Velayet Altındaki Çocukların Korunmasına Yönelik Tedbirlerin Türkiye'de Tanınması ve Tenfizi

Doç. Dr. Ali GÜMRAH TOKER

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR15

GİRİŞ .19

BİRİNCİ BÖLÜM

MADDİ HUKUK KAPSAMINDA VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN

KORUNMASINA YÖNELİK TEDBİRLER

GENEL OLARAK 21

VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN KORUNMASINA YÖNELİK TÜRK

HUKUKUNDA YER ALAN TEDBİRLER  22

Konuyu Düzenleyen Mevzuat 22

Tedbir Kararı Verilebilmesi İçin Aranan Şartlar . 23

Velâyet Hakkına Sahip Olan Kişi Hakkında Tedbir Uygulanması . 24

Velâyetten Doğan Görevlerin Gereği Gibi Yerine Getirilmemesi 26

Çocuğun Menfaatinin Tehlikeye Düşmüş ya da Düşme İhtimâlinin

Olması . 28

Koruma Tedbirlerine Hâkim Olan İlkeler. 28

Çocuğun Menfaati ilkesi 29

Talilik (İkinci Derecede Olma) İlkesi 30

Tamamlayıcılık İlkesi 30

Ölçülülük (Orantılılık) İlkesi . 31

Koruma Tedbirine Yönelik Başvuruda Bulunabilecek Kişiler . 32

Görevli ve Yetkili Mahkeme 34

Çekişmesiz Yargıya Tâbi İşlerden Olması. 37

Koruma Tedbirlerinin Alınmasında İzlenecek Usul 39

Türk Medeni Kanununda Düzenlenen Tedbirler . 41

Genel Olarak 41

Çocuğun Şahısvarlığını Koruyucu Tedbirler. 42

10 İçindekiler

Basit Tedbirler .42

Nitelikli Tedbirler .48

Çocuğun Ana babadan Alınarak Başka Bir Aile ya da

Kurum Yanına Yerleştirilmesi .48

Velâyetin Kaldırılması.55

bba. Genel Olarak55

bbb. Velâyetin Kaldırılmasının Koşulları 56

Velâyet Görevinin Gereği Gibi Yerine

Getirememesi.57

Çocuğa Yeterli İlginin Göstermemesi veya Ona

Karşı Yükümlülüklerin Ağır Biçimde

Savsaklaması 59

iii. Velâyet Hakkına Sahip Ana veya Babanın

Üçüncü Kişiyle Evlenmesinin Çocuğun

Menfaatine Aykırı Sonuçlar Doğurması60

bbc. Velâyetin Kaldırılmasının Sonuçları 61

Durumun Değişmesi 65

Çocuğun Malvarlığını Koruyucu Tedbirler67

Çocuk Mallarının Kapsamı, Yönetilmesi, Kullanılması ve

Harcanması68

Kapsamı68

Yönetilmesi 69

Kullanılması72

Harcanması 74

Çocuğun Malvarlığının Korunmasına Yönelik Tedbir Kararları 76

Uygun Önlemlerin Alınması .77

Yönetimin Kayyıma Devri.78

Durumun Değişmesi 80

III. VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN KORUNMASINA YÖNELİK

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YER ALAN TEDBİRLER .80

Kara Avrupası Hukuk Sistemi .80

İsviçre.81

Almanya .87

Müşterek Hukuk Sistemi 94

İngiltere95

Amerika Birleşik Devletleri.102

İçindekiler 11

İKİNCİ BÖLÜM

VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN KORUMASINA YÖNELİK TEDBİRLERİN

MÖHUK KAPSAMINDA TANINMASI VE TENFİZİ

TANIMA VE TENFİZ KAVRAMLARI 111

VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN KORUNMASINA YÖNELİK TEDBİRLERİN

TANINMASI VE TENFİZİ 117

Genel Olarak 117

Tanıma ve Tenfiz Şartları. 119

Ön Şartlar 120

Kararın Yabancı Bir Devlet Mahkemesi Tarafından Verilmesi ve

İlâm Niteliğinde Olması. 120

Kararın Hukuk Davalarına İlişkin Olması . 124

Kararın Kesinleşmiş Olması. 125

Asli Şartlar . 129

Kararın Verildiği Devlet ile Türkiye Arasında Karşılıklılık

Bulunması . 132

Kararı Veren Yabancı Mahkemenin Yetkisine İlişkin Şartlar . 135

Kararın Türk Mahkemesinin Münhasır Yetkisine Giren Bir

Konu Kapsamı Dışında Verilmiş Olması . 135

Kararı Veren Mahkemenin Kendisini Aşkın Yetki Kuralları

ile Yetkili Kılmış Olmaması. 138

Kararın Türk Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Olmaması 140

Kararın Davalının Savunma Hakkına Riayet Edilerek Verilmiş

Olması. 145

Tanıma ve Tenfize Engel Diğer Sebepler . 148

Yabancı Mahkeme Kararının Kısmen ya da Tamamen Yerine

Getirilmiş Olması  148

Yabancı Mahkeme Kararının Yerine Getirilmesine Engel Bir

Durumun Ortaya Çıkmış Olması . 149

Tanıma ve Tenfiz Usulü . 150

Görevli ve Yetkili Mahkeme 150

Görevli Mahkeme . 150

Yetkili Mahkeme . 152

Tanıma ve Tenfiz Talebi. 154

Tanıma ve Tenfiz Davasının Tarafları 155

Tanıma ve Tenfiz Dilekçesi ve Dilekçeye Eklenecek Belgeler 156

Tanıma ve Tenfiz Dilekçesinin Tebliği ve Yargılama Usulü 158

12 İçindekiler

Tenfize İlişkin Karar ve Tenfiz Edilen Kararın Yerine Getirilmesi162

Tanıma ve Tenfiz Kararına Karşı Kanun Yolları.163

İstinaf.164

Temyiz .165

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VELÂYET ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN KORUMASINA YÖNELİK TEDBİRLERİN ÇOK

TARAFLI MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER KAPSAMINDA TANINMASI VE TENFİZİ

MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELERİN TÜRK MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUNA

ETKİSİ167

1961 TARİHLİ KÜÇÜKLERİN KORUNMASINA DAİR MAKAMLARIN YETKİSİNE

VE UYGULANACAK KANUNA DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ .170

Sözleşme Hakkında Genel Bilgiler 170

Tarihi Gelişimi 170

Amacı ve Kapsamı 173

Etki Alanı ve Türkiye.174

Uygulama Alanı176

Kişi Bakımından Uygulama Alanı .176

Konu Bakımından Uygulama Alanı 176

Yer Bakımından Uygulama Alanı .177

Zaman Bakımından Uygulama Alanı180

Akit Devlet Makamlarının Yükümlülükleri .180

İş Birliği Yükümlülüğü 181

Görüş Alışverişinde Bulunma Yükümlülüğü.181

Bilgi Verme Yükümlülüğü 182

Sözleşme Kapsamında Verilen Tedbir Kararlarının Tanınması.182

Doğrudan Tanıma Usulü 182

Tanıma Şartları.184

Tedbir Kararı Sözleşmeye Uyarınca Yetkili Bir Makam

Tarafından Verilmiş Olmalı 184

Küçüğün Mutad Meskenin Bulunduğu Yer Makamlarının

Yetkisi.186

Küçüğün Vatandaşı Olduğu Devlet Makamlarının Yetkisi 189

Yetki Hükümleri Kapsamında Doğrudan Tanıma Usulünün

İstisnaları (Ret Hâlleri)196

aca. Küçüğün Mutad Meskeni Yer Makamlarınca Ciddi

Tehdit Nedeni ile Alınan Tedbir Kararları 197

İçindekiler 13

acb. İvedi Hâllerde Küçüğün ya da Mallarının Bulunduğu

Yer Makamlarınca Alınan Tedbir Kararları 198

acc. Evlilik Birliği Konusunda Karar Veren Makamlarınca

Alınan Tedbir Kararları 199

Sözleşme Uyarınca Yetkili Olan Hukuk Uygulanmış Olmalı. 200

Uygulanacak Hukukun Tespiti . 200

Uygulanacak Hukuk Kapsamında Doğrudan Tanıma Engeli

(Kamu Düzenine Açıkça Aykırılık)  203

Sözleşme Kapsamında Verilen Tedbir Kararlarının Tenfizi 205

III. 1996 TARİHLİ VELÂYET SORUMLULUĞU VE ÇOCUKLARIN KORUNMASI

HAKKINDA TEDBİRLER YÖNÜNDEN YETKİ, UYGULANACAK HUKUK, TANIMA,

TENFİZ VE İŞBİRLİĞİNE DAİR LAHEY SÖZLEŞMESİ 206

Sözleşme Hakkında Genel Bilgiler . 206

Tarihi Gelişimi 206

Amacı ve Kapsamı . 208

Etki Alanı ve Türkiye 212

Uygulama Alanı . 215

Kişi Bakımından Uygulama Alanı. 215

Konu Bakımından Uygulama Alanı 217

Tedbir Kararı Alınabilecek Konular 219

Sözleşmenin Kapsamı Dışında Bırakılan Konular. 225

Yetkili Türk Makamlarınca Sözleşme Kapsamında

Verilebilecek Koruma Tedbiri Kararlarının Kapsamı 231

Yer Bakımından Uygulama Alanı. 232

Zaman Bakımından Uygulama Alanı . 233

Yetki Hükümleri. 234

Tanıma ve Tenfiz Hükümleri 234

Sözleşmenin Akit Devletler Bakımından Yürürlüğe Girmesi 236

Sözleşme Kapsamında Verilen Tedbir Kararlarının Tanınması 237

Doğrudan Tanıma Usulü 238

Doğrudan Tanıma Usulün Anlamı ve Türk Milletlerarası Usul

Hukukuna Etkisi  238

Doğrudan Tanıma İçin Koruma Tedbirinin İspatı 241

Ret Sebepleri. 241

Koruma Tedbirinin, Sözleşme Hükümleri Uyarınca Yetkili

Olmayan Akit Devlet Makamı Tarafından Alınmış Olması  243

14 İçindekiler

Sözleşmede Düzenlenen Yetki Kuralları.243

aaa. Asli Yetkili Akit Devlet Makamları244

aab. Tali Yetkili Akit Devlet Makamları247

aac. Eşzamanlı Yetkili Akit Devlet Makamları .251

aad. Milletlerarası Derdestlik 254

aae. Koruma Tedbirlerinin Devamlılığı256

Çocuğun Malvarlığına İlişkin Koruma Tedbirlerini

Tanımamaya Yönelik Çekince İleri Sürülmesi.256

Koruma Tedbirini Alan Akit Devlet Makamının Yetkili

Olmadığı İddiasının Değerlendirilmesi .257

Koruma Tedbirinin, Acil Durum Haricinde, Çocuğun Görüşünü

İfade Edebilmesine İmkân Tanınmadan Alınmış Olması ve Bu

Durumun Tanımanın Gerçekleştiği Devletin Temel Usul

İlkelerini İhlâl Etmesi .259

Koruma Tedbirinin, Acil Durum Haricinde, Velâyet

Sorumluluğunun İhlâl Edildiğini İddia Eden Kişinin

Dinlenilmesine İmkân Tanınmadan Alınmış Olması 262

Çocuğun Üstün Menfaati Saklı Kalmak Kaydıyla, Koruma

Tedbirinin Tanıma Devletinin Kamu Düzenine Açıkça Aykırı

Olması263

Koruma Tedbirinin, Çocuğun Mutad Meskeninin Bulunduğu

Akit Olmayan Devlette Sonradan Alınan ve Tanıma Devletinin

İç Hukukunda Yer Alan Tanıma Şartlarını Taşıyan Koruma

Tedbiri ile Bağdaşmaması264

Çocuğun Başka Bir Akit Devlet Ülkesine Yerleştirilmesini Konu

Alan Koruma Tedbirleri Alınırken Usule Uygun

Davranılmaması.266

Ret Sebeplerinin İleri Sürülmesi.269

Tanıma ve Tanımama Talebi 269

Tanıma Talebi 271

Tanımama Talebi .273

Tanıma ve Tanımama Taleplerinin İncelenme Usulü.275

Sözleşme Kapsamında Verilen Tedbir Kararlarının Tenfizi ve İcrası.278

Tenfiz Usulü .278

Tenfiz Edilen Kararların İcrası.280

SONUÇ.283

KAYNAKÇA.293