Vergi Hukukunda Yorum

Dr. Ali İhsan Özgür ÇİLİNGİR

Birinci Bölüm

TEMEL ALTYAPI

I. -KAVRAMLAR-1

A. -İlke-1

B. -Kural-2

C. -Vergiyi Doğuran Olay-6

D. -Hüküm-7

E. -Düzen-8

F. -Hukuk ve Vergi Hukuku-8

G. -Yorum-11

1. -Kavram-11

2. -Yorumun Rasyonellik(Objektivite) İlkeleri-18

a. -Uyumluluk İlkesi-18

b. -Etkililik İlkesi-20

c. -Sınanabilirlik İlkesi-21

d. -Tutarlılık İlkesi-22

e. -Genelleştirilebilirlik İlkesi-23

f. -Samimilik İlkesi-23

II. -VERGİ HUKUKUNDA YORUMLA İLGİLİ ANAYASAL VE YASAL KURALLAR-24

A. -Anayasa-24

1. -Hakların Güvencesi Olarak Anayasa-24

2. -Anayasanın 125. , 153. ve 73. Maddeleri : Yasallık İlkesi-25

3. -Anayasa’nın 138. Maddesi : Anayasaya Uygun Yorum-28

4. -Hakların İçeriğinin Anayasaya Uygun Olarak Belirlenmesi-29

B. -Vergi Usul Kanunu 3. Maddesi-31

1. -Lafız ve Ruh-32

2. -Bir Kuralın Yasanın Yapısındaki Yeri ve Diğer Kurallarla Bağlantısı-32

3. -Yasanın Yapılış Amacı-33

4. -Gerçek Durum ve Vergiyi Doğuran Olay-33

III. -VERGİ HUKUKUNDA YORUMUN KAYNAKLARI-35

A. -Geçerlilik Kaynağı-36

1. -Zorunlu Kaynak : Yasa, Bazı İdari İşlemler ve Anayasa Mahkemesi Kararları ve İçtihadı Birleştirme Kararları-36

2. -Zorunlu Olmayan Kaynak : Yüksek Mahkeme Kararları, Yasa Hazırlık Çalışmaları ve Doktrin-38

B. -Empirik Kaynak: Gerçek Yaşam-39

C. -Ahlaki Kaynak: Etik ve Ahlaki İlkeler ve Genel Hukuk İlkeleri-43

1. -Not Çizelgesi Olarak Ahlaki Kaynak-43

2. -Yorum Usulü Olarak Ahlaki Kaynak-45

D. -Kaynakları İşleyen Kaynak: Akıl Yürütme Sistemi-46

1. -Apriory Varlık Olarak Akıl Ve Hukuki Anlamı-46

2. -Formel Yapı Olarak Akıl Ve Vergi Hukukuna Uyarlanışı-51

İkinci Bölüm

YORUM TÜRLERİ

I. -KAPALI LÂFZÎ YORUM-59

A. -Kavram-59

B. -Salt Mantıksal Önerme Kuralları ve Kapalı Lâfzî Yorum-63

1. -Önerme Kavramı-63

2. -Kategorik-Tanımlı, Hipotetik-Koşullu, Disjunktif- Seçenekli Önermeler-64

a. -Kategorik-Tanımlı Önerme-64

b. -Hipotetik-Koşullu Önerme-68

c. - Disjunktif-Seçenekli Önermeler-70

3. -Analitik ve Sentetik Önermeler-71

a. -Analitik Önermeler-71

b. -Sentetik Önermeler-72

4. -Bildirmeli ve Yaptırmalı Önermeler-72

5. -Tümdengelim-Dedüksiyon-73

a. -Genel Olarak-73

b. -Eşdeğerlik Çıkarımları-74

i. -Evirme (Döndürme) Çıkarımları-75

a. -Tümel Olumlunun Evriği Olmaz, Sonuç Yanlış Çıkar-75

b. -Tümel Olumsuz Bir Önerme Evrilirken Yine Tümel Olumsuz Olarak Kalır-75

c. -Tikel Olumlunun Evrilmesi Yine Tikel Olumludur-75

d. -Tikel Olumsuz Önermenin Evrilmesi Yapılamaz. Çünkü Sonuç Bazen Doğru Bazen Yanlış Çıkar-76

ii. -Çevirme Çıkarımları-76

a. -Tümel Olumlunun Çevriği Tümel Olumsuz Olur-77

b. -Tümel Olumsuzun Çevriği Tümel Olumlu Olur-77

c. -Tikel Olumlunun Çevriği Tikel Olumsuz Olur-78

d. -Tikel Olumsuzun Çevriği Tikel Olumlu Olur-78

iii. -Devirme Çıkarımları-78

a. -Geçerli Devirme Kuralları: -78

b. -Geçersiz Devirme Kuralları-79

c. -Karşı Olma-80

i. -Altıklık-81

a. -Eğer Tümel Olumlu Ve Tümel Olumsuz Doğru İseler, Bunların Altıkları Olan Tikel Olumlu Ve Tikel Olumsuz Da Doğru Olur-81

b. -Eğer Tümeller Yanlış İseler Onların Altıkları Olan Tikeller Bazen Doğru Bazen Yanlış Olurlar-81

c. -Eğer Tikeller Doğru İseler, Bunların Altıkları Olan Tümeller Bazen Doğru. Bazen Yanlış Olurlar-82

d. -Eğer Tikeller Yanlış İse, Onların Altıkları Olan Tümeller De Yanlıştır-82

ii. -Karşıtlık-83

a. -Eğer Tümel Olumlu Doğru İse, Tümel Olumsuz Yanlış Olur-83

b. -Eğer Tümel Olumsuz Doğru İse, Tümel Olumlu Yanlıştır-83

c. -Eğer Tümel Olumlu Yanlış İse, Tümel Olumsuz Doğru Veya Yanlış Olabilir-83

d. -Eğer Tümel Olumsuz Yanlış İse, Tümel Olumlu Doğru Veya Yanlış Olabilir-83

iii. -Altkarşıtlık-84

a. -Eğer Tikel Olumlu Doğru İse, Tikel Olumsuz Doğru Veya Yanlış Olabilir-84

b. -Eğer Tikel Olumsuz Doğru İse, Tikel Olumlu Doğru Veya, Yanlış Olabilir-84

c. -Eğer Tikel Olumlu Yanlış İse, Tikel Olumsuz Doğrudur-85

d. -Eğer tikel olumsuz yanlış ise, tikel olumlu doğrudur. -85

iv. -Çelişiklik-85

C. -Alexy’nin Dâhili Gerekçelendirme Kuralları Açısından Kapalı Lâfzî Yorum-86

II. -AÇIK LÂFZÎ YORUM-90

A. -Dilin Yapısal Karakterini Dikkate Alan Yaklaşım-90

1. -Kavram-90

2. -Uygulama: Çıkar Analizi-93

B. -Anlam Belirsizliğini Dikkate Alan Yaklaşım-94

1. -Hart’a Göre Hukuk Dil İlişkisi-94

2. -Hart’a Göre Hukuk Mantık İlişkisi-96

C. -Anlam Belirsizliğinin Giderilmesi-97

1. -Kavram-97

2. -Russell’ın Katkısı Çerçevesinde Anlam Belirsizliğinin Giderilmesinin Teorik Çerçevesi-99

a. -Klasik Mantığın Eleştirisi-99

b. -Atomsal Önerme Yaklaşımıyla Doğruluk Problemini Aşmak-101

c. -Tasviri Değeri Olan Önermeler-Atomsal Önerme İlişkisi-102

d. -Atomsal Önerme Etik İlişkisi-105

3. -Belirsizliğin Giderilmesi Uygulaması: Modern(Sembolik) Mantığın Yardımı-106

a. -Sembolleştirme Doğru Yapıldığında Düşünceler Tam Olarak Yansıtılabilir-106

b. -Mantıksal Semboller Ve Sembolik Mantık Uygulaması-107

c. -Mantıksal Değişmezler ve Yorumun Doğruluğunun Denetlenmesi-108

i. -Doğruluk Fonksiyonu Mantığı Kuralları-109

a. -Önerme Eklemleri-109

b. -Karma Doğruluk Çizelgesi-114

c. -De Morgan Kuralları (Denklik-Eşdeğerlik Tablosu)-114

d. -Niceleme Mantığı Kuralları-115

e. -Niceleme-117

ii. -Doğruluk Değeri Hesabı-119

a. -Tümel Önermelerin Doğruluk Hesabı-119

b. -Tikel Önermelerin Doğruluk Hesabı-119

iii. -Niceleme Mantığında Çözümleme-119

a. -Niceleyici Deyilleme Kuralları-119

b. - Özelleme Kuralları-120

d. -Niceleme Mantığı Aracılığıyla Mücbir Sebep ve Zor Durumla İlgili Örnek Bir Yorumun Analizi-121

i. -Mücbir Sebebin Sözlük Anlamı Ve Hukuki Tanımı-121

ii. -Mücbir Sebep Ve Zor Durum İle İlgili Yasa Kuralları-123

a. -Mücbir Sebep-123

b. -Zor Durum-123

c. -Mücbir Sebep ve Zor Durum İle İlgili Yasa Kurallarının Mantıksal Semboller ve Formüllerle İfadesi-124

iii. -Farklı Yorumlar-127

a. -Haktan Yararlanma Usulündeki Fark Açısından Karşılaştıran Yaklaşım-127

b. -Zor Durum ve Mücbir Sebep Arasındaki Derece Farkı Açısından Karşılaştıran Yaklaşım-127

c. - Objektif-Subjektif Neden Ayırımı Açısından Karşılaştıran Yaklaşım-129

d. -Süreler Üzerindeki Etkileri Açısından Karşılaştıran Yaklaşım-129

iv. -Bizim Yorumumuz-130

a. -Genel Kural-130

b. -Özelleme ve Gerçekleme-133

III. -KAPALI SİSTEMATİK YORUM-135

A. -Kavram-135

B. -Austin’in Katkısı-138

C. -Kelsen’in Katkısı-140

1. -Genel Yaklaşımı-140

2. -Hukuk Kuralının Mantıksal Özelliği-142

D. -Kapalı Sistematik Yorumun Saf Mantıksal Çözümlemesinin Yetersiz Olduğuna İlişkin Eleştiriler ve Cevapları-143

1. -Eleştiriler-143

2. -Peirce’ın Görüşleri Açıdan Verilebilecek Cevaplar-143

a. -Kanıtların Değerine İlişkin Yapılan İtiraza Cevap-143

b. -Vergi Hukukunda Kavramların Gerçekliği Tam Temsil Edemediği Yönünde İleri Sürülebilecek İtiraza Cevap-145

c. -Vergi Hukukundaki Formel Akıl Yürütmenin Öznellik Taşıdığı İtirazına Cevap-146

d. -Vergi Hukuku Kuralına Verilen Anlam Doğru, Formel Akıl Yürütme Usulü Doğru Olsa Bile Hukuksal Çıkarımın Yanlış Olabileceği İtirazı-147

3. -Traktatus Logico-Philosophicus Dönemi Wittgenstein Görüşleri Açısından Verilebilecek Cevaplar-148

a. -Mantıksal Tasarımlarımız Olgularla Bağı Tam Kurabilir-148

b. -Çıkarımın Ne Olduğu-149

E. -Kavram Mantığının Bir Parçası Olarak Kapalı Sistematik Yorum-150

1. -Kavram Mantığının Önemi-150

2. -Varlık-152

3. -Kavram, Terim-155

a. -Tanım-155

b. -Tümel, Tikel ve Tekil Kavramlar-156

c. -Olumlu ve Olumsuz Kavramlar-156

d. -Soyut ve Somut Kavramlar-158

e. -Kolektif ve Distribütif Kavramlar-158

f. -Özlük ve İlinti Kavramları-159

g. -İçlem ve Kaplam-160

h. -Açık ve Seçik Kavramlar-162

4. -Tanım, Bölme, Sınıflama-164

a. -Tanım-164

b. -Bölme-166

c. -Sınıflama-166

5. -Kavram Mantığı Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Vergi Sorumlusu-167

a. -Salt Vergi Hukuku Yaklaşımıyla Oluşturulan Vergi Sorumluluğu Kavram Sistematiği-168

b. -Hukuki Yaklaşımla Oluşturulan Vergi Sorumluluğu Kavram Sistematiği-170

c. -Yorum Açısından Farklı Sorumluluk Kavramlaştırmasının Önemi ve Kapalı Sistematik Yorumun Yetersizliği-172

IV. -AÇIK SİSTEMATİK YORUM-176

A. -Kavram-176

B. -Ekonomik Amaç Ve Gerçek Yaşam-179

1. -Ekonomik Amaçsallık-179

2. -Gerçek Yaşam-186

C. -Açık Sistematik Yoruma Dworkin’ci Katkı-189

1. -Dworkin’in Estetik Hipotezi-189

2. -Dworkin Sonrası Kural Temelli Karar Vermenin Standart Modeli-192

D. -Açık Sistematik Yorumun Akıl Yürütme Tarzına Peirce’cı Katkı-193

1. -Tümevarım ve Varsayımcı Akıl Yürütmenin Geçerliliği-193

2. -Düşünce Diğer Düşüncelerle Etkileşerek Gelişir ve Tek Bir Düşünceye Doğru Evrilir-194

3. -Kişisel Düşünceler Netleşir-197

E. -Açık Sistematik Yorumun Akıl Yürütme Tarzına Felsefi Soruşturmalar Dönemi Wittgenstein’cı Katkı-200

1. -Oyun-200

2. -Kural-202

a. -Kuralı Anlamak-202

b. -Kurala Uymak ve Uygulamak Arasındaki Fark-203

3. -Temellendirmek-204

F. -Alexy’nin Katkısı-206

1. -Harici Gerekçelendirme Kuralları-206

2. -Amaçsal Argüman-209

V. -TARİHİ AMAÇSAL YORUM-210

A. -Kapalı Tarihi Yorum-210

B. -Açık Tarihi Yorum-212

C. -Alexy’nin Tarihi Yorum(Jenerik) Argümanı-219

VI. -İLKESEL AMAÇSAL YORUM-220

A. -Temel Kavramlar-220

1. -İlkeler-220

2. -Hak-223

3. -Adalet-227

B. -İlkesel Amaçsal Yorumun Karakteri-228

C. -İlkesel Amaçsal Yoruma Husserl’cı (Fenomenolojik Yöntemin) Katkısı-231

D. -Hart Ve Dworkin’in Yaklaşımlarının İlkesel Amaçsal Yorum Yöntemine Sağladığı Katkılar-236

1. -Hart’ın Birincil ve İkincil Kuralları-236

2. -Dworkin’in Bütünlük Argümanı-237

a. -Hukuk Önermeleri-237

b. -Hukuk Prensipleri ve Hukuk Politikaları Ayrımı-238

c. -Yorumda Hak ve Adaleti Gözetmek-239

E. -Alexy’nin Değer Yargılarının Gerekçelendirme Kurallarına Katkısı-244

1. -Temel Gerekçelendirme Tarzı-244

2. -Öncelik Kuralları-245

3. -Üç Gerekçelendirme Kuralı-245

4. -Eleştirel Jenesis(Eleştirel Yeniden Yaratım)-246

5. -Pratik Gerçekleştirme Kuralı-246

Üçüncü Bölüm

KIYAS

I. -GENEL ÇERÇEVE-247

II. -YASAL BOŞLUK-249

III. -YASAL BOŞLUĞUN DOLDURULMASI (KIYAS İŞLEMİ)-250

A. -Kıyasta Akıl Yürütme Usulü-250

1. -Analojik Kıyas-250

2. -Geriye Giden Zincirleme Kıyas-252

B. -Hukuki Kıyas Usulü-253

1. -Genel Kıyas Kuralı-253

2. -Özel Kıyas Kuralları-255

a. -Öncelik (Evleviyet) Kuralı-255

i. -Büyükten Küçüğe Doğru Akıl Yürütme-255

ii. - Küçükten Büyüğe Doğru Akıl Yürütme-255

b. -Karşıt Anlam Kuralı-256

c. -Saçma Anlam Kuralı-256

C. -Kıyas ve Yorum İlişkisi-257

D. -İçtihatlar ve Kıyas-260

E. -Vergi Hukukunda Kıyasın Yasak Olduğu Durumlar-261

F. -Vergi Hukukunda Kıyasın Mümkün Olduğu Durumlar-262

1. -Anlam Derinliği Kazandırmak Amacıyla Kıyas-262

2. -Kıyasa İzin Veren Maddelerin Yorumlanması Olarak Kıyas-262

Dördüncü Bölüm

VERGİDEN KAÇINMANIN ANALİZİ VE ÖNLENMESİNDE YORUM VE KIYAS

I. -YAKIN KAVRAMLAR-265

A. -Vergi Kaçakçılığı-265

B. -Vergi Planlaması-266

II. -VERGİDEN KAÇINMANIN TANIMI-267

A. -Bazı Temel Kavramlar-267

1. -Kanuna Karşı Hile-267

2. -Peçeleme-269

B. -Ana Kavram: Vergiden Kaçınma-270

III. -VERGİDEN KAÇINMANIN ÖNLENMESİ-273

A. -Vergiden Kaçınmanın Önlenmesinde Kullanılacak Yöntemler-273

1. -Yorum ve Kıyasın Kullanılması-273

2. -Uygulanabilir Test Yöntemi-277

B. -BM, OECD ve ICC Açısından Vergiden Kaçınmanın Önlenmesi-279

C. -Örnek Olay Bağlamında Konunun Değerlendirilmesi-281

SONUÇ-287

KAYNAKÇA-299

EK : Kıyasa İzin Veren Vergi Yasası Kuralları Tablosu-317