Motorlu Taşıt Rehni

MOTORLU TAŞIT REHNİ



Dr. Alper UYUMAZ



( Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Medenî Hukuk Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi )

ÖNSÖZ...................................................................................................................

İÇİNDEKİLER.......................................................................................................

KISALTMALAR................................................................................................

GİRİŞ..........................................................................................................................1

Birinci Bölüm

GENEL OLARAK TAŞINIR REHNİ

§ 1. TAŞINIR REHNİ KAVRAMI VE TAŞINIR REHNİNİN

ÖNEMİ.............................................................................................................7

I. TAŞINIR REHNİ KAVRAMI.......................................................7

II. TAŞINIR REHNİNİN ÖNEMİ..................................................14

§ 2. TAŞINIR REHNİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ ................................... 20

§ 3. TAŞINIR REHNİNİN ÖZELLİKLERİ.............................................. 24

§ 4. TAŞINIR REHNİNİN KONUSU .........................................................33

I. GENEL OLARAK...........................................................................33

II. REHİN KONUSU TAŞINIRIN

BELİRLENMESİNİN GEREKLİLİĞİ..................................... 46

III. BİRLİKTE MÜLKİYETE TÂBİ TAŞINIRLAR

ÜZERİNDE REHİN HAKKININ KURULMASI................51

A. PAYLI MÜLKİYET REJİMİNE TÂBİ

TAŞINIRLARIN REHNEDİLMESİ..................................51

İÇİNDEKİLER

x

B. ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİ REJİMİNE TÂBİ

TAŞINIRLARIN REHNEDİLMESİ..................................53

§ 5. TAŞINIR REHNİNİN ÇEŞİTLERİ..................................................... 54

I. MEDENÎ KANUNDA DÜZENLENMİŞ TAŞINIR

REHNİ ÇEŞİTLERİ...................................................................... 54

A. TESLİME BAĞLI REHİN..................................................... 56

B. HAYVAN REHNİ.................................................................... 66

C. BİR SİCİLE TESCİLİ ZORUNLU OLAN

TAŞINIRLAR ÜZERİNDE REHİN ..................................74

D. HAPİS HAKKI......................................................................... 82

E. ALACAKLAR VE DİĞER HAKLAR ÜZERİNDE

REHİN.........................................................................................95

F. REHİN KARŞILIĞI ÖDÜNÇ VERME İŞİ İLE

UĞRAŞANLARLA YAPILAN REHİN İŞLEMİ......... 107

G. REHİNLİ TAHVİL................................................................111

II. MEDENÎ KANUN DIŞINDAKİ KANUNLARLA

DÜZENLENMİŞ TAŞINIR REHNİ ÇEŞİTLERİ .............114

A. TİCARÎ İŞLETME REHNİ.................................................114

B. GEMİ REHNİ.........................................................................126

C. DENİZ ÖDÜNCÜ................................................................. 134

D. HAVA ARACI REHNİ.......................................................... 136

E. MADEN İŞLETME HAKLARININ VE MADEN

CEVHERİNİN REHNİ........................................................141

F. UMUMA AÇIK YERLERİN

İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN KAMU

ALACAKLARI İÇİN BU YERLERDEKİ

EŞYALAR ÜZERİNDE REHİN........................................ 146

G. TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİNİN

ORTAKLARINA VERDİĞİ KREDİLERDEN

DOĞAN ALACAKLARI İÇİN REHİN HAKKI......... 147

xi

İkinci Bölüm

GENEL OLARAK TAŞIT KAVRAMI,

ÇEŞİTLERİ, MOTORLU TAŞIT REHNİ

KAVRAMI VE MOTORLU TAŞIT REHNİNE

HÂKİM OLAN İLKELER

§ 6. GENEL OLARAK TAŞIT KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ............... 149

I. KAVRAM ....................................................................................... 149

II. ÇEŞİTLERİ..................................................................................... 150

A. MOTORSUZ TAŞITLAR .................................................. 150

B. MOTORLU TAŞITLAR ..................................................... 152

1. Motorlu Taşıt Kavramı.................................................... 152

2. Motorlu Taşıtın Unsurları ............................................. 155

a. Hareket Edebilme...................................................... 155

b. Makine (Motor) Gücüyle Hareket Edebilme..... 156

c. Kara Parçası Üzerinde Hareket Edebilme........... 158

C. İŞ MAKİNELERİ....................................................................161

§ 7. MOTORLU TAŞIT REHNİ KAVRAMI VE MOTORLU

TAŞIT REHNİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ....................................... 163

I. KAVRAM ....................................................................................... 163

II. HUKUKÎ NİTELİĞİ.................................................................... 165

§ 8. MOTORLU TAŞIT REHNİNE HÂKİM OLAN İLKELER....... 168

I. GENEL OLARAK........................................................................ 168

II. BELİRLİLİK (MUAYYENLİK, TAHSİS) İLKESİ..............171

A. GENEL OLARAK BELİRLİLİK İLKESİ........................171

B. ALACAKTA BELİRLİLİK.................................................. 172

C. KONUDA BELİRLİLİK....................................................... 177

III. AÇIKLIK (ALENİYET) İLKESİ.............................................. 180

IV. GÜVEN (İTİMAT) İLKESİ...................................................... 187

V. TEMİNAT İLKESİ....................................................................... 195

A. GENEL OLARAK TEMİNAT İLKESİ........................... 195

B. TEMİNATIN KONUSU (REHNİN KAPSAMI)........ 196

xii

1. Genel Olarak...................................................................... 196

2. Üzerinde Rehin Tesis Edilmiş Motorlu Taşıt............200

3. Motorlu Taşıtın Bütünleyici Parçaları......................... 201

4. Motorlu Taşıtın Eklentileri............................................202

5. Hukukî Ürünler................................................................204

6. Motorlu Taşıtın Yerine İkame Olunan Değerler.......206

C. TEMİNATIN KAPSAMI....................................................208

1. Genel Olarak......................................................................208

2. Anapara (Asıl Alacak)..................................................... 212

3. Sözleşme Faizi ...................................................................214

4. Takip Masrafları ve Gecikme Faizi...............................216

D. TEMİNATIN KORUNMASI............................................. 218

E. TEMİNATTAN YARARLANMA...................................222

VI. SEBEBE BAĞLILIK (İLLÎLİK) İLKESİ ................................225

VII. FER'ÎLİK İLKESİ.......................................................................... 229

VIII. TARİH İTİBARIYLA ÖNCELİK (KIDEME

İTİBAR) İLKESİ...........................................................................234

Üçüncü Bölüm

MOTORLU TAŞIT REHNİNİN

KAZANILMASI

§ 9. GENEL AÇIKLAMA............................................................................... 241

§ 10. TESLİMSİZ VE SİCİLLİ MOTORLU TAŞIT REHNİNİN

KAZANILMASI.......................................................................................243

I. REHİN SÖZLEŞMESİ................................................................244

A. REHİN SÖZLEŞMESİNİN GEREKLİLİĞİ.................244

B. REHİN SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ......248

C. REHİN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI ...................253

D. REHİN SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ..................................258

E. REHİN SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU.....................264

xiii

II. REHNİN MOTORLU TAŞITIN KAYITLI

OLDUĞU TRAFİK SİCİLİNE TESCİLİ.............................. 272

A. GENEL OLARAK TRAFİK SİCİLİ................................. 272

B. REHNİN TRAFİK SİCİLİNE TESCİLİ ....................... 275

1. Tescil Kavramı ve Tescilin Hukukî Niteliği............... 275

2. Tescilin Konusu................................................................ 279

3. Tescilin Şartları ve Nasıl Yapılacağı Sorunu..............280

4. Tescilin Hükmü ...............................................................287

III. REHİN HAKKININ MOTORLU ARAÇ TESCİL

BELGESİNE (TAŞIT RUHSATINA) YAZILMASI........... 290

§ 11. TESLİME BAĞLI MOTORLU TAŞIT REHNİNİN

KAZANILMASI....................................................................................... 292

I. REHİN SÖZLEŞMESİ................................................................ 292

II. ZİLYETLİĞİN DEVRİ................................................................ 295

A. AYNÎ AKİT ............................................................................. 295

B. MOTORLU TAŞITIN ZİLYETLİĞİNİN DEVRİ....... 298

1. Motorlu Taşıtın Maddî Olarak Teslimi.......................300

2. Araçların Teslimi.............................................................. 301

3. İştirak Hâlinde (Elbirliğiyle) veya Müşterek

Zilyetliğin Sağlanması ....................................................302

4. Fiilî Hâkimiyeti Sağladığı Varsayılan Anlaşma

Yoluyla Teslim ..................................................................304

5. Zilyetliğin Temsil Yoluyla Kazanılması ..................... 305

6. Kısa Elden Teslim ............................................................308

7. Hükmen Teslim.................................................................310

8. Zilyetliğin Havalesi...........................................................314

xiv

Dördüncü Bölüm

MOTORLU TAŞIT REHNİNİN

HÜKÜMLERİ VE SONA ERMESİ

§ 12. MOTORLU TAŞIT REHNİNİN HÜKÜMLERİ...........................319

I. GENEL OLARAK.........................................................................319

II. TESLİMSİZ VE SİCİLLİ MOTORLU TAŞIT REHNİ

AÇISINDAN REHNİN HÜKÜMLERİ................................ 323

A. REHNİN REHİN VEREN AÇISINDAN

HÜKÜMLERİ........................................................................ 323

1. Rehin Verenin Hakları.................................................... 323

a. Motorlu Taşıtı Zilyetliğinde Bulundurma

Hakkı............................................................................ 323

b. Motorlu Taşıtı Kullanma ve Motorlu Taşıttan

Yararlanma Hakkı..................................................... 325

c. Motorlu Taşıt Üzerinde Art Rehin Kurabilme

Hakkı............................................................................ 327

2. Rehin Verenin Borçları................................................... 331

a. Motorlu Taşıtın Değerini Koruma Borcu............ 331

b. Rehin Hakkı ile Bağdaşmayacak Tasarruflarda

Bulunmama Borcu..................................................... 333

B. REHNİN REHİNLİ ALACAKLI AÇISINDAN

HÜKÜMLERİ........................................................................336

1. Rehinli Alacaklının Hakları..........................................336

a. Rehin Hakkının Trafik Siciline Tescilini İsteme

Hakkı............................................................................336

b. Motorlu Taşıtı Saldırılara Karşı Korumak İçin

Gerekli Hukukî Yollara Başvurabilme Hakkı..... 339

c. Motorlu Taşıtın Değer Kaybını Önlemek İçin

Özen Gösterilmesini ve Tedbir Alınmasını İsteme

Hakkı............................................................................342

d. Motorlu Taşıtı Paraya Çevirtme Hakkı................345

e. Motorlu Taşıtın Muhafaza Altına Alınmasını

(Trafikten Menedilmesini) İsteme Hakkı...........354

xv

2. Rehinli Alacaklının Borçları.......................................... 357

a. Rehin Verene Rehin Konusu Motorlu Taşıtın

Teslim Edilmesini Sağlama Borcu......................... 357

b. Rehin Hakkı Sona Erdiğinde Rehnin Trafik

Sicilinden Terkinini İsteme Borcu ....................... 359

III. TESLİME BAĞLI MOTORLU TAŞIT REHNİ

AÇISINDAN REHNİN HÜKÜMLERİ ............................... 362

A. REHNİN REHİN VEREN AÇISINDAN

HÜKÜMLERİ........................................................................ 362

1. Rehin Verenin Hakları.................................................... 362

a. Motorlu Taşıt Üzerinde Tasarruf Edebilme

Hakkı............................................................................ 362

b. Rehinli Alacaklıdan Borçlarına Uygun

Davranmasını İsteme Hakkı...................................366

c. Rehin Sona Erince Motorlu Taşıtın Geri

Verilmesini İsteme Hakkı........................................ 367

2. Rehin Verenin Borçları...................................................369

a. Motorlu Taşıtı Rehinli Alacaklıya Teslim Etme

Borcu.............................................................................369

b. Motorlu Taşıtın Bakım Masraflarını Ödeme

Borcu............................................................................. 373

c. Motorlu Taşıtın Paraya Çevrilmesine Katlanma

Borcu............................................................................. 373

B. REHNİN REHİNLİ ALACAKLI AÇISINDAN

HÜKÜMLERİ ........................................................................ 374

1. Rehinli Alacaklının Hakları.......................................... 374

a. Motorlu Taşıtı Paraya Çevirtme Hakkı................ 374

b. Motorlu Taşıta Zilyet Olma Hakkı........................ 375

c. Motorlu Taşıtı Saldırılara Karşı Korumak İçin

Gerekli Hukukî Yollara Başvurabilme Hakkı..... 377

d. Motorlu Taşıt İçin Yaptığı Masrafları İsteme

Hakkı............................................................................ 379

2. Rehinli Alacaklının Borçları .........................................382

a. Motorlu Taşıtı Muhafaza Borcu.............................382

xvi

b. Motorlu Taşıt Üzerinde Tasarrufta Bulunmama

Borcu............................................................................. 385

c. Motorlu Taşıtı Kullanmama ve Motorlu Taşıtın

Ürünlerinden Yararlanmama Borcu.....................388

d. Rehin Sona Erdiğinde Motorlu Taşıtı İade Etme

Borcu............................................................................. 390

§ 13. MOTORLU TAŞIT REHNİNİN SONA ERMESİ......................... 393

I. GENEL OLARAK MOTORLU TAŞIT REHNİNİ

SONA ERDİREN SEBEPLER................................................... 393

A. ALACAĞIN SONA ERMESİ.............................................. 393

B. MOTORLU TAŞITIN YOK OLMASI............................. 396

C. REHİNLİ ALACAKLININ REHİN

HAKKINDAN TEK TARAFLI OLARAK

VAZGEÇMESİ........................................................................ 399

D. SÜRENİN DOLMASI VEYA BOZUCU

(İNFİSAHÎ) ŞARTIN GERÇEKLEŞMESİ....................402

E. İSTİMVAL...............................................................................404

F. YENİLEME (TECDİT).......................................................406

G. ALACAKLI VE MALİK SIFATLARININ

BİRLEŞMESİ...........................................................................408

H. REHİNLİ ALACAKLININ REHİN

ZİLYETLİĞİNİ KESİN OLARAK KAYBETMESİ......411

I. MOTORLU TAŞITIN PARAYA ÇEVRİLMESİ...........416

1. İlâmsız Takip..................................................................... 421

2. İlâmlı Takip........................................................................ 425

II. MOTORLU TAŞIT REHNİNİN ASKIDA KALMASI.... 430

SONUÇ................................................................................................................. 437

MOTORLU TAŞIT REHNİ HAKKINDA KANUN ÖNERİSİ.........443

KAYNAKLAR.....................................................................................................451