Alman Ceza Hukuku Genel Kısım
Prof. Dr. Dr. Eric Hilgendorf
Prof. Dr. Brian Valerius
İÇİNDEKİLER
ÇEVİRENİN SUNUŞU 5
PROF. DR. FERİDUN YENİSEY’İN SUNUŞU 7
ÖNSÖZ 9
VORWORT 11
TÜRKÇE ÇEVİRİYE ÖNSÖZ 13
İÇİNDEKİLER 15
KISALTMALAR 27
LİTERATÜR 31
§ 1. GİRİŞ 35
A. Ceza Hukuku ve Ceza Kanunu 35
B. Ceza Teorileri ve Cezanın Amaçları 37
I. Temelleri 37
II. Tarihçe 39
C. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri 41
I. Kanunilik İlkesi (nullum crimen sine lege) 42
II. Kusur İlkesi (nulla peona sine culpa) 45
III. Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi (in dubio pro reo) 45
IV. Son Çare İlkesi (ultima ratio) 46
V. Fiil İlkesi 47
D. Yorum Kuralları 48
E. Suçların Tasnifi 50
I. İcrai ve İhmali suçlar 50
II. Kasti ve Taksirli Suçlar 51
III. Genel Suçlar, Özgü Suçlar, Kişinin Bizzat İşleyebileceği Suçlar 51
IV. Zarar ve Tehlike Suçları 52
V. Netice ve Sırf Hareket Suçları 52
VI. Ani ve Mütemadi suçlar 53
VII. Cürüm ve Cünhalar 54
§ 2. CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI 55
A. Ceza Normlarının Yer Bakımından Yürürlüğü 55
I. Kavram 55
II. Yurt İçinde İşlenen Suçlar 56
III. Yurt Dışında İşlenen Suçlar 59
1. Temelleri 59
2. Faile veya Mağdura Göre Şahsilik ilkesi 62
3. Devletin Koruması İlkesi ve Evrensellik ilkesi 63
B. Ceza Normlarının Zaman Bakımından Uygulanması 64
§ 3. CEZA HUKUKUNA KONU OLAYI İNCELEME YÖNTEMİ 67
A. Sosyal Hayat Olayı ve Hukuki Değerlendirmesi 67
I. Genel Hukuk Normu ve Somut Maddi Olay 67
II. Somut Olayın Hukuki Değerlendirilmesi 68
B. Sınavlarda Olay Çözüm Yöntemi 70
I. Hukuki Mütalaa Yöntemi 70
II. Görüş Ayrılıkları 74
C. Ceza Hukuku Sınavlarının Özellikleri 77
§4. KASTEN İCRA EDİLEN TAMAMLANMIŞ SUÇLAR: KANUNİ
TANIM (TİPİKLİK) 79
A. Temelleri 79
B. Kanuni Tanımın Objektif Unsurları 80
I. Temelleri 80
II. Hareket Kavramı 81
1. Hareket Teorileri 81
2. Hareket ve Hareket Olmayan 83
III. Nedensellik Bağı 85
1. Şart Teorisi veya Şartların Eşitliği Teorisi 85
2. Özel Haller 89
a) Kümülatif (Birlikte) Nedensellik 89
b) Alternatif Nedensellik 90
IV. Objektif İsnadiyet Teorisi 92
1. Temelleri 92
2. Olay Grupları 94
a) Hayatın genel tehlikeleri 94
b) Tehlikenin Azaltılması 95
c) Atipik nedensellik zinciri 96
d) Kişinin bizzat sorumlu olduğu kendine zarar verme halleri 98
e) Üçüncü kişinin müstakil sorumlu olduğu araya girme 98
C. Kanuni Tanımın Sübjektif Unsurları 99
I. Temelleri 100
II. Kast 100
1. Temelleri 100
2. Kastın Unsurları 102
a) Bilme unsuru 102
b) İsteme unsuru 103
3. Kastın Türleri 104
a) Temelleri 104
b) Olası kast ve bilinçli taksirin sınırlandırılması 105
4. Kastın Özel Şekilleri 109
a) Kümülatif kast ve alternatif kast 109
b) Genel kast 111
D. Objektif Cezalandırılabilme Şartları 114
§ 5. KASTEN İCRA EDİLEN TAMAMLANMIŞ SUÇLAR: HUKUKA
AYKIRILIK 115
A. Temelleri 115
I. Kanuni Tanıma Uygunluk ve Hukuka Aykırılık 115
II. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Türleri 117
B. Bir Başka Hukuki Menfaatin Savunulması 117
I. Temelleri 117
II. Meşru Savunma (Alm. CK § 32) 118
1. Temelleri 119
2. Meşru Savunma Hali 119
3. Meşru Savunma Hareketi 123
a) Temelleri 123
b) Gereklilik 123
c) Hukuken izin verilmiş olma 125
4. Hukuka Uygunluk Sebebinin Sübjektif Unsuru 129
III. Medeni Hukuktaki Bizzat İhkak-ı Hak ve Zorunluluktan
Kaynaklanan Haklar 130
1. Bizzat İhkak-ı Hak (Alm. MK. §§ 229, 230) ve Zilyetliğin
Korunması 130
2. Zilyetliğin Korunması ve Geri Alınması (Alm. MK § 859) 132
IV. Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Zorunluluk Hali
(Alm. CK § 34) 133
1. Temelleri 134
2. Zorunluluk Hali 135
3. Zorunlu Hareket 136
a) Gereklilik 136
b) Menfaatlerin karşılaştırılması ve üstün menfaatin
korunması 137
4. Hukuka Uygunluk Sebebinin Sübjektif Unsuru 139
V. Medeni Hukuktaki Zorunluluk Halleri 139
1. Zorunluluk Halinde Savuşturma 140
2. Zorunluluk Halinde Saldırıyla Savuşturma (Alm. MK § 904) 141
VI. Yakalama Hakkı (Alm. CMK § 127, f. 1). 142
1. Temelleri 142
2. Yakalama Hali 143
3. Yakalama Hareketi 144
VII. Ebeveynin Tedip Hakkı 145
C. Korunan Hukuki Menfaat Sahibinin Rızası 145
I. Rıza 146
1. Temelleri 146
2. Tasarrufa Elverişlilik ve Tasarruf Yetkisi 147
3. Rıza Ehliyeti ve İrade Sakatlığı Bulunmaması 148
4. Fiilden Önce Rızanın Beyanı 151
5. Ahlaka Aykırı Olmaması 151
6. Hukuka Uygunluk Sebebinin Sübjektif Unsuru 152
II. Mefruz Rıza 153
1. Temelleri 153
2. Tali (İkincil) Niteliği 154
3. Fiilin Mefruz Rızaya Uygunluğu 154
III. İpotetik Rıza 155
§ 6. KASTEN İCRA EDİLEN TAMAMLANMIŞ SUÇLAR: KUSUR 157
A. Temelleri 157
B. Kusur Ehliyeti 157
I. Temelleri 158
II. Actio Libera in Causa 159
1. Temelleri 159
2. Kasti Sebebinde Serbest Hareketler 160
a) İstisna modeli 160
b) Genişletme modeli 161
c) Kanuni tanıma uygunluk modeli 162
d) Güncel hukuki durum 163
3. Taksirli Sebebinde Serbest Hareketler 163
4. Sınavla İlgili Bilgiler 164
C. Kusuru Kaldıran Sebepler 167
I. Temelleri 167
II. Meşru Savunmada Sınırının Aşılması (Alm. CK § 33). 167
III. Kusuru Kaldıran Zorunluluk Hali (Alm. CK § 35) 170
1. Zorunluluk Hali 171
2. Zorunlulukla İşlenen Hareket 172
3. Kusuru Kaldıran Zorunluluk Halinde Sübjektif Unsur 173
IV. Kanunda Yer Almayan Kusuru Kaldıran Zorunluluk Hali 174
V. Norma Uygun Davranışın Failden Beklenememesi 174
§ 7 CEZANIN MİKTARININ TAYİNİ VE CEZA SORUŞTURMASI 175
A. Ceza Miktarının Tayini 175
B. Ceza Soruşturması 176
§ 8. HATA ÖĞRETİSİ 177
A. Temelleri 177
B. Fiili Hata 180
I. Temelleri 180
II. Özel Haller: Şahısta Hata, Konuda Hata, Hedefte Sapma 183
C. Yasak Hatası 186
D. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 188
I. Temelleri 188
II. Hukuken İzin Veren Normun Objektif Şartlarında Hata 188
1. Suçun Kanuni Tanımının Menfi Unsurları Öğretisi 189
2. Kast Teorisi 190
3. Katı Kusur Teorisi 190
4. Sınırlı Kusur Teorisi 191
5. Sınavla İlgili Bilgiler 192
III. İzin Veren Hükümde Hata 194
1. Temelleri 194
2. Çift Yönlü Hata 195
E. Sair Hatalar 196
I. Kusuru Kaldıran Sebeplerde Hata 196
II. Şahsi Cezasızlık Sebeplerinde Hata 196
III. Ceza Muhakemesi Şartlarında Hata 197
§ 9. FAİLLİK VE İŞTİRAK 199
A. Temelleri 199
I. İştirak Şekilleri 199
II. Faillik ve İştirak Arasındaki Sınır 200
1. Temelleri 200
2. Fiil Hakimiyeti Öğretisi ve Sübjektif Teori 201
3. Sınavla İlgili Bilgiler 202
B. Faillik 203
I. Doğrudan Faillik (Alm. CK § 25, f. 1, altnf. 1) 204
II. Dolayısıyla Faillik (Alm. CK § 25, f. 1, altnf. 2) 205
1. Temelleri 205
2. Fiilde Vasıta Olarak Kullanılan Kişinin Ceza
Sorumluluğunun Bulunmaması 206
3. Failin Ardındaki Fail 211
4. Kanuni Tanımın Sübjektif Unsuru 213
5. Sınavla İlgili Bilgiler 217
III. Birlikte Faillik 218
1. Temelleri 218
2. Müşterek Fiil Planı 219
3. Fiilin Birlikte İşlenmesi 221
4. Sınavla İlgili Bilgiler 223
IV. Başkası İçin Hareket Etme 225
1. Temelleri 226
2. Uygulama Alanı 227
3. Şahsa Özgü Unsurlar 228
C. İştirak 229
I. Temelleri 229
1. Sınırlı Bağlılık İlkesi 229
2. Sınavla İlgili Bilgiler 231
II. Azmettirme (Alm. CK § 26) 232
1. Objektif Unsur 232
a) Kasten İşlenen Hukuka Aykırı Asli Fiil 232
b) Belirleme 233
2. Sübjektif Unsur 236
III. Suça Yardım Eden (Alm. CK § 27) 239
1. Objektif Unsur 240
a) Kasten işlenen hukuka aykırı asli fiil 240
b) Yardım etme 240
2. Sübjektif Unsur 243
IV. Alm. CK § 28’e göre Şahsa Özgü Unsurlar 243
§ 10. TEŞEBBÜS 249
A. Temelleri 249
I. Cezalandırma Sebebi 249
II. Suçu İşleme Sürecinde Aşamalar 250
III. Sınavla İlgili Bilgiler 251
B. Ön İnceleme 252
C. Fiili İşleme Kararı 253
I. Temelleri 253
II. Elverişsiz Teşebbüs ve Hayali suç 254
D. Fiilin İşlenmesine Doğrudan Doğruya Başlama 257
I. Temelleri 257
II. Özel Haller 260
1. Birlikte Faillikte Fiilin İşlenmesine Doğrudan Doğruya
Başlama 260
2. Dolayısıyla Failin Fiili İşlemeye Başlaması 263
3. Nitelikli Hallerde ve Hükümde Sıralanan Örneklerde Fiilin
İşlenmesine Başlama 265
E. Teşebbüste Vazgeçme 266
I. Temelleri 266
II. Akamete Uğrayan Teşebbüsün Olmaması 268
III. Münferit Failin Gönüllü Vazgeçmesi (Alm. CK § 24 f. 1) 271
1. Eksik ve Tam Teşebbüsün Sınırları 271
2. Eksik Teşebbüste Gönüllü Vazgeçmenin Şartları 273
3. Tam Teşebbüste Gönüllü Vazgeçme şartları 275
a) Temelleri 275
b) Alm. CK § 24 f. 1, altnf. 2’ye göre vazgeçme 276
F. Alm. CK § 24 f. 1, cüm. 2’ye göre vazgeçme 277
IV. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme
(Alm. CK § 25 f. 2) 278
V. Vazgeçmenin Gönüllü Olması 278
G. İştirake Teşebbüs 280
I. Temelleri 281
II. Azmettirmeye Teşebbüs (Alm. CK § 30 f. 1) 282
1. Temelleri 282
2. Ön İnceleme 283
3. Fiili İşleme Kararı 285
4. Fiilin İşlenmesine Doğrudan Doğruya Başlama 285
5. Alm. CK § 31 f. 1, Nr. 1, f. 2’ye göre vazgeçme 286
III. Alm. CK § 30 f.2’nin Hazırlık Hareketleri 287
1. Temelleri 287
2. Suç İşlemeye Hazır Olduğunu Açıklama
(Alm. CK § 30, f.2, altnf. 1) 287
3. Teklifin Kabulü (Alm. CK § 30 f. 2, altnf. 2) 288
4. Suç İşlemek İçin Anlaşma (Alm. CK § 30 f. 2, altnf. 3) 288
5. Alm. CK § 31 f. 1 Nr. 3 veya § 31 f. 2’ye Göre Vazgeçme 288
§ 11. İHMALİ SUÇLAR 291
A. Temelleri 291
I. Gerçek ve Gerçek Olmayan İhmali Suçlar 291
II. Gerçek Olmayan İhmali Suçların Yapısı 292
B) Objektif Unsur 293
I. Emredilen Hareketin İhmali 293
1. İcra ile İhmal Arasındaki Sınır 293
2. İhmal 296
3. İcra Suretiyle İhmal (Ommisio libera in causa) 297
II. Farazi Nedensellik 298
III. Neticeyi Engelleme Yükümlüsü (Garantör) 300
1. Temelleri 300
2. Neticeyi Önleme Yükümlüsü 301
a) Sıkı şahsi hayat ilişkilerinden 301
b) Serbest irade ile üstlenme 303
c) Kamu görevlisi 304
3. Güvenlik Sağlama Yükümlüsü 305
a) Belli tehlike kaynakları bakımından sorumluluk 305
b) Üçüncü kişinin davranışını gözetimden sorumluluk 305
c) Önceki hareketinden dolayı engelleme yükümü (Ingrenz) 306
IV. Denklik veya Eşdeğerlik Şartı (Entsprechensklausel –
Gleichstellungsklausel) 309
C. Sübjektif Unsur 310
D. Hukuka Aykırılık 312
E. Kusur 314
F. Teşebbüs 314
G. Faillik ve İştirak 316
I. İhmali Suça İcrai Hareketle İştirak 316
II. İcrai Suça İhmali Hareketle iştirak 317
§ 12. TAKSİRLİ SUÇLAR 319
A. Temelleri 319
I. Cezalandırma Sebebi 319
II. Taksirin Türleri 319
III. Sınavla İlgili Bilgiler 320
B. Kanuni Tanıma Uygunluk 323
I. Objektif Özen Yükümünün İhlali 323
II. Objektif Öngörülebilirlik 325
III. Objektif İsnadiyet 325
1. Suçun Koruma Amacıyla Bağı 325
2. Yüküme Aykırılık Bağı 326
3. Sair Haller 327
IV. Hukuka Aykırılık 327
V. Kusur 328
C. Faillik ve İştirak 329
D. Taksirli ihmal Suretiyle İcra Suçları 329
E. Kast – Taksir Kombinasyonları 331
I. Temelleri 331
II. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suçların Yapısı 333
III. Suça Özgü Tehlikeyle Bağ 334
IV. İştirak 336
V. Teşebbüs Halleri 337
1. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Teşebbüs 337
a) Temelleri 337
b) Temel suça teşebbüsün cezalandırılabilirliği 339
c) Vazgeçme 339
2. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Hale Teşebbüs 340
§ 13. İÇTİMA 343
A. Temelleri 344
B. Hareketin Tekliği ve Hareket Çokluğu 346
I. Doğal Hareket ve Doğal Hareket Birliği 346
II. Hukuki Hareket Birliği 347
C. Kanuni İçtima 348
I. Hareket Birliğinde Kanuni İçtima 348
1. Özellik 348
2. Talilik 349
3. Tüketme 350
II. Hareket Çokluğunda Kanuni İçtima 350
D. Fiil Tekliği ve Fiil Çokluğu 351
I. Fiil Tekliği 351
II. Fiil Çokluğu 352
§ 14. MADDİ OLAYIN OLUŞ ŞEKLİNE İLİŞKİN ŞÜPHE VE
ALTERNATİF TESPİT 355
A. Temelleri 355
B. Maddi Olayda Tek Yanlı Belirsizlik 355
I. Şüphe İlkesi (in dubio pro reo) 355
II. Basamak İlişkisi 356
III. Fiil Öncesi ve Sonrasına İlişkin Belirsizlik 357
C. Maddi Olayda Alternatif Belirsizlik ve Alternatif Tespit 358
I. Temelleri 358
II. Görünüşte Alternatif Tespit 359
III. Gerçek Alternatif Tespit 359
§ 15. TEMEL KAVRAMLARIN TANIMI 363
A. Nedensellik Bağı ve İsnadiyet 363
B. Kast ve Taksir 363
C. Hukuka Aykırılık 364
I. Meşru Savunma 364
II. Zorunluluk Hali 364
III. Rıza 365
D. Kusur 365
E. Faillik ve İştirak 365
F. Teşebbüs 366
G. İhmal 367
DİZİN 369
