%3
Anayasa Hukuku: Genel KısımTemel İlkeler, Kavram ve Kurumlar
Basım Tarihi
2023-09
Sayfa Sayısı
912
Kapak Türü
Karton
Kağıt Türü
1.Hamur
Basım Yeri
Ankara
Stok Kodu
9789750287893
Boyut
16x24
Baskı
6
Prof. Dr. Ömer ANAYURT
İÇİNDEKİLER
Altıncı Baskıya Önsöz
7
Önsöz
9
Kısaltmalar
37
Birinci Bölüm
DEVLETİN HUKUKSAL ÇERÇEVESİ OLARAK
ANAYASA VE ANAYASA HUKUKU
Birinci Kısım
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASA HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI: ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ
41
A. Anayasa Kavramının Etimolojisi
41
B. Anayasacılık Düşüncesi ve Hareketleri
44
1. Anlamı ve Tarihçesi
44
2. Liberal Anayasacılığın Düsturları (Mottoları)
46
3. Liberal Anayasacılığın Amaç ve İlkeleri
48
4. Anayasacılık ve Demokrasi Düşüncesi Arasındaki Karşıtlık ve Anayasal Demokrasi
50
C. Anayasacılık Düşüncesinde Anayasaya Yüklenen İşlevsel Anlam: Anayasanın Siyasal Anlamı
52
D. Anayasanın Anlam Erozyonuna Uğraması
53
E. Anayasacılığın İçini Boşaltma Eğilimleri: Liberal Anayasacılık Versus İlliberal Anayasacılık (!) ve Anayasacılık Öykünmeleri
56
1. Liberal Anayasacılığa Yönelik Tehditler ve “Anti–Anayasacılık” (!) Tezleri
56
2. Anayasacılık Çeşitlemelerinin (!) Anayasacılığı Sulandırma Sorunu
60
F. Türkçede Terminoloji Sorunu ve Tartışması
62
II. ANAYASALARIN İŞLEVLERİ
64
A. Hukuksal İşlevleri
66
1. Anayasa, Hukuk Düzeninin Geçerlilik Temelidir
66
2. Anayasa, Devletin Kurucu İşlemi ve Yönetenlerin Statüsüdür
66
3. Anayasa, Bir Devletin Uluslararası Toplumdaki Sembolüdür
67
4. Anayasa, Siyasal İktidarın Sınır ve Çerçevesi, Özgürlüğün Güvence Aracıdır
68
B. Siyasal İşlevleri
68
1. Anayasa Egemen Halkın İradesini Yansıtan İşlemdir
68
2. Anayasa Yönetimin Meşruiyet Kaynağıdır
69
3. Anayasa Ulusal Bütünlüğün ve Ortak Kimlik İnşasının Temel Unsurudur
71
4. Anayasa Bir İdeoloji ve Felsefenin Somutlaşmış İfadesidir
73
5. Anayasa Siyasal İstikrarı Sağlama Aracıdır
75
III. ANAYASALARIN İÇERİĞİ
75
A. Genel Çerçeve
75
1. Anayasal değerlere dair hükümler (Anayasal kimlik)
76
2. Devlet teşkilâtına dair hükümler (Anayasal kurumlar)
76
3. Hak ve özgürlüklere dair hükümler (Anayasal hak ve özgürlükler)
76
B. Anayasal Başlangıçlar ve Pozitif Değeri Sorunu
78
1. Anayasal Başlangıçlar (dibace, önsöz, preamble)
78
2. Başlangıçların Pozitif Hukuk Gücü Sorunsalı
79
a. Hukuksal Güçleri Yönünden Başlangıç Türleri
80
aa. Dekoratif Başlangıçlar
80
bb. Bağlayıcı Başlangıçlar
81
cc. Yorumlayıcı Başlangıçlar
81
b. Pozitif Değere Sahip Başlangıçlar Sorunu
81
aa. Yasama Organına “Açık Çek” Sunması
82
bb. Anayasa Yargısına Geniş Değerlendirme Marjı Bırakması
82
c. Anayasal Başlangıçlara İlişkin Genel Değerlendirme
84
IV. ANAYASA HUKUKU VE DİĞER HUKUK DALLARI ÜZERİNDE ETKİSİ
84
A. Tanım
84
B. Anayasa Hukuku Alanının Çerçevesini Çizmede Zorluk
86
C. Anayasa Hukukunun İçeriği: Anayasa Hukuku, Anayasanın Hukuku
87
1. Genel Olarak
87
2. Anayasa Hukukunun Kısımları
89
3. Anayasa Hukuku Alanının Genişlemesi ve Bunun Alanın İsimlendirilmesi ve İçeriği Üzerinde Etkisi
91
a. Anayasa Hukukunun Alanının Genişlemesi
91
c. Günümüzde Anayasa Hukukunun Alanı
94
D. Anayasa Hukukunun Uluslararasılaşması
95
E. Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi
98
1. Konu Bakımından Ayrılamama
98
2. Yöntemsel Ayrışma
99
3. Karşılıklı Etkileşim
99
V. ANAYASA HUKUKUNUN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ
100
A. Anayasa Hukuku, Bir Yandan Eski, Bir Yandan Genç Bir Hukuk Dalıdır
100
B. Anayasa Hukuku, Kamu Hukukunun Bir Dalıdır
101
C. Anayasa Hukuku Sürekli Değişim İçinde Olan Bir Hukuk Dalıdır
102
D. Anayasa Hukuku Diğer Hukuk Dallarına da Hâkim Bir Hukuk Dalıdır: “Hukukun Anayasallaşması”
103
E. Anayasa Hukuku, Değerlere Dayalı Bir Hukuk Dalıdır (Un droit engagé)
105
VI. ANAYASA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
107
A. Bilgi Kaynağı
107
B. Organik Kaynak
108
C. Sosyolojik Kaynak
108
D. Şeklî Kaynak
109
VII. ANAYASA HUKUKUNDA YÖNTEM
111
A. Genel Olarak Hukuksal Pozitivizm Yöntemi (Egzejetik Yöntem/Metin Yorumculuğu Yöntemi)
111
B. Anayasa Hukukunda Yöntemler
112
1. Dogmatik Yöntem
112
2. Yöntem Genişlemesi ve Sosyolojik Yönteme Başvuru Gereği
114
İkinci Kısım
ANAYASALARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ANLAMLARI YÖNÜNDEN ANAYASALAR: ANAYASANIN TERMİNOLOJİK AÇIDAN İKİ FARKLI ANLAMI
119
A. Geniş (Maddî) Anlamda Anayasa (la constitution au sens large)
120
B. Dar (Şeklî) Anlamda Anayasa (au sens strict)
122
C. Geniş Anlamda Anayasa–Dar Anlamda Anayasa Arasındaki İlişkiler
123
D. Geniş ve Dar Anlamda Anayasa Tanımlarının Karşılaştırılması
125
E. Ayrıma Yönelik Tereddütler ve Ayrımın Gerekli Olup Olmadığı
125
II. ŞEKİLLERİ YÖNÜNDEN
128
A. Yazılı Anayasalar (written constitutions)
128
B. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar
129
1. Tanım
129
2. Yazılı Anayasa İle Gelenek Ağırlıklı Anayasanın Karşılaştırılması
131
3. Gelenek Ağırlıklı Anayasaların Oluşumu
131
a. Objektif Unsur (Maddi Unsur–Tekrarlama Olgusu–Répétition)
132
b. Sübjektif Unsur (Manevi/Psikolojik Unsur–le centiment d’obligation)
132
c. Hukuksallık Unsuru
132
4. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar ile Anayasa Gelenekleri İlişkisi
133
a. Anayasa Geleneği Kavramı
133
b. Anayasa Geleneklerinin İşlevi
135
aa. Yazılı Anayasanın Boşluklarını Doldurma İşlevi (Praeter Legem)
135
bb. Yazılı Anayasa Kuralını Yorumlayıcı İşlevi veya Belirsizliklerini Giderme İşlevi (Secundum Legem)
135
cc. Yazılı Anayasa Kuralını Kaldırma veya Değiştirme İşlevi (Praeter Constitutionem)
135
c. Anayasa Geleneklerinin Anayasa Uygulamalarından (Pratiklerinden) Farkı
136
C. Yazılı Anayasa–Gelenek Ağırlıklı Anayasa Ayrımının Değerlendirilmesi
138
III. DEĞİŞTİRİLİŞLERİ YÖNÜNDEN
139
A. Katı Anayasalar (Sert Anayasalar/Bükülmez Anayasalar)
139
1. Tanım ve Önemi
139
2. Özellikleri ve Sonuçları
140
3. Katılığın Olumlu ve Olumsuz Yanları
141
a. Olumlu Yanları
142
b. Olumsuz Yanları
142
c. Değerlendirme
143
d. Katılığı Sağlayıcı Düzenlemeler
144
B. Esnek (Yumuşak) Anayasalar
144
IV. ANAYASA YAZIM TEKNİĞİ YÖNÜNDEN ANAYASALAR
146
A. Düzenleyici Anayasa–Çerçeve Anayasa
146
1. Tanım
146
2. Değerlendirme ve Uygulamada Durum
148
B. Yazılım Yöntemi Bakımından: Orijinal (Özgün) Anayasalar–Taklit Anayasalar
150
V. İŞLEVLERİ (FELSEFELERİ) YA DA ANAYASACILIK YÖNÜNDEN ANAYASALAR
152
A. Anayasal Ontoloji ve Anlam Kayması (invertion)
152
B. Anayasaları “Ontolojik Açıdan” Sınıflandırma Gereği ve Anayasa Türleri
154
VI. İÇERDİKLERİ HÜKÜMLERİN NİTELİĞİ BAKIMINDAN: SİYASAL ANAYASA/SOSYAL ANAYASA
158
İkinci Bölüm
ANAYASALARIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ
I. KURUCU İKTİDAR KAVRAMI
161
II. ASLÎ KURUCU İKTİDAR (le pouvoir constituant originaire; pouvoir créateur)
164
A. Niteliği
164
1. Hukukun Sıfır Noktası Tezi (Hukuk Boşluğu)
165
2. Aslî Kurucu İktidarın Sınırlılığı Tezi: Hukukun Sürekliliği
166
a. Genel Olarak
166
b. Aslî Kurucu İktidarın Sürekliliği ve Sınırlılığı
168
3. Değerlendirme
169
B. Aslî Kurucu İktidarın Eylemsel Sınırları
171
1. İç Dinamikler
171
C. Yeni Anayasanın Ortaya Çıktığı Durumlar
174
1. Yeni Bir Devletin Kurulması
175
2. Mevcut Devletin Anayasal Düzeninin Şiddet Yoluyla Ortadan Kalkması ya da Egemenliğin Kaybedilmesi
175
3. Mevcut Anayasal Düzenin Devamında
179
III. YENİ ANAYASA YAPIM YÖNTEMLERİ: KURUCU İKTİDARIN SOMUTLAŞMASI
182
A. Otoriter Yöntemler (Antidemokratik/Monokratik/Otokratik Yöntemler)
184
1. Ferman Yöntemi (charte octroyée)
185
2. Misak/Pakt (charte négociée) Yöntemi
186
B. Demokratik Anayasa Yapımı Yöntemleri
187
1. Halkın Doğrudan Anayasa Yapımı (Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
189
2. Kurucu Referandum Yöntemi (Yarı Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
189
a. Genel Olarak
189
b. Olağan Parlamentolara Kuruculuk İşlevi Verme
192
aa. 1946 Tarihli IV. Cumhuriyet Anayasası Yapımı
195
bb. 1958 Tarihli V. Cumhuriyet Anayasası
197
cc. Şili Anayasasının Yenilenmesi Süreci
198
3. Konvansiyon Yöntemi (Kurucu Meclis/Temsili Demokrasi Yöntemi)
199
C. Karma Yol: Plebisiter Kuruculuk (Kurucu Plebisit Yolu): Demokratik Anayasa Yapımının Bozulmuş Hali
200
1. Yöntemin Tanımı ve Tarihçesi
200
2. Kurucu Referandumdan Farklılık
202
IV. ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİ: “KURULU İKTİDAR” (Pouvoir constitué, pouvoir institué)
203
A. Tanım ve Kurucu İktidardan Farklılıkları
203
B. Kurulu İktidarın Sınırlılığının Meşruiyeti
206
C. Kurulu İktidarın Sahibi
207
D. Genel Olarak Anayasaların Değiştirilmesi Usulleri
209
E. Anayasaların Değiştirilmesinde İzlenen Süreçler
212
1. Öneri/Teklif Süreci (l’initiative)
212
2. Metnin Görüşülmesi ve Karara Bağlanması (Discussion/décision)
213
a. Birden Fazla Görüşme Esasına Bağlama
213
b. Nitelikli Çoğunluklara Tâbi Tutma
214
3. Onay (Ratification)
215
F. Anayasa Değiştirme Yetkisinin Sınırlamaları ve Bunların Pozitif Değeri
216
1. Genel Olarak Sınırlamalar
216
a. Konu Sınırlamaları (maddî sınırlamalar/ (limites matérielles)
217
b. Zamansal Sınırlamalar (limites temporelles)
218
c. Dönemsel (Konjonktürel) Sınırlamalar (limites circonstancielles)
219
2. Değişiklik Sınırlamalarına İlişkin Bazı Özel Durumlar
222
a. Değiştirme Usulünün Değiştirilebilir Olup Olmadığı
222
b. Değişiklik Yasağını Düzenleyen Maddenin Kendisinin Değiştirilebilir Olup Olmadığı
224
c. Değiştirme Yasağının Sadece Yasağı Düzenleyen Maddelerle Sınırlı Olup Olmadığı
228
3. Kurulu İktidara Getirilen Değiştirme Yasaklarının Hukuksal Değeri
230
a. Genel Olarak
230
b. Anayasa–Üstülük (supra–constitutionnalité) Tezi
233
aa. Anayasa–Üstülük Kavramı
233
bb. Pozitif Hukuk Kimliği Kazandırılmış Doğal Hukuk Normları (!)
236
c. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi ve Anayasa–Üstü Normlar
237
d. Anayasa–Üstülük Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler
244
G. Anayasayı Değiştirme Yasaklarına İlişkin Genel Değerlendirme
244
Üçüncü Bölüm
KURUMSALLAŞMIŞ İKTİDAR OLARAK DEVLET
Birinci Kısım
DEVLETİN OLUŞUMU VE TİPOLOJİSİ
I. DEVLET KAVRAMI
249
A. Kavramın Kökeni Üzerine
249
B. Modern Devletin Ortaya Çıkışı
251
1. Feodaliteden Kurumsal Kimliğe (Modern Devlete)
251
2. Modern Devletin İki Aşaması: Kral–Devletten Ulus–Devlete
254
C. Hukuk Açısından Devletin Anlamı ve Çerçevesi
256
II. DEVLETİN KÖKENİ ÜZERİNE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR
257
A. Devlete İlişkin Tarihsel ve Sosyolojik Yaklaşımlar
259
1. Devlet Patriyarkal Ailelerin Birleşmesinin Ürünüdür
259
2. Devlet Kuvvet ve Mücadelenin Ürünüdür
259
3. Devlet Sınıf Çatışmalarının Ürünüdür
259
B. Devlete İlişkin “Varsayımsal” Yaklaşımlar
260
2. Devlet Yapay Bir Kurum Olmayıp Biyolojik Bir Varlıktır
260
3. Devlet İrâdî Bir İşlemin Ürünüdür: Sosyal Sözleşme Teorileri
261
a. Thomas Hobbes
261
b. John Locke
262
c. Jean–Jacques Rousseau
262
4. Devlet, Toplumsal Gelişmelerin Ürünüdür: Doğal Gelişim Teorisi
263
III. DEVLETİN KURUCU UNSURLARI
263
A. Ülke Unsuru (Fiziksel–Maddi Unsur, Coğrafi Unsur)
264
1. Kara Ülkesi
266
2. Hava Ülkesi
267
3. Deniz Ülkesi
268
B. Topluluk Unsuru (Sosyal–Beşerî Unsur)
269
1. Topluluk Kavramı
269
a. Milletin Devleti Ortaya Çıkartması
270
b. Devletin Milleti Ortaya Çıkartması
270
2. Topluluk Unsurunu Açıklayıcı Teoriler
270
a. Nesnel (Objektif) Millet Görüşü
271
b. Öznel (Sübjektif) Millet Yaklaşımı
272
3. Değerlendirme
272
C. Siyasal–Hukuksal Unsur: Egemenlik/Devlet Gücü, Siyasal İktidar, Kamu Gücü (puissance publique, souveranité, pouvoir politique)
279
1. Egemenlik Kavramı
280
2. Egemenliğin Belirgin Yanları
282
a. Tekel Güç Oluşu (un pouvoir monopole)
283
b. Meşru Güç Oluşu (un pouvoir légitime)
283
c. Kurumsallaşmış Bir Güç Oluşu (un pouvoir institutionnalisé)
284
d. Hukuksal Bir Güç Oluşu (un pouvoir de droit)
285
e. Aslî Bir Güç Oluşu (un pouvoir orijinaire)
285
f. Mutlak Güç Oluşu (un pouvoir absolu)
286
g. Bölünmez, Devredilemez ve Paylaşılamaz Güç Oluşu (pouvoir indivisible et inaliénable)
286
3. Egemenliğin Geçerli Olduğu Alan
287
4. Egemenliğin Kaynağı (Kökeni) Sorunu
289
a. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılışı: Teokratik Egemenlik Anlayışı
289
aa. Doğaüstü İlahi Hukuk Görüşü (théorie du droit divin surnatural)
289
bb. Providansiyel (Aşkın) İlahi Hukuk Görüşü (théorie du droit divin providentiel)
290
cc. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılmasının Sebep ve Sonucu
290
b. Beşerî Egemenlik Anlayışı
291
aa. Halk Egemenliği Teorisi (la théori de la souveraineté populaire)
291
bb. Millet Egemenliği Teorisi (la théorie de la souveraineté nationale)
292
5. İki Egemenlik Anlayışının Doğurduğu Sonuçlar: Demokrasinin Gelişimine Katkıları
294
a. Demokrasi Anlayışı: Temsili Demokrasi–Doğrudan Demokrasi
294
b. Emredici Vekâlet–Temsili Vekâlet
294
c. Seçme İşleminin (İradesinin) Niteliği
295
d. Genel Oy–Sınırlı Oy
295
e. Karşılaştırmalı Tablo Eşliğinde Topluca Sunumu
295
6. Egemenliğin ve Egemenlik Teorilerinin Metamorfozu
296
a. Klasik Egemenlik Kavramında Dönüşüm
296
aa. Egemenliğin Hukuk Yoluyla Sınırlandırılması
297
bb. Egemenliğin Uluslararası Sistemle Sınırlandırılması
298
b. Halk Egemenliği ve Ulus Egemenliği Teorilerinin Günümüzdeki Anlamı
298
E. Devletin Tüzel Kişiliği ve Sonuçları
300
1. Devletin Tüzel Kişiliğe Sahip Olması
300
2. Tüzel Kişiliğe Sahip Olmanın Hukuksal Sonuçları
302
İkinci Kısım
DEVLETİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN DEVLETLER: CUMHURİYETLER VE MONARŞİLER
304
A. Devlet Şekli Olarak Monarşiler
305
1. İktidara Geliş Yöntemine Göre
305
a. Irsî Monarşiler (monarchie héréditaire)
305
b. Seçimli Monarşiler (monarchie elective)
306
2. İktidarın Sınır ve Çerçevesine Göre Monarşiler
307
a. Mutlak Monarşiler (monarchie absolue): “Devlet Benim”
307
b. Meşruti Monarşiler (anayasal monarşiler, monarchie constitutionnelle): “Devlet Olsam da Her Şeyi Yapamam”
309
B. Devlet Şekli Olarak Cumhuriyet
310
1. Tanım ve Çerçeve
310
a. Dar Anlamda Cumhuriyet
310
b. Geniş Anlamda Cumhuriyet
311
2. Cumhuriyet ve Monarşi ile Demokrasi Arasındaki İlişki
311
II. TEŞKİLAT YAPILARI BAKIMINDAN DEVLETLER (Structure de l’État/organisation interne de l’État)
313
A. Üniter Devletler (Tek yapılı, Tekçi, Basit, État simple, État unitaire)
314
1. Tanım ve Çerçeve
314
2. Üniter Devletlerde İdarî Anlamda Bazı Yetkilerin Dağıtılması ve Paylaşılması
316
a. Yetki Genişliği (déconcentration)
317
b. Merkezi Yönetimden Hizmet Devri (décentralisation)
318
c. İdarî Özerklik ve Üniter Yapı
319
3. Üniter Devletin Belirgin Özellikleri
321
B. Bölgeli Devlet: Siyasal Bölgeli Devlet (Kısmî Siyasal Otonomi)
321
1. Tanım ve Çerçeve
321
2. Terminoloji Sorunu ve Üniter Devletten Sapmalar
322
3. Bölgeli Devletlerin Belirgin Özellikleri
325
4. Bölgeli Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
328
5. Uygulamadan Örnekler
328
a. İtalyan Modeli
328
b. İspanya Modeli
329
c. Diğer Örnekler ya da Girişimler
331
6. Değerlendirme
332
C. Devlet Birlikleri ve Birleşik Devletler (Mürekkep Devletler)
333
1. Devlet Birlikleri
334
a. Kişisel Birlikler (Şahsi Birlik)
334
b. “Gerçek Birlikler”
335
c. Devletler Konfederasyonu (la confédérations d’États, staatenbund)
337
aa. Kuruluş ve Statüsü
337
bb. Karar Alma Süreci ve Kararlarının Etkisi
338
cc. Konfederal Örgütlenmelerin Uygulaması
339
2. Birleşik Devletler: Prototipi Olarak Federal Devlet
341
a. Tanım
341
b. Felsefe
345
c. Özellikler
347
aa. Siyasal İktidarın Birden Fazlalığı
347
bb. Federal Hukukun Üstünlüğü
348
cc. Çift Meclisli Yasama
349
dd. Federe Devletler ve Uluslararası İlişkiler
349
ee. Federal Devlet ile Federe Devletler Arasında Yetki Paylaşımı
350
ff. Federal Devletlerle Federe Devletler Arasında Yetki Uyuşmazlıklarının Çözümü
351
gg. Federal/Federe Vatandaşlık: İki Vatandaşlık İlkesi
352
hh. Federe Devletlerin Federal Yönetime Katılması
352
Anayasanın değiştirilmesine katılma
353
Federal yasama faaliyetine katılma
353
Federal yürütme organının seçimine katılma
353
d. Federal Devletin Devletler Konfederasyonundan Farklılıkları
354
e. Federal Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
355
f. Federal Devletin Bölgeli Devletten Farklılıkları
356
g. Federal Devletin Kuruluş Biçimleri
357
h. İstisnaî Bir Federalizm Türü Olarak “Toplulukçu Federalizm” (Fédéralisme communautaire)
358
i. Avrupa Birliği’nin Niteliği Hakkında Çeşitli Tartışmalar
360
aa. Süreç ve Günümüzdeki Durumu
360
bb. Birliğin Devlet Olup Olmadığı: Devlet Tipolojisi Yönünden Analizi
361
III. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI BAKIMINDAN (DİN–DEVLET İLİŞKİLERİ) DEVLET TİPOLOJİSİ
364
A. Laik Devletler
365
1. Tanım
365
2. Laik Devletin Belirgin Özellikleri
367
a. Din ve Devlet İlişkilerinin Kurumsal Ayrılığı İlkesi
367
b. Din Özgürlüğünün Güvencesi
368
3. Bazı Özel Durumların Tahlili
372
B. Teokratik Devletler
379
1. Saf (Mutlak) Teokrasiler
379
2. Anayasal Teokrasiler (théocratie constitutionnelle): Mutlak/Saf Teokrasinin Anayasallaşması
380
IV. SİYASAL YAPILARINA YA DA DEVLET–TOPLUM İLİŞKİLERİNE GÖRE DEVLETLER
383
A. Klasik Sınıflandırmalar
383
B. Modern Sınıflandırmalar
384
1. Totaliter Devletler
386
a. Totaliter Devletlerin Özellikleri
387
aa. Resmî Bir İdeolojinin Varlığı
388
bb. Kütlesel Bir Tek Partinin Varlığı
389
cc. Muhalefetin Yokluğu
389
dd. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Olmayışı
389
ee. Ekonominin Merkezden Planlanması: Piyasa Ekonomisine Kapalılık
389
ff. Korkutma ve Sindirme Sistemin Temel Aracıdır
390
gg. Gelişmiş Bir Asker ve Polis Ağının Varlığı
390
hh. Temel Hak ve Özgürlükler Resmî İdeolojiye Hizmet İçin Tanınmıştır
390
ii. Resmî Toplum–Sivil Toplum ya da Kamu–Özel Ayrımı Hemen Hemen Yoktur
390
b. Totaliter Devlet Modelleri
390
aa. Marksist–Leninist Totaliter Devletler
390
bb. Faşist Totaliter Devletler
394
2. Otoriter Devletler
397
3. Liberal Çoğulcu Demokratik Rejimler
398
4. Şematik Olarak Karşılaştırma
399
Dördüncü Bölüm
DEVLETİ SINIRLANDIRMA ARACI OLARAK GÜÇLER AYRILIĞI
I. GÜÇLER AYRILIĞI TEORİSİ VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR
401
A. Anlam ve Önemi
401
1. Güçler Ayrılığının Anlamı
401
2. Güçler Ayrılığının Anayasacılık Bakımından Önemi
402
B. Güçler Ayrılığı Düşüncesinin Tarihsel Temelleri
403
1. Locke’da Güçler Ayrılığı Düşüncesi
404
2. Montesquieu’de Güçler Ayrılığı Düşüncesi
405
a. Genel Olarak
405
b. Teorinin Esası
406
C. Güçler Ayrılığı Öğretisinin Pratiği
407
D. Güçler Ayrılığı Anlayışının Günümüzde Geçerliliği
410
II. GÜÇLER AYRILIĞI İLKESİ VE UYGULAMASI
412
A. Güçler Ayrılığında Anlam Kayması ve Hükümet Sistemleri Üzerinde Etkisi
412
B. Güçler Ayrılığı İlkesi ve Hükümet Sistemlerini Sınıflandırmada Sorunlar
414
III. PARLAMENTER SİSTEMLER
417
A. Tanım
417
B. Parlamenter Sistemin Uygulama Biçimleri
418
1. Düalist (İkici) ya da Orleanist Parlamentarizm
418
2. Monist (Tekçi) Parlamentarizm (Klasik Parlamenter Rejim)
420
3. Çoğunlukçu Parlamentarizm (parlementerisme majoritaire)
421
C. Parlamenter Sistemlerin Belirgin Özellikleri
422
1. Güçlerin Denkliği ve İş Birliği
423
2. İki Yapılı–İkici Yürütme (Düalist Yürütme–bicéphalisme)
424
3. Devlet Başkanının Sorumsuzluğu
425
a. Siyasal Sorumsuzluk
425
b. Cezaî Sorumsuzluk
426
c. Hukuksal (Medenî) Sorumluluk
428
4. Bakanlar Kurulunun ve Bakanların Yasama Organı Önünde Siyasal Sorumluluğu
429
a. Siyasal Sorumluluk Kavramı
429
b. Yasama Organının Bilgi Edinme ve Denetim Araçları
430
aa. Soru (Parliamentary questioning)
431
bb. Genel Görüşme (General debate)
432
cc. Meclis Araştırması (Parliamentary inquiry)
433
dd. Gensoru (Censure motion)
433
ee. Meclis Soruşturması (parliamentary investigation)
435
5. Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi
437
a. Fesih Kurumunun Varlık Nedeni
439
b. Fesih Yetkisinin Sahibi
440
c. Fesih Kurumunun Genişlemesi
440
d. Fesih Türleri
442
aa. Yürütme Organının Feshi
443
bb. Kendi Kendini Fesih (öz fesih, auto–dissolution)
443
cc. Otomatik Fesih (kendiliğinden sonlanma, dissolution automatique)
444
dd. Karşılıklı Fesih
445
ee. Halkın Geri Çağırması ya da Kolektif Azil Yolu (recall)
445
D. Parlamenter Sistemin Aklileştirilmesi (Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Sistem): Parlamenter Sisteme İşlerlik Kazandırma Eğilimi
446
1. Tanım
446
2. Parlamenter Sistemde Aklileştirme Teknikleri
449
a. Kurucu (Yapıcı) Güvensizlik Önergesi (Önce Kur Sonra Devir Yolu)
450
b. Güvensizlik Önergesinin Sayı ve Süre Yönünden Sınırlandırılması
451
c. Hükümetin Kurulmasının Kolay, Düşürülebilmesinin Zorlaştırılması
451
d. Giyotin Usulü
452
e. Fesih Yetkisinin Rasyonelleştirilmesi (Fesih Tehdidi Altında Güvenoyu)
453
f. Parlamentonun Etkin Çalışmasını Sağlamaya Yönelik Önlemler
453
3. Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Araçların Sisteme Katkısı
454
IV. “GÜÇLERİN SERT AYRILIĞI”: BAŞKANLIK SİSTEMİ
455
A. Genel Olarak Başkanlık Sistemi
456
B. Başkanlık Sisteminin Ayırt Edici Unsurları
457
1. Monist (Monocéphale) Yürütme (Tek Yapılı/Tek Başlı)
458
2. Organların Birbirinden Bağımsızlığı
459
a. Organların Göreve Gelişinde Bağımsızlık (Organik Sert Ayrılık)
459
b. Organların Görevlerinde Bağımsızlık (İşlevsel Sert Ayrılık)
460
c. Organların İlişkilerinde Bağımsızlık
461
C. Başkanlık Sisteminde Güçlerin Birbiriyle Yakınlaştırılması
463
1. Başkanın Veto Yetkisi
465
2. Üst Düzey Kamu Yöneticilerinin Atamalarında Yasama Onayı
467
3. Uluslararası Sözleşmelerin Onayı
468
4. Bütçe Yetkisi
469
D. Uygulamada Durum
470
1. ABD Sistemi ve Saf (Otantik) Başkanlık
470
2. Yasama Organı
471
3. Yürütme Organı
472
a. Başkan
472
aa. Seçim Usulü
473
bb. Görev ve Yetkileri
474
b. Başkan Yardımcısı
475
c. Başkanlık Kabinesi
476
d. Başkan ve Kongre (Yasama Organı) Arasındaki İlişkiler
476
aa. Başkanın Kongre Üzerinde Sahip Olduğu Araçlar
479
bb. Başkanın Tek Başına Kullandığı Düzenleme Aracı Olarak “Başkanlık Kararnameleri” ya da “Başkanlık Emirnameleri” (executive orders)
481
aaa. Genel Olarak “Başkanlık Kararnameleri” (Başkanlık Emirnameleri)
481
bbb. Başkanlık Kararnameleri ve Bildirilerinin Hukuki Statüsü ve Kapsamı
482
cc. Başkan Üzerinde Kongre Araçları
486
e. Başkanın Sorumluluğu
487
V. KARMA (MELEZ/HİBRİT) HÜKÜMET SİSTEMLERİ
488
A. Başkan Ağırlıklı Karma Sistemler (régimes à prépondérance présidentielle)
490
1. Yarı Başkanlık Sistemi
490
a. Genel Çerçeve
490
b. Sistemi İsimlendirmede Güçlükler
494
c. Yarı Başkanlık Sisteminin Belirgin Özellikleri
497
aa. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi
498
bb. Cumhurbaşkanının Nispeten “Önemli” Sayılabilecek Yetkilere Sahip Olması
499
cc. Hükümetin Parlamento Önünde Siyasal Sorumluluğu
500
d. Yarı Başkanlık Sisteminin Uygulaması
501
2. Başkancı Yapılar (Sistemler)
504
a. Saf Başkanlık Sisteminden Ayırma Zorunluluğu
504
b. Başkanlık Sisteminin Başka Ülkelerde Uygulamasında Karşılaşılan Güçlükler
506
c. Saf Başkanlıktan Sapmalar ve Başkanın Kontrolsüz Güce Dönüşebilme Riski
508
d. Başkancı Sistemlerde Parlamenterleşme Eğilimleri ve “Parlamenterleştirilmiş Başkanlıklar” ya da Rasyonelleştirilmiş Başkancı Model Kurgusu
509
B. Parlamento Ağırlıklı Karma Sistemler (les régimes à prépondérance parlementaire): Meclis Hükümeti Sistemi
512
1. Meclis Hükümeti Sistemini Sınıflandırma Sorunu
512
2. Meclis Hükümeti Sistemi (Konvasiyonel Sistem): Tanımı ve Tarihçesi
514
3. Özellikleri ve İşleyişi
516
a. Yasama ve Yürütme İşlevlerinin Yasama Organında Toplanması
516
b. Yürütme Organı Yasama Organından Bağımsız Bir Kimliğe Sahip Değildir
517
c. İşlevlerin Yerine Getirilmesi Meclis Tarafından Belirlenir
517
d. Yürütmenin Meclise Karşı Kullanabileceği Hukuksal Bir Aracı Yoktur
517
e. Meclisin Sürekliliği
517
f. Meclisin Üstünlüğü
517
4. Uygulamada Durum
518
a. İsviçre Sistemi ve Meclis Hükümeti Açısından Değerlendirilmesi
519
b. 1921 Teşkilat–ı Esâsîyesi (Anayasası) ve Meclis Hükümeti Sistemi
521
Beşinci Bölüm
EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMİ OLARAK DEMOKRASİ
I. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN KÖKENİ
523
A. Klasik Demokrasi ve Evrimi
523
B. Günümüzde Aldığı Anlam
526
II. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN BELİRLEYİCİ İLKELERİ
528
A. İktidarın Seçim Yoluyla Değiştirilebilir Oluşu: Düzenli Aralıklı Seçimler
529
B. Katılımcılık
530
C. Çoğunluk İlkesi: Çoğunluğun Yönetimi
531
D. Muhalefetin Varlığı
532
E. Siyasal Çoğulculuk
533
1. Genel Anlamda Çoğulculuk ve Demokrasi
533
2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde Çoğulculuk
535
F. Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi
536
G. Azınlığa Saygı İlkesi
537
H. Güçler Ayrılığı
539
İ. Çok Partili Siyasal Yaşam: “Siyasal Rekabet”e Dayalılık
539
J. Hukukun Üstünlüğü
539
K. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik
541
III. EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMLERİ OLARAK DEMOKRASİ UYGULAMALARI
541
A. Doğrudan (Aracısız–Temsilsiz) Demokrasi
542
B. Temsili Demokrasi
545
1. Temsili Rejim Teorisi
545
2. Anlamı ve Geçirdiği Süreç
546
C. Yarı Doğrudan Demokrasi
548
1. Tanım ve Çerçevesi
548
2. Yarı Doğrudan Demokrasi Araçları
550
a. Halk Vetosu (Veto populaire)
551
aa. İsviçre’de Federal Düzeyde
552
bb. ABD’de Federe Devlet Düzeyinde
553
cc. İtalya’da
553
b. Halkın Kanun Girişimi (initiative de populaire)
553
c. Referandum
556
aa. Tanım
556
bb. Referandum– Plebisit Oylamaları Farklılığı
557
cc. Referandum Türleri
561
(1) Konularına Göre
562
(2) Uygulama Çevresine Göre
562
(3) Harekete Geçirilişinin Niteliğine Göre
563
(4) Harekete Geçiriliş Zamanına Göre
563
(5) Doğurduğu Sonuca Göre
563
(6) Harekete Geçirecek (Başlatacak) Makama Göre
564
dd. Referandum Sınırlamaları
565
d. Halkın Geri Çağırması (Révocation Populaire=Temsilcinin Azli=Recall)
566
aa. Bireysel Geri Çağırma (Bireysel Azil)
567
bb. Kolektif (Toplu) Geri Çağırma (aberrufungsrecht)
567
IV. EGEMENLİĞİN KULLANIMINA KATILIM ARACI OLARAK SEÇİMLER
568
A. Genel Oy İlkesi (Herkes için oy ilkesi)
569
1. Tanım ve Tarihçesi
569
2. Genel Oy Hakkına Getirilen Nesnel Sınırlamalar
572
a. Yaş
572
b. Yabancılar Yönünden
574
c. Asker Kişiler Yönünden
576
d. Mahkûmlar Yönünden
576
e. Diğer Kısıtlamalar
577
3. Genel Oy ve Demokrasi Kültürü İlişkisi
578
B. Eşit Oy İlkesi (Tek Birey–Tek Oy)
579
1. Sayısal Açıdan Oy Eşitsizliği (Çoğul oy/bindirmeli oy)
579
2. Değer Açısından Oy Eşitsizliği
580
3. Seçim Sisteminden Kaynaklanan Oy ve Temsil Eşitsizliği
581
C. Doğrudan Oy–Dolaylı Oy (suffrage direct–suffrage indirect)
581
D. Oyun Gizliliği İlkesi
583
E. Zorunlu Oy–Serbest Oy İlkesi (compulsory, mandatory voting/voluntary voting)
585
F. Dürüst Oy İlkesi (honnêteté du vote)
588
G. Bireysel Oy İlkesi (Vote personel)
589
H. Yargı Güvencesi Altında Seçim İlkesi
591
Altıncı Bölüm
EGEMENLİĞİN KURUMSAL İFADE ARAÇLARI OLARAK
SİYASAL PARTİLER VE SEÇİM SİSTEMLERİ
I. SİYASAL PARTİ KAVRAMI VE HUKUK ALANINA GİRMELERİ
593
A. Siyasal Parti Tanımı
593
1. Amaç unsuru
594
2. Örgütlü (Teşkilâtlı) Sivil Topluluk Unsuru
595
3. Süreklilik Unsuru
596
B. Siyasal Partilerin Kısa Tarihçesi
597
II. SİYASAL PARTİLERİN İŞLEVLERİ
598
A. Toplum Çıkarlarını Birleştirmek İşlevi
599
B. İktidarı Kullanma, Denetleme ve Muhalefet İşlevi
600
C. Siyasal Kadroların Yetiştirilmesi İşlevi
601
D. “Siyasal Sosyalleştirme” (Political Socialisation) İşlevi
601
E. Halkla Yönetim Arasında İletişim Kanalı Görme İşlevi
602
III. SİYASAL PARTİLERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ
602
IV. SİYASAL PARTİLERİN SINIFLANDIRILMASI
604
A. Yapıları Yönünden
605
1. Kadro Partileri
605
2. Kitle Partileri
606
B. İşlevleri Yönünden
606
1. Bireysel Temsil Partileri
606
2. Sosyal Bütünleşme Partileri
607
C. İdeolojik Türdeşlikleri Yönünden
608
1. Türdeş Partiler
608
2. Türdeş Olmayan Partiler
608
D. Disiplinleri Yönünden
608
1. Disiplinli Partiler
609
2. Serbest Partiler (Disiplinsiz Partiler)
609
V. PARTİ SİSTEMLERİ VE SONUÇLARI
610
A. Tek Partili Sistemler
612
1. “Hâkim Tek Parti Sistemi”
613
2. “Hegemonyacı Tek Partili Sistem”
613
B. İki Partili Sistemler
613
C. Çok Partili Sistemler
615
1. Katı (Agresif) Çok Partili Sistem (le multipartisme rigide)
615
2. Esnek (Ilımlı) Çok Partili Sistem (le multipartisme souple)
616
VI. SİYASAL PARTİLERİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
616
A. Kuruluşları
616
B. Partilere Devlet Yardımı
617
1. Devlet Tarafından Sağlanan İmkân, Yardım ve Kolaylıklar
619
a. Doğrudan Sağlanan Yardım ve Kolaylıklar
619
b. Dolaylı Yoldan Sağlanan Yardım ve Destekler
620
2. Yardım Almada Bazı Yasaklar ve Devlet Yardımından Yararlanma Esasları
620
C. Siyasal Partilerin Denetlenmesi
622
1. Gelir, Gider ve Seçim Harcamaları Yönünden (Mali Denetim)
622
2. Faaliyetleri Yönünden Denetim
624
3. Siyasal Partilere Uygulanacak Yaptırımlar
626
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Siyasal Partilere Yaklaşımı
628
D. Parti İçi Demokrasi
631
1. Tanım ve Önemi
631
2. Parti İçi Demokrasiyi Sağlamada Hukukun Etkisi
632
VII. TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ YÖNTEMİ OLARAK SEÇİM SİSTEMLERİ
634
A. Seçim Çevresi Kavramı ve Düzenlenmesi
635
1. Seçim Çevresi Kavramı ve Türleri
635
a. Ulusal Seçim Çevresi
636
b. Geniş Seçim Çevresi (Geniş Bölge)
636
c. Dar Seçim Çevresi (Dar Bölge)
636
2. Seçim Çevrelerinin Oluşturulması ve Eşit Temsiliyet İlkesi
637
a. Genel Olarak
637
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı
639
B. Seçim Çevresinden Çıkartılacak Milletvekili Sayısı ve Seçim Turlarına Göre Seçimler
640
C. Seçim Sistemleri
641
1. Çoğunluk Sistemi
642
a. Çoğunluğun Türüne Göre Çoğunluk Sistemi
642
aa. Salt Çoğunluk Sistemi
642
bb. Basit Çoğunluk Sistemi (Nispî Çoğunluk Sistemi)
642
b. Seçilecek Aday Sayısına Göre Çoğunluk Sistemi
643
aa. Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (scrutin majoritaire uninominal)
643
bb. Listeli Çoğunluk Sistemi
644
2. Nispî Temsil Sistemi (Orantılı Temsil)
645
a. Tanım
645
b. Nispi Temsil Sisteminde Milletvekili Dağılımı
645
aa. Ulusal Sabit Seçim Sayısı
645
bb. Değişken Seçim Çevresi Sayısı
645
c. Artık Oyların Değerlendirilmesi Yöntemleri
646
aa. En Fazla Artık Oy Yöntemi (la méthode des plus forts restes)
646
bb. En Yüksek Ortalama Oy Yöntemi (la méthode de la plus forte moyenne)
646
cc. D’Hondt Sistemi
647
dd. Sainte–Laguë Sistemi (Tek sayı sistemi)
649
ee. Milli Bakiye (Artık) Sistemi (La méthode des restes sur le plan national)
650
3. Karma (Hibrit/Melez) Seçim Sistemleri
651
a. Karma Sistem Arayışları ve Uygulamaları
651
b. Karma Sistem Örnekleri
653
4. Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin Seçim Sistemleri
655
1. Çoğunluk Sistemine İlişkin Değerlendirme
656
a. Genel Olarak
656
b. Seçim Adaletsizlikleri ve “Küp Kanunu” Formülü
657
c. Seçim Adaletsizlikleri ve Karşılaştırmalı Somut Örnekler
658
d. Tek Turlu, Tek İsimli Çoğunluk Sistemi ve Siyasal Sonuçları (İngiliz Sistemi)
659
e. İki Turlu Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (Fransız Sistemi)
660
f. Çoğunluk Sistemi Her Zaman Parlamentoda Çoğunluğun Garantisi Değildir
660
2. Nispî Temsil Sisteminin Değerlendirilmesi
661
3. Seçim Sisteminin Doğurduğu Sonuçların Çeşitli İhtimallere Göre Toplu Olarak Açıklanması
662
4. Genel Değerlendirme
664
VIII. SEÇİM BARAJLARI
667
A. Kavram ve Amaç
667
B. Seçim Barajı Türleri
669
1. Seçim Çevresi Barajı
669
2. Ülke Barajı
669
C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Seçim Barajlarına Yaklaşımı
672
Yedinci Bölüm
DEVLETİN TEMEL ORGANLARI
I. YASAMA ORGANI
673
A. Yasama Organının Oluşumu
673
1. Genel Olarak Meclislerin Sayısı
674
2. Çift Meclislilik
674
a. Tarihçe ve Günümüzde Durum
674
b. Çift Meclisli Yasama Organlarının Oluşumu ve Yetki Paylaşımı
676
3. Tek Meclislilik/Çift Meclislilik Üzerinde Tartışmalar
677
a. İkinci Meclislerin Aleyhine Görüşler
677
b. İkinci Meclislerin Lehine Görüşler
678
c. Değerlendirme ve Sonuç
680
B. Yasama Organının Çalışma Esasları
681
1. İçtüzük Kuralları (Réglement d’assemblée, Règlement intérieur de parlement)
681
a. İçtüzük Kurallarının Önemi
681
b. İçtüzük Kurallarının Düzenleme Alanı ve Yetki
682
2. Parlamentoların Toplanma Dönemleri ve Bazı Kavramlar
685
3. Yasama Organının Görüşme ve Oylamalarına İlişkin Temel Kavramlar
685
a. Öncelikle ve İvedilikle Görüşme
685
b. Toplanma ve Karar Yeter Sayısı
686
c. Oylama Yöntemleri
688
C. Yasama İşlevi ve Nitelikleri
689
1. Yasama İşlevi Olarak Kanun
689
2. Yasama İşlevinin Ayırt Edici Özellikleri
691
a. Genellik İlkesi
692
b. Aslî Düzenleme Yetkisi Oluşu
695
c. Devredilemezlik İlkesi
697
D. Yasama Üyeliğinin Niteliği
699
1. Temsili Vekâlet (mandat représentatif) İlkesi ve Sonuçları
699
a. Azil Yasağı
700
b. Millî Temsil İlkesi
700
2. Emredici/Azledici Vekâlet (mandat impératif) ve Sonuçları
703
E. Parlamenter Bağışıklıklar (Les immunités parlementaires)
704
1. Kavram ve İçerik
704
2. Yasama Bağışıklığı Türleri
705
a. Yasama Sorumsuzluğu (l’irresponsabilité parlementaire)
705
aa. Tanım ve Çerçevesi
705
bb. Sonuçları
706
cc. Sorumsuzluk ve Parlamento Disiplin Hukuku
709
b. Yasama Dokunulmazlığı (l’inviolabilité parlementaire)
709
aa. Tanım ve Çerçevesi
709
bb. Özellikleri
711
II. YÜRÜTME ORGANI
713
A. Yürütmenin Geleneksel İşlevleri
714
1. Kanunların Uygulanması
714
2. İç ve Dış Güvenliğin Sağlanması
715
3. Yürütmenin Düzenlemelerde Bulunması
715
4. Ülke Genel Siyasetinin Tespiti ve Uygulanması
717
B. Yürütme Organının Görevlerinin Genişlemesi ve Giderek Güçlenmesi
718
1. Yürütme Organının Görev Alanının Genişlemesinin Nedenleri
718
2. Yürütme Organının Ön Plana Çıkmasının Sonuçları
718
a. Yasama İşlevine Yürütmenin Giderek Karışması
719
b. Yürütmeye Yasama Yetkilerinin Devri (délégation)
719
c. Yürütmeye Özerk Düzenleme Yetkisi Tanınması
720
d. Ulusal Siyasetin Direksiyonunun Yürütmeye Geçmesi
721
C. Yürütme Organının Yapısı
721
III. YARGI
722
A. Kavram
722
1. Yargının Maddî Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
2. Yargının Şeklî Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Yargı Kavramı
724
4. Değerlendirme
726
B. Çoğulcu Demokrasilerde Yargının Yeri ve Temel İlkeler
727
1. Doğal Yargı İlkesi (Doğal Hâkim/Doğal Mahkeme İlkesi)
728
2. Yargı Bağımsızlığı
729
a. Anlamı
729
b. Önemi
731
c. Yargı Bağımsızlığının Ön Şartı Olarak Kurumsal Bağımsızlık
734
aa. Yasama Organına Karşı Kurumsal Bağımsızlık
735
bb. Basına Karşı Bağımsızlık (Dördüncü Güce Karşı)
735
cc. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık
736
dd. Taraflara Karşı Bağımsızlık
737
ee. Yargının Bizâtihi Kendisine Karşı Bağımsızlık
737
d. Yargı Bağımsızlığının Kurucu Unsurları
737
aa. Hâkimlik Güvencesi
738
aaa. Görevinden Alınamama (Azil Yasağı)
738
bbb. Re’sen Emekli Edilememe
739
ccc. Maaş ve Ödeneklerden Yoksun Bırakılamama
740
ddd. Rızası Dışında Başka Bir Yargısal ya da İdari Göreve Getirilememesi
740
eee. Görev Yeri Değişikliği (Coğrafi Güvence)
740
bb. Yargıya Müdahale Suçu
741
cc. Atama ve Özlük İşlemlerinin Bağımsız Kurullara Bırakılması
741
3. Yargının Tarafsızlığı ve Bağımsızlıkla İlişkisi
741
4. AİHM İçtihatları Işığında Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı
744
a. Yargı Yerinin ve Yargı Görevini Yerine Getiren Kişilerin Niteliği
744
b. Hâkimlerin Göreve Gelmeleri ve Bağımsızlıkları Üzerinde Etkisi
745
c. Dış Baskılara Karşı Korunması ve Güvencesi
746
C. Yargısal Kurullar
747
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı İçin Yargısal Kurullar Oluşturma Gereği
747
2. Yargısal Kurulların Oluşumu
748
a. Kooptasyon Modeli (Korporatif Model)
748
b. Karma Nitelikte Yapılanma Modeli
749
D. Yargının Denetimi ve Sorumluluğu
751
1. Cezaî Sorumluluk
753
2. Medenî Sorumluluk
753
3. Disipliner Sorumluluk
754
Sekizinci Bölüm
SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI ARACI OLARAK
ANAYASALLIK DENETİMİ
I. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ KAVRAMI
757
A. Anayasal Üstünlüğün Gerekçeleri ve Temelleri
757
1. Maddî Temeli: Devletin Kurucu İşlemi Olma
758
2. Organik Temel: Kurucu İradenin Eseri Olma
758
3. Demokratik Temeli: Anayasanın Sosyal Sözleşme Niteliği Taşıması
759
4. Biçimsel Temel: Yapılış ve Değiştirilişinin Diğer Kurallardan Farklı Esaslara Bağlanması
760
B. Anayasanın Üstünlüğünün İki Anlamı
760
1. Esasa İlişkin Üstünlük/Maddî Üstünlük (suprématie matérielle)
760
2. Şekle İlişkin Üstünlük (suprématie formelle)
761
II. ANAYASAL ÜSTÜNLÜĞÜN KURUMSAL GÜVENCESİ OLARAK ANAYASALLIK DENETİMİ
762
A. Genel Olarak
762
1. Geniş Anlamda Anayasallık Denetimi
763
2. Dar Açıdan Anayasallık Denetimi
763
B. Parlamentonun Üstünlüğünden Anayasanın Üstünlüğüne
763
1. Parlamentonun Üstünlüğü: Genel İrade Efsanesi
763
2. Genel İradenin Sarsılması: Anayasanın Üstünlüğü
764
C. Yapan Organa Göre Anayasallık Denetimi Türleri
766
1. Siyasal Organlar Eliyle Anayasallık Denetimi
766
a. Tanım
766
b. Siyasal Denetim Yoluna Yöneltilen Eleştiriler
768
2. Yargısal Denetim (Anayasa Yargısı/Anayasal Yargı)
770
III. ANAYASAYA UYGUNLUĞUN YARGISAL DENETİMİ (ANAYASA YARGISI)
773
A. Anayasa Yargısının Meşruiyeti Sorunsalı
773
B. Anayasa Yargısına Yöneltilmiş Eleştiriler ve Meşruiyet İnşâsı Arayışları
775
1. Halk İradesinin Yasama İradesiyle Özdeşleştirilemeyeceği
776
2. Seçilmiş Olmanın Tek Başına Demokrasinin Meşruiyet Ölçüsü Olmayışı
777
3. Son Sözün Yine Seçilmişlere Ait Olduğu
778
4. Kararlarının Yasama Yetkisinin Kullanımı Olmadığı
779
5. Anayasa Yargısının da Kaynağını Anayasadan Alan Bir Yargı Yetkisi Olduğu
781
C. Anayasa Yargısının Yükselişi
781
IV. ANAYASA YARGISINDA DENETİM MODELLERİ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
783
A. Denetim Modeline Göre Anayasa Yargısı
784
1. Amerikan Modeli (Decentralized Judicial Review)
785
a. Ortaya Çıkışı
785
b. Marbury/Madison Davası ve (Amerikan) Anayasa Yargısı Bakımından Önemi
787
c. Sistemin (Modelin) Belirgin Özellikleri
788
aa. Yaygınlaştırılmış Anayasa Yargısı Modelidir (un contrôle décentralisé)
789
bb. Somut Olay Denetimine Dayanır (voi d’exception/contrôle concret)
790
cc. Denetim Ancak Düzeltici/Bastırıcı (contrôle à posteriori) Olabilir
790
dd. Verilen Kararlar Somut Olay ve Taraflarıyla Sınırlıdır (un contrôle aux effets relatifs)
791
ee. Denetimin Kapsamı ve Kararların Yerine Getirilmesi
792
d. Modelin Uygulama Çevresi
793
2. Avrupa Modeli (centralized judicial review)
794
a. Modelin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
795
b. Modelin Temel Özellikleri
797
aa. Merkezileşmiş, “Özel Yetkili Anayasa Yargısı” Esasına Dayanır
797
bb. Hem Soyut Hem Somut Denetime Elverişlidir
798
cc. Hem Önleyici Hem Düzeltici Sisteme Uygun Modeldir
799
dd. Mahkeme Kararları Mutlak Otoriteye Sahiptir
799
3. Her İki Modelin Tablo Eşliğinde Karşılaştırılması
799
4. Anayasallık Denetimi Modellerinin Dünya Genelinde Dağılımı
800
B. Zaman Bakımından Anayasa Yargısı
800
1. Önleyici Denetim (côntrole préventif, controle préalable, ex ante, a priori)
800
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
800
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
802
2. Düzeltici (Bastırıcı) Denetim (contrôle répressif, ex post, a posteriori denetim)
804
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
804
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
804
3. Önleyici ve Düzeltici Denetimin Çeşitli Açılardan Karşılaştırılması
806
4. Değerlendirme ve Tablo Eşliğinde Uygulama Örnekleri
807
C. Anayasal Dava Türleri (Başvuru Yolları) (le mode de contrôle)
807
1. İptal Yolu (côntrole par voie d’action, soyut norm denetimi, dava yolu)
808
2. Somut Norm Denetimi (côntrole par voie d’exception, constitutional review, def’i yoluyla denetim, itiraz yolu)
810
3. Kişisel (Bireysel) Başvuru Yolu (“individual application”, “recours individuel”, “requête individuelle”)
812
V. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI VE ALANI
815
A. Denetim Kapsamı
815
1. Şekil Açısından Denetim
816
2. Esas (Öz) Açısından Denetim
816
B. Denetim Alanı (Denetime Tâbi İşlemler)
816
1. Kanunlar (Her ülkede)
816
2. Yasama İçtüzükleri ve Diğer Düzenleyici İşlemler
818
3. Uluslararası Sözleşmeler
818
4. Referandumlar
819
5. Anayasa Değişiklikleri
819
a. Şekil Bakımından Denetim
820
b. Anayasa Değişikliklerinin İçerikleri (Esas) Yönünden Denetimi ve Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
820
aa. Esas Denetiminin Anlamı ve İçeriği
820
bb. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
823
VI. MAHKEMELERİN KOMPOZİSYONU (OLUŞUMU) ÜZERİNE
826
A. Mahkeme Üyelerinin Belirlenmesi Yöntemi
826
B. Üyelerin Göreve Getirilişi, Bağımsızlık ve Tarafsızlıkları
827
C. Üyelik Şartları ve Görev Süresi
829
D. AB Ülkelerinde Mahkemenin Oluşumu, Üye Sayısı ve Görev Süreleri
830
VII. MAHKEMELERİN GÖREV ALANLARI: BELLİ BAŞLI İŞLEVLERİ ÜZERİNE
831
A. Hak ve Özgürlükleri Koruma, Hukuk Devletini Güçlendirme İşlevi
832
B. Yetki Dağılımından Doğan Uyuşmazlıkları Çözme
834
1. Devlet Bileşenleri Arasında Yetki Dağılımından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar
835
2. Devlet Organları Arasında Çıkan Yetki Uyuşmazlıkları
835
C. Ulusal Düzeyde Seçim ve Referanduma İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü
836
D. Siyasal Partilerin Kapatılmaları ve Malî Denetimleri
836
VIII. ANAYASALLIK DENETİMİNDE ÖLÇÜ (REFERANS) NORMLAR
837
IX. MAHKEME KARARLARININ ETKİSİ VE SONUÇLARI
840
A. Genel Olarak Yargısal Karar Alma Modelleri ve Mahkemenin Karar Türleri
840
1. Yargısal Karar Alma Modelleri
840
a. Klasik Yaklaşım
840
b. Şekilci Yaklaşım (Formalist yaklaşım)
840
c. Davranışçı Yaklaşım
841
d. Yeni Kurumsalcı Yaklaşım
841
2. Anayasa Yargısında Karar Türleri
842
a. Yokluk Kararları (inexistence)
842
b. İptal Kararları (Nullite)
844
c. Ret Kararları (Anayasaya uygunluk kararları)
844
d. “Şartlı (Rezervli) Ret”: Ret–İptal Arası Kararlar (les décisions intermédiaires)
845
aa. Kavramın Anlamı
845
bb. Şartlı Ret Kararlarına Başvuru Nedeni
846
cc. Uygulamada Durum
847
e. Çağrı Kararları
849
B. Kararların Etkisi
852
1. Kararların Bağlayıcılığı
852
2. Kararların Yürürlüğe Girmesini Erteleme
854
3. Kararların Kişiler Bakımından Etkisi
855
4. Kararların Zaman Bakımından Etkisi
855
X. ANAYASA YARGISINDA GEÇİCİ ÖNLEMLER
856
A. Geçici Önlemler Kurumuna Gereksinim ve Kurumun Amacı
856
B. Bazı Ülkelerde Uygulama Örnekleri
858
1. ABD Uygulaması
859
2. Belçika Uygulaması
860
3. Almanya Uygulaması
861
4. Türkiye Uygulaması
861
EKLER
863
Seçilmiş Kaynakça
865
Kavram Dizini
901
Yorumlar
Yorum yaz
Bu kitaba henüz yorum yapılmamış.
