Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesi

İpek Betül Aldemir Toprak

İnşaat sektöründe kişiler arasındaki hukukî ilişkiler, "inşaat sözleşmeleri" ile kurulur. Ancak hastane, havaalanı inşaatı, nükleer veya enerji santrali ya da katı atık yakma tesisi gibi uzmanlık gerektiren büyük çaplı projeler, karmaşık yapıdadır. Dolayısıyla, bu sözleşmeler aşılamayacak büyük riskleri de beraberinde getirmektedirler. Örneğin, bir hastanenin inşaatında binanın yapımı kadar makinelerin, araç-gereçlerin temini de büyük öneme sahiptir. Büyük bir sanayi tesisinin kurulumunda ise eserin yapımından ziyade, tesisin amaçlanan özellik ve miktarda ürünü sağlayabilecek niteliklere sahip olması önemlidir. Öte yandan iş sahibi, tesisi işletecek teknik bilgiye sahip olmayabilir. Bu ise tesisin işletilmesinde sorun yaşanmasına yol açar. Bu bakımdan inşaat sahipleri, daha profesyonel sonuç alabilecekleri, inşa eserinin kurulumu kadar sorunsuz işletilmesinin de sağlandığı ve sonraki süreçte tesiste ortaya çıkabilecek problemleri en aza indirebilecekleri sözleşme ilişkisi kurma arayışına girmişlerdir. Bu arayışın bir sonucu olarak taraflar, yeni bir inşaat sözleşmesi modeli olarak anahtar teslim inşaat sözleşmesini oluşturmuşlardır.

Anahtar teslim inşaat sözleşmesi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nda yer almayan isimsiz bir sözleşmedir. Bu sebeple, sözleşmenin tarafları, hukukî niteliği ve uygulanacak hükümler çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında, Türk Borçlar Kanunu ve inşaat ile ilgili diğer mevzuat ele alınmıştır. Yol göstermesi amacıyla, yer yer Alman ve İsviçre hukukunda var olan yasal düzenlemeler ile FIDIC Gümüş Kitap'a karşılaştırmalı olarak değinilmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)

Konu Başlıkları

• Anahtar Teslim Kavramı
• Sözleşmenin Tanımı, Unsurları, Çeşitleri, Niteliği ve Uygulanacak Hükümler
• Yüklenicinin Borçları
• İş Sahibinin Borçları
• Sözleşmeyi Sona Erdiren Sebepler

İçindekiler

Takdim 7
Teşekkür 9
Kısaltmalar 21
GİRİŞ
§ 1. KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE SINIRLANDIRILMASI 27
I. Konunun Takdimi 27
II. Konunun Önemi 31
III. Konunun Sınırlandırılması 36
BİRİNCİ KISIM
ANAHTAR TESLİM KAVRAMI, SÖZLEŞMENİN TANIMI,
UNSURLARI, TARAFLARI, ÇEŞİTLERİ, NİTELİKLERİ,
BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKI
§ 2. ANAHTAR TESLİM KAVRAMI 41
§ 3. SÖZLEŞMENİN TANIMI 44
§ 4. ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 46
I. İNŞAATIN ANAHTAR TESLİM ŞEKLİNDE TAMAMLANMASI 46
A. İnşaat (Yapı) ve Tesis Kavramı 46
B. Anahtar Teslim Şeklinde Tamamlama 50
II. ÜCRET ÖDEME 52
III. TARAFLARIN ANLAŞMASI 53
A. Genel Olarak 53
B. Sözleşmenin Şekli 54
§ 5. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI 59
I. GENEL OLARAK 59
II. YÜKLENİCİ 59
A. Genel Olarak 59
B. Yüklenici Türleri 60
1. Genel Yüklenici 60
2. Tam Yüklenici 62
3. Alt Yüklenici 63
4. Diğer Ayrımlar 65
C. Adi Ortaklık Şeklindeki Birleşmeler 67
1. Genel Olarak 67
2. Joint Venture 68
3. Konsorsiyum 70
III. İŞ SAHİBİ 72
A. Genel Olarak 72
B. Müşavir Mühendis 74
§ 6. ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN ÇEŞİTLERİ 76
I. GENEL OLARAK 76
II. BASİT ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİ 77
III. ÜRÜN TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİ 77
§ 7. ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN NİTELİKLERİ 80
I. BİR BORÇ SÖZLEŞMESİDİR 80
II. TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN BİR SÖZLEŞMEDİR 80
III. İVAZLI BİR SÖZLEŞMEDİR 81
IV. RIZAÎ BİR SÖZLEŞMEDİR 81
V. ANΖSÜREKLİ EDİM KARMAŞIĞI BİR SÖZLEŞMEDİR 82
§ 8. SÖZLEŞMENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 87
I. TİPİK–ATİPİK AYRIMI BAKIMINDAN 87
II. İSİMLİ–İSİMSİZ SÖZLEŞME AYRIMI BAKIMINDAN 87
A. Genel Olarak 87
B. Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesi Bakımından 89
III. UYGULANACAK HÜKÜMLERİN TESPİTİ 95
A. Genel Olarak 95
B. FIDIC ve Benzeri Kurallar 100
§ 9. ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKI 104
I. SATIŞ SÖZLEŞMESİNDEN 104
II. HİZMET SÖZLEŞMESİNDEN 105
III. VEKÂLET SÖZLEŞMESİNDEN 106
IV. DİĞER İNŞAAT SÖZLEŞMESİ TÜRLERİNDEN 107
A. Genel Olarak 107
B. Genel Nitelikteki İnşaat Sözleşmesinden 108
C. Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinden 109
D. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinden 110
E. İşletme Hakkı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinden 112
V. MÜŞAVİR MÜHENDİSLİK SÖZLEŞMESİNDEN 115
İKİNCİ KISIM
ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE
TARAFLARIN BORÇLARI VE BUNLARIN YERİNE
GETİRİLMEMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
Birinci Bölüm
YÜKLENİCİNİN BORÇLARI VE BUNLARI YERİNE
GETİRMEMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
§ 10. GENEL OLARAK YÜKLENİCİNİN BORÇLARI 119
§ 11. TESİSİ ANAHTAR TESLİM ŞEKLİNDE KURMA BORCU 122
I. BİR TESİS KURMA BORCU 122
A. Genel Olarak 122
B. Tesisi Kendi Yönetimi Altında Meydana Getirme Borcu 122
1. Genel Olarak 122
2. Yüklenicinin Tesisi Kendi Yönetimi Altında Meydana Getirme Borcuna Aykırı Davranması 126
II. YÜKLENİCİNİN İŞE ZAMANINDA BAŞLAMA VE DEVAM BORCU 126
A. Genel Olarak 126
B. Yüklenicinin İşe Zamanında Başlama ve Yürütme Borcuna Aykırı Davranmasının Sonucu 128
III. ARAÇ GEREÇ SAĞLAMA BORCU 129
IV. MALZEME SAĞLAMA BORCU 131
V. GEREKLİ LİSANS VE İZİNLERİ SAĞLAMA BORCU 132
A. Gerekli Lisansları Sağlama Borcu 132
B. Gerekli İzinleri Alma Borcu 134
VI. TESİSİN TASARIMINI ÜSTLENME, PLÂN VE PROJELERİ HAZIRLAMA BORCU 135
§ 12. TESİSİSİN SORUNSUZ ÇALIŞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN BORÇLAR 139
I. GENEL OLARAK 139
II. KNOW–HOW’IN İŞ SAHİBİNE AKTARILMASI BORCU 140
A. Genel Olarak 140
B. Know–How’ın Aktarılması Borcunun Gereği Gibi İfa Edilmemesi 142
III. TESİSİ ÇALIŞTIRACAK PERSONELİN EĞİTİLMESİ BORCU 144
IV. TESİSİN YÖNETİMİNİ BELİRLİ BİR SÜRE GERÇEKLEŞTİRME BORCU 147
V. TESİSTEN ÜRÜN ELDE EDİLMESİNİ GARANTİ BORCU 148
VI. TESİSİN SÖZLEŞMEYE GÖRE KURULDUĞUNUN İŞLEVSELLİK TESTLERİYLE KANITLANMASI BORCU 149
A. Genel Olarak İşlevsellik Testi Gerçekleştirme Borcu 149
B. İşlevsellik Testinin Çeşitleri 150
1. Mekanik Tamamlama Testi 150
2. Deneme Çalışması Testi 151
3. Performans Testi 152
C. İşlevsellik Testlerinin Başarısız Olmasının Sonuçları 153
VII. TESİSİN BAKIMINI ÜSTLENME VE YEDEK PARÇA TEMİNİ 155
§ 13. İNŞA ESERİNİ TESLİM BORCU 156
I. GENEL OLARAK TESLİM BORCU 156
II. TESLİM BORCUNUN İFASI ŞEKLİ 157
III. TESLİM BORCUNUN İFASI ZAMANI 159
IV. TESLİM BORCUNUN İFA YERİ 161
V. TESLİM BORCUNUN İFA EDİLMEMESİNİN HUKUKÎ SONUÇLARI 161
A. Temerrüdün Şartları 161
B. Temerrüdün Sonuçları 163
1. Yüklenicinin Temerrüdünün Genel Olarak Sonuçları 163
2. Aynen İfa ve Gecikme Tazminatının İstenmesi 165
3. Aynen İfadan Vazgeçerek Müspet Zararın İstenmesi 167
4. Sözleşmeden Dönerek Menfi Zararın İstenmesi 169
§ 14. ÖZEN GÖSTERME VE SADAKAT BORCU 169
I. ÖZEN GÖSTERME BORCU 169
A. Yüklenicinin Özen Borcunun Derecesi 169
B. Özen Borcunun Görünüm Türleri 170
C. Özen Borcuna Aykırı Davranış 171
II. SADAKAT BORCU 172
§ 15. YÜKLENİCİNİN AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞU 172
I. GENEL OLARAK AYIPTAN SORUMLULUK 172
II. AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 174
III. İŞ SAHİBİNİN İNŞAATIN AYIPLI OLMASINDAN DOĞAN HAKLARI 181
A. Genel Olarak 181
B. İnşa Eserinin Onarılmasını İsteme Hakkı 182
C. Bedelden İndirim Yapılmasını İsteme Hakkı 185
D. Sözleşmeden Dönme Hakkı 186
E. Tazminat Talebi 187
IV. AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUN SÜRESİ 188
V. TESİSİN AYIPLI OLACAĞININ KURULUM AŞAMASINDA ANLAŞILMASI 189
İkinci Bölüm
İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI VE BUNLARI YERİNE GETİRMEMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
§ 16. GENEL OLARAK İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI 191
§ 17. BEDEL ÖDEME BORCU 192
I. GENEL OLARAK BEDEL ÖDEME BORCU 192
II. BEDELİN BELİRLENMESİ 193
A. Bedelin Sabit Belirlenmemesi 193
1. Bedelin Önceden Belirlenmemiş Olması 193
2. Yaklaşık Bedel 195
B. Bedelin Sabit Belirlenmesi 197
1. Genel Olarak Götürü Bedel 197
2. Götürü Bedelin Kapsamı 199
a. Genel Olarak Götürü Bedelin Kapsamı 199
b. Ek İş, İş Değişikliği ve Ek Ücret 200
aa. Ek İş ve İş Değişikliği 200
bb. Ek İş ve İş Değişikliğinin Bedel Ödeme Borcuna Etkisi 205
c. İşin Kapsamının Daralması 207
3. Götürü Bedel Türleri 209
a. Toptan (Yalın) Götürü Bedel 209
b. Global (Değişken) Götürü Bedel 209
c. Birim Fiyat Şeklinde Belirlenen Götürü Bedel 211
4. Götürü Bedelin Uyarlanması 213
a. Genel Olarak 213
b. Uyarlamanın Şartları 214
c. Sözleşmenin Uyarlanması ve Sona Erdirilmesi 218
aa. Sözleşmenin Uyarlanması 218
bb. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 219
III. BEDELİN İFA ZAMANI VE ÖDENMEMESİ 219
A. İfa Zamanı 219
1. Genel Olarak İfa Zamanı 219
2. Avans (Ön Ödeme) 220
3. Kısmî Ödeme ve Hak Ediş Usulü 221
B. İş Sahibinin Temerrüdü 223
§ 18. İŞ SAHİBİNİN TESİSİ TESLİM ALMASI VE KABULÜ 224
I. GENEL OLARAK TESLİM ALMA VE KABUL 224
II. İŞ SAHİBİNİN TESİSİ TESLİM ALMASI 225
A. Teslim Almanın Hukukî Niteliği 225
B. Teslim Almanın Gerçekleştirilmesi 226
III. İŞ SAHİBİNİN TESİSİ KABULÜ 229
A. Kabulün Şartları 229
B. Kabul Türleri 231
1. Geçici Kabul 231
2. Kesin Kabul 232
IV. TESLİM ALMA VE KABULÜN HUKUKÎ SONUÇLARI 233
§ 19. İŞ SAHİBİNİN İŞ BİRLİĞİ EYLEMLERİNİ GERÇEKLEŞTİRME BORCU 235
I. GENEL OLARAK İŞ BİRLİĞİ EYLEMLERİ 235
II. İŞ SAHİBİNİN İŞ BİRLİĞİ EYLEMLERİNİN TÜRLERİ 238
III. İŞ BİRLİĞİ EYLEMLERİNİN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN SONUÇLARI 240
§ 20. SADAKAT BORCU 241
ÜÇÜNCÜ KISIM
ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
§ 21. GENEL OLARAK 243
§ 22. SÖZLEŞMENİN İFA SEBEBİYLE SONA ERMESİ 245
§ 23. SÖZLEŞMENİN ANLAŞMA İLE SONA ERDİRİLMESİ 246
§ 24. SÖZLEŞMENİN İMKÂNSIZLIK SEBEBİYLE SONA ERMESİ 247
I. GENEL OLARAK İMKÂNSIZLIK 247
II. İMKÂNSIZLIĞIN, TESİSİN BEKLENMEDİK BİR OLAY SONUCU YOK OLMASINDAN KAYNAKLANMASI 247
A. İmkânsızlığın Şartları 247
B. İmkânsızlığın Hukukî Sonuçları 250
III. İMKÂNSIZLIĞIN İŞ SAHİBİNE YÜKLETİLEN BİR SEBEPTEN KAYNAKLANMASI 253
A. İmkansızlığın İş Sahibinin Sağladığı Arsanın Ayıbından veya Yanlış Talimatlarından Kaynaklanması 253
1. Genel Olarak 253
2. Şartları 253
3. Hukukî Sonuçları 255
B. İmkânsızlığın İş Sahibi ile İlgili Beklenmedik Bir Olaydan Kaynaklanması 256
1. Şartları 256
2. Hukukî Sonuçları 258
IV. İMKÂNSIZLIĞIN YÜKLENİCİNİN ÖLMESİ VEYA YETENEĞİNİ KAYBETMESİNDEN KAYNAKLANMASI 260
A. Genel Olarak 260
B. İmkânsızlığın Şartları 261
C. Hukukî Sonuçları 264
§ 25. SÖZLEŞMENİN İPTALİ 265
§ 26. SÖZLEŞMEDEN DÖNME 268
I. GENEL OLARAK SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI 268
II. SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 270
A. Dönmenin Sözleşmenin Geçerliliğine Etkisi 270
1. Klâsik Dönme Görüşü 270
2. Kanunî Borç İlişkisi Görüşü 271
3. Aynî Etkili Dönme Görüşü 272
4. Yeni Dönme (Dönüşüm) Görüşü 273
5. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Kanaatimiz 275
B. Dönmenin Hüküm ve Sonuçları 277
1. Henüz İfa Edilmeyen Edimlerin Sona Ermesi 277
2. Yerine Getirilen Edimlerin İadesi 278
3. Menfi Tazminat Talep Edilmesi 281
III. ANAHTAR TESLİM İNŞAAT SÖZLEŞMESİNDE DÖNME 283
A. Dönme Hakkı Veren Sebepler ve Bunların Sonuçları 283
1. Genel Olarak 283
2. Yüklenicinin Temerrüdü Sebebiyle İş Sahibinin Sözleşmeden Dönmesi 285
a. Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda ve Diğer Edimlerin İfasında Gecikmesi 285
b. Yüklenicinin İşe Zamanında Başlama ve Yürütme Borcunda Gecikmesi 286
3. İş Sahibinin Ayıp Sebebiyle Sözleşmeden Dönmesi 290
4. Yaklaşık Bedelin Aşılması Sebebiyle İş Sahibinin Sözleşmeyi Sona Erdirme Hakkı 291
5. İşin Götürü Bedelle Yapılmasının Mümkün Olmaması Durumunda Sözleşmeden Dönme 293
6. İş Sahibinin Borçlu Temerrüdüne Düşmesi Sebebiyle Yüklenicinin Sözleşmeden Dönmesi 294
B. Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesinde Dönmenin Hüküm ve Sonuçları 296
1. Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesinde Bazı Durumlarda Dönme Hakkı Yerine Fesih Hakkının Tanınması 296
a. Genel Olarak 296
b. Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesinin İleriye Etkili Sona Ermesi 299
2. Sözleşmenin Sona Ermesi Halinde İleri Sürülebilecek Talepler 304
§ 27. SÖZLEŞMENİN FESHİ 308
I. GENEL OLARAK 308
II. SÖZLEŞMENİN TEK TARAFLI SONA ERDİRİLMESİ 309
III. SÖZLEŞMENİN TAZMİNAT KARŞILIĞI FESHİ 312
A. Genel Olarak 312
B. Feshin Şartları 315
C. Feshin Sonuçları 317
IV. HAKLI SEBEPLE FESİH 321
A. Genel Olarak 321
B. Feshin Şartları 324
C. Feshin Sonuçları 326
V. YAKLAŞIK BEDELİN AŞILMASI SEBEBİYLE SÖZLEŞMENİN FESHİ 327
§ 28. İFLÂS SEBEBİYLE SÖZLEŞMENİN SONA ERDİRİLMESİ 328
I. GENEL OLARAK 328
II. İŞ SAHİBİNİN İFLÂSININ SÖZLEŞMEYE ETKİSİ 332
III. YÜKLENİCİNİN İFLÂSININ SÖZLEŞMEYE ETKİSİ 334
Sonuç 339
Bibliyografya 347
Madde Dizini 361
Kavram Dizini 369