZARIN ETKİNLİĞİNİ ARTTIRMAK
BİRİNCİ ALT BAŞLIK-ÜTOPİK ÇÖZÜMLER ÖNGÖREN İDEALİST REFORM ÖNERİLERİ
1. Uluslararası rekabet hukukunun yetersizliğini gidermeyi hedeflemiş ancak başarılı olamamış yakın zamanlı girişimler
A. Devletlerin ekonomik menfaatlerini uzlaştırarak etkin bir küresel sistem için yapılan ilk tartışmalar
B. GATT ve DTÖ sistemlerinde uluslararası rekabet hukukunu yeniden canlandırma girişimleri
a. GATT 1947 nezdinde ilk girişimler
b. Minimal içerikli öneriler
c. Küresel rekabet düzeni öngören girişimler
2. Başarısızlığın nedenleri ve çözüm önerileri
A. Menfaat çatışmaları
a. Sanayileşmiş ülkelerin ortak menfaatleri
b. Gelişmekte olan ülkelerin menfaatleri
c. Çok uluslu teşebbüsler
d. Heterojen pazarlar
e. Milliyetçi reaksiyonlar
B. İçerik konusunda mutabakat eksikliği
a. En uygun rekabet kuralları konusunda fikir ayrılıkları
b. Devlete ait yetkilerin uluslararası bir örgüte verilmesine itirazlar
İKİNCİ ALT BAŞLIK-ULUSLARARASI TİCARET HUKUKUNUN MEVCUT MEKANİZMALARIYLA ULUSLARARASI REKABET HUKUKUNUN ETKİLİLİĞİNİ ARTTIRMAK
1. Uluslararası ticaret ile uluslararası rekabet ilişkisi
A. Uluslararası rekabet hukuku ile uluslararası ticaret hukukunun ayrıştığı alanlar
a. Kuramsal yaklaşımlardan kaynaklı amaç birliği
b. Uluslararası ticaret hukuku ile uluslararası rekabet hukukunun ayrıştığı alanlar
B. Uluslararası ticaret ile uluslararası rekabet hukukunun uzlaşma olasılığı
a. Uluslararası ticaret ile uluslararası rekabete çaprazlama bakış
b. Yarışan pazarlar teorisiyle gelen uzlaşma
2. Uluslararası rekabet hukukuna hizmet eden GATT/DTÖ düzenlemeleri
A. Uluslararası rekabet hukukuna uyumsuz DTÖ mekanizmaları
a. GATT/DTÖ uyuşmazlıkları çözüm mekanizmasının başlıca özellikleri
b. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) hukukunca öngörülen hukuk yolları
B. Madde XXIII 1 (c)'nin istisnai durumu
C. DTÖ bünyesinde Rekabet Hukukuna dair İçtihatın değerlendirilmesi
a. 1983'e kadar rekabet hukukunun dikkate alınmaması
b. Panel kararlarında küresel rekabet hukuku düzenleme arayışları
BİRİNCİ BAŞLIĞA SONUÇ
İKİNCİ BAŞLIK-ULUSLARARASI HUKUKTA ETKİN BİR REKABET HUKUKU İÇİN OPTİMUM ÇÖZÜM ARAYIŞI: DTÖ BÜNYESİNDE ÇOK TARAFLI BİR MUTABAKAT
BİRİNCİ ALT BAŞLIK-YAPTIRIM DIŞI KALMIŞ UYGULAMALARA ACİL TEDBİR ALINMASI GEREKLİLİĞİ
1. Ulusal hukukun yaptırımı dışında kalan uygulamalar
A. Ulusal politikalar ile sağlanan koruma
a. Muafiyetler
b. İstismar edici sanayi politikaları
B. İç hukuk sisteminin kifayetsiz kalması
a. Mevzuatın etkin uygulamasından kaçınma: « Kansei-dango » örneği
b. Ulusal düzenlemelerin kendisinin etkisiz olduğu haller: « keiretsu » örneği
2. Cezasız kalan uluslararası ihlaller
A. Uluslararası karteller
a. Uluslararası kartellerin rekabeti kısıtlayan uygulamaları
b. Küreselleşme ve uluslararası karteller
c. Uluslararası kartellerin fiili dokunulmazlıkları
B. Devletlerin rekabet karşıtı uygulamaları
a. Ticarete etkili devlet tedbirleri
b. Devletin doğrudan ticari faaliyetleri
İKİNCİ ALT BAŞLIK-KÜRESEL PAZARIN ETKİNLİĞİNİ ARTTIRACAK OLASI BİR ANLAŞMA
1. Etkin bir uluslararası rekabet hukuku için hangi reform
A. Uluslararası rekabet hukuku anlaşması ile ilgili cevap bekleyen sorular
a. Bağımsız bir anlaşma mı yoksa mevcut bir örgüt bünyesinde yapılacak bir anlaşma mı tercih edilmeli?
b. Uluslararası rekabet hukukunun düzenleneceği uluslararası örgütün seçimi
B. DTÖ bünyesinde kabul edilecek rekabet hukuku anlaşmasına dair sorunlar
a. Anlaşmanın DTÖ bünyesinde yapılabilirlik parametreleri
b. Çok taraflı anlaşma, çoklu anlaşma ya da iki kademeli bir sistem arasında yapılacak seçim
c. DTÖ tarafından rekabete dair bir uluslararası anlaşmanın yürürlüğe konması
2. Somut anlaşma içeriği
A. Temel prensipler
a. Uluslararası işbirliği ilkesi
b. Ayrımcılık gözetmeme ilkesi
c. Şeffaflık
d. Adil yargılama ilkesi
e. Özel ve ayrıcalıklı muamele ilkesi
B. Optimum içerik sorunsalı
a. Ulusal rekabet normlarının uyumlanma sorunsalı
b. Maddi rekabet hukuku kuralları
c. Uluslararası ticaret hukukunun uluslararası rekabet hukukuyla uyumlu hale getirilmesi
İKİNCİ BAŞLIĞA SONUÇ
İKİNCİ BÖLÜME SONUÇ
GENEL SONUÇ
İÇTİHAD
BİBLİYOGRAFYA
İNDEKS