Anayasa Mahkemesi'nin Bireysel Başvuru Kararları Çerçevesinde Mülkiyet Hakkının Unsurları ve Uygulanma Koşulları
Dr. Öğr. Üyesi Fatmagül KALE ÖZÇELİK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR. 19
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM
MÜLKİYETİN İNSAN HAKKI OLARAK TANINMA
VE DÜZENLENME SÜRECİ
MÜLKİYET HAKKINA İLİŞKİN HUKUKİ VE FELSEFİ
TARTIŞMALARIN TARİHİ 25
Antik Çağ’dan Modern Döneme Mülkiyet Üzerine “Doğal”lık
Tartışmaları . 25
Platon 26
Aristoteles. 27
Doğal Hak Bağlamında Mülkiyet Hakkı Teorileri. 31
Hugo Grotius ve Pufendorf. 31
Thomas Hobbes 33
John Locke. 34
Jean Jacques Rousseau. 36
MÜLKİYET HAKKININ İNSAN HAKKI OLARAK POZİTİF
HUKUKTA DÜZENLENMESİ. 37
Erken Dönem Düzenlemelerde Mülkiyet Hakkı . 37
İngiltere 37
Amerika 38
Fransa . 38
Türkiye . 39
İnsan Hakları Sözleşmelerinde Mülkiyet Hakkı 41
12 İçindekiler
Evrensel İnsan Hakları Bildirisi . 41
Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi 42
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 43
İKİNCİ BÖLÜM
MÜLKİYET HAKKININ UYGULANMA KOŞULLARI
MÜLKİYET HAKKININ İLK KOŞULU: MÜLKİYETİN VARLIĞI 45
Koşulun Nedeni: Şahsa Mündemiç Olmama Hali . 45
Mülkiyet Kavramı 46
Özel Hukuk Boyutuyla Mülkiyet 46
Özerk/Otonom Kavram Olarak Mülkiyet. 48
Mülkiyetin Kurucu Unsurları 49
“Mülk” Teşkil Eden Menfaatlere İlişkin Örnekler 53
Tapuda Adına Kayıtlı Taşınmaz . 54
Müdevvere Defterine Kayıtlı Taşınmaz. 56
Zabıt Defterine Kayıtlı Taşınmaz . 57
Tapu Tahsis Belgesine Bağlı ya da Ruhsatsız Binalar. 58
İyiniyetle Edinilen Yasadışı Eşya. 65
Mahkeme Kararına Bağlı Alacak Hakkı. 67
Para 69
Para Cezaları. 70
Vergi ve Diğer Kamu Alacakları 72
Önalım Hakkı . 74
Mesleğe Bağlı Unvan/Müşteri Çevresi 76
Çalışma Ruhsatları . 78
Taşınır Kültür Varlıkları 80
Sermaye Şirketlerinin Ortaklık Payı 83
Ödeme Emri 84
Fikri ve Sınai Haklar 84
“Mülk” Olarak Değerlendirilmeyen Hallere İlişkin Örnekler 86
Tapu Tahsis Belgesine Bağlı Taşınmaz . 87
İçindekiler 13
İstisnai Hal: İmar Planında Sonradan Yapılan
Değişiklikler 88
Kamu Malları 91
Kıyı 92
Orman 94
(1) Orman Üzerine Dikilen Bitkiler. 97
İSTİSNAİ HAL: MEŞRU BEKLENTİNİN VARLIĞI 99
Meşru Beklenti Kavramı. 99
Meşru Beklentiye İlişkin Örnekler .102
Sosyal Güvenlik Ödemeleri 102
Sosyal Yardımlara Hak Kazanma .105
Deprem Sonrası Konut Tahsisi.108
Kamulaştırılan Taşınmazın Amacı Dışında Kullanılması 111
Satış Vaadi Sözleşmesi .115
Meşru Beklenti Olarak Sayılamayacak Hallere Örnekler117
Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararının Geçmişe
Yürümezliği 117
Gelecekteki Olası Gelir Kaybı 120
Erken Emeklilik.120
Meslekte Kadroya Atanamama.121
Devlet Memurluğundan Çıkarılma 122
Zilyetlik 123
Belediye Başkanı Seçimine Bağlı İstifa126
III. MÜLKİYET HAKKININ KİŞİ KOŞULU 127
Kamuyla Bağlantılı Tüzel Kişiler.131
Tüzel Kişiliğin Hukuki Varlığının Sonlanması .136
Şirket Yöneticisi ve Ortağının Taraf Olma Ehliyeti137
MÜLKİYET HAKKININ SÜRE KOŞULU141
Anlık ve Devam Eden Eylemler Bakımından Süre Koşulu145
14 İçindekiler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜLKİYET HAKKININ TANIDIĞI HAK VE YETKİLER
MÜLKİYET HAKKI 153
Bireyin Mülkiyetinden Barışçıl Yararlanma Hakkı155
Bireyin Mülkiyetinden Barışçıl Yararlanma Hakkının
Uygulandığı Hallere İlişkin Örnekler .162
Alacak Hakkını Gösteren Yargı Kararlarının
Uygulanmaması veya İcrasının Gecikmesi.163
(1) Alacağın Ödenmemesi.164
(a) Kamu Mallarının Haczedilemezliği Kuralı ve
Alacağın Ödenmemesi .166
(2) Geç Yerine Getirilmesi Nedeniyle Enflasyon
Karşısında Alacağın Değer Kaybı168
(a) Alacağın Değer Kaybına Uğratılmadan
Ödenmesi Prensibi168
(b) İşe İade Halinde Yoksun Kalınan Maaşın Değer
Kaybı .177
(c) İşin Karşılığı Olan Ücretlerin Değer Kaybı 180
(d) Sıra Cetvelinin Kesinleşmesi Sürecinde
Alacağın Değer Kaybı (Nemalandırılmaması) .181
(e) Ortaklığın Giderilmesi Davasındaki Satış
Bedelinin Nemalandırılmaması.187
(f) Önalım Bedelinin Değer Kaybı .188
(g) İhtiyati Tedbir Nedeniyle Alacağın Değer Kaybı 189
Yargılama Giderlerinin Orantısızlığı.191
Ruhsatsız Yapıların Tazminat Ödenmeksizin Yıkımı.195
İmar Planında Kamu Hizmetine Ayırmaya Bağlı
Kamulaştırmaların Yapılmaması .202
İdarenin Yol Açtığı Çeşitli Zararların Giderilmemesi.209
Sosyal Güvenlik Ödemeleri.217
(1) Sosyal Güvenlik Ödemelerinin Doğru
Hesaplanmaması .220
İçindekiler 15
(2) Sosyal Güvenlik Ödemelerinde Süre Öngörülmesi
ve İspat Meselesi .222
(3) Sosyal Güvenlik Ödemelerinin Azaltılması.225
(4) Sosyal Güvenlik Ödemelerinin Geri İstenilmesi .228
(a) Usulsüz İşlem Nedeniyle Sosyal Güvenlik
Ödemelerinin Geri İstenmesi233
(5) Yeniden Çalışma Nedeniyle Sosyal Güvenlik
Ödemelerinin Kesilmesi .235
(6) Sosyal Güvenlik Alacağının Değer Kaybına
Uğratılması 241
Miras Uyuşmazlıkları245
Usuli Güvenceler: Hukuk Yollarının Varlığı, Etkin Yargılama
ve İddiaların Cevaplanması.248
Pozitif Yükümlülükler Bağlamında Usuli Güvenceler.251
Pozitif Yükümlülükler ve Etkili Başvuru Hakkı255
(1) Etkili Başvuru Hakkında Öngörülen Şartların Dar
Yorumlanması Yasağı259
Usuli Güvencelerin Uygulandığı Hallere İlişkin Örnekler .262
Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmesinden
Doğan Uyuşmazlıklar262
Muvaazalı Satış267
Kat Mülkiyetine Dayalı Uyuşmazlıklar 270
İhtiyati Haciz Tedbiri ve Uygulanma Süresi 273
Vasi İşlemlerinin Reddi280
Fikri Haklar ve Patent Başvurusu284
Malvarlığına Karşı Üçüncü Kişilerce İşlenen Suçlar ve
Koruma Yükümlülüğü.290
Ayrımcılık Yasağı.298
DEVLETİN HAK ÜZERİNDEKİ SINIRLANDIRMA YETKİLERİ 306
Mülkiyet Hakkından Yoksun Bırakma Yetkisi.307
Mülkiyet Hakkından Yoksun Bırakma Yetkisinin
Somutlaştığı Örnekler 308
16 İçindekiler
Kamulaştırma.308
(1) Kamu Yararının Belirlenmesi ve Takdir Hatası309
(a) Kamulaştırılan Taşınmazın Başka Amaçla
Kullanılması .311
(b) Kamulaştırılan Taşınmazın Hiç Kullanılmaması 317
(2) Kamulaştırma Yoluyla Yapılan Müdahaleler
Yönünden Kanunilik İlkesi322
(3) Kamulaştırma Bedelinin Tespiti .327
(a) Bedel Tespitinde Mahkemelerin Açık ve Bariz
Takdir Hatalarının Olmaması.327
(b) Kamulaştırma Bedelinde “Gerçek Değer”in
Tespiti.328
(c) Objektif Değer Artırıcı Unsurlar335
(4) Makul Sürede Kamulaştırmanın Yapılması338
(5) Kamulaştırma Bedelinin Geç Ödenmesi ve Faiz
İşletilmemesi.345
(6) Kamulaştırma Davalarında Aleyhe Vekâlet Ücreti
Ödenmesi353
Kamulaştırmasız El Atma355
(1) Kamulaştırmasız El Atmanın Yapısal Bir Sorun
Teşkil Etmesi.362
(a) Yapısal Sorunun Tanımı362
(b) Kamulaştırmasız El Atma ve Yapısal Sorun364
(2) Bedel Tespiti, Faiz İşletimi, Aleyhe Vekalet Ücreti,
Makul Sürede Yargılama 367
Acele Kamulaştırma 372
(1) “Cumhurbaşkanı Kararı“ Şartının Kanunilik
Bakımından Yerindeliği378
Tapu Sicilinde ve Kadastroda Yapılan Hatalı İşlemler380
(1) Tapu Sicilinde Yapılan Maddi Hatalar 380
(2) Orman ve Kıyı Alanlar Nedeniyle Tazminat
Ödenmeksizin Tapu İptali .382
İçindekiler 17
(a) Orman Kadastrosunda Hatalı İşlemlere Bağlı
Olarak Tapu İptali382
(b) Kıyı Kenar Çizgisine İlişkin Hatalı İşleme Bağlı
Tapu İptali 389
(3) Kadastroda Yapılan Maddi Hatalar ve Tazminat .394
(4) Tazminat Talebinde Başvuru Yollarının
Tüketilmesi Gereği .399
(5) İçtihat Değişikliğine Rağmen Tazminatsız Tapu
İptali .407
(6) Tazminat Miktarının Orantılılığı.414
(7) Hak Düşürücü Süreler.416
(a) Hak Düşürücü Sürenin Katı Yorumu .417
(8) Eski Vakıf Taşınmazlarına İlişkin Tapu
Uyuşmazlıkları .421
Mülkiyet Hakkını Kontrol ve Düzenleme Yetkisi .426
Mülkiyet Hakkını Kontrol ve Düzenleme Yetkisinin
Somutlaştığı Örnekler 429
Sit Alanı Olarak Tescil Edilen Taşınmazlar429
Çalışma Ruhsatı ve Mesleki Faaliyet İzni433
Müsadere .440
El Koyma Tedbiri450
(1) Olağanüstü Hal Rejimi ve El Koyma Tedbiri460
Kayyım Atama462
Para Cezaları.468
Konuta Dair Uyuşmazlıklar 474
(1) Konut Kirasının Sınırlandırılması 474
(3) Konutun İşyeri Olarak Kullanılamaması .484
(3) Deprem ve Konut Tahsisi.485
Vergi.491
(1) Kanunilik İlkesi 495
(a) Verginin Kanuniliği İlkesi ve Kanunla Getirilen
Sınırlama Paralelliği .495
18 İçindekiler
(b) Kanunun Varlığı ve Kalitesi.498
(c) İkincil Düzenlemelerle Yapılan
Vergilendirmeler503
(d) İçtihat Farklılıkları 504
(2) Vergi Borçları Nedeniyle Mal Haczi.512
(3) Vergi ve Vergi Cezası Miktarının Oranı514
(4) Vergi Alacağında Gecikme Faizi 521
(5) Haksız Verginin İadesinde Faiz İşletimi 524
(6) Vergilendirmeye İlişkin Usuli Güvenceler 530
(7) Vergilendirme Yönünden Ayrımcılık Yasağı533
ı. Sosyal Güvenlik Prim Borçlarının Ödenmesi 537
(1) Kamu Alacaklarında Tüzel Kişilik Perdesinin
Aralanması.540
III. HAK İHLALİNİ GİDERİM YÖNTEMİ 540
HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI 553
SONUÇ. 557
KAYNAKÇA 563
