Anonim Şirket Paylarının Devrinde Önalım ve Öncelik Hakları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş ve Teşekkür 7
Kısaltmalar 17
Giriş 21
Birinci Bölüm
ANONİM ŞİRKET PAYLARININ ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLMESİNE İLİŞKİN TEMEL KONULAR
I. GENEL OLARAK 23
II. ANONİM ŞİRKETLERDE PAY KAVRAMI 23
A. Pay Kavramı 23
B. Payın Çeşitli Anlamları 24
1. Esas Sermayenin Bir Parçası Olarak Pay 25
2. Hak ve Borçların Kaynağı Olarak Pay 26
3. Pay Senedi ile Eş Anlamlı Pay 29
C. Paya Hâkim İlkeler 32
1. Payın Tescil ile Oluşması İlkesi 32
2. Payın Senede Bağlanmasının Değişiklik Yapmadığı İlkesi 33
3. Payın Bölünmezliği İlkesi 33
4. Payın Devredilebilirliği İlkesi 34
D. Pay Çeşitleri 35
1. Nakit Karşılığı Çıkarılan Pay/Ayın Karşılığı Çıkarılan Pay 35
2. Oy Hakkı Olan Pay/Oydan Yoksun Pay 37
3. İtibari Değeri Olan Pay/İtibari Değerden Yoksun Pay 38
4. Adi Pay/İmtiyazlı Pay 40
a. Adi Pay/İmtiyazlı Pay Ayrımı 40
b. İmtiyazlı Payların Oluşturulmasına İlişkin Esaslar 41
5. Bedelli Pay/Bedelsiz Pay 47
III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI 47
A. Önalım Hakkı 47
1. Genel Olarak 47
2. Hukuki Niteliği 49
a. Ayni Hak Teorisi 49
b. Yenilik Doğurucu Hak Teorisi 51
3. Türleri 52
a. Yasal Önalım Hakkı (TMK m. 732 vd.) 52
b. Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı 54
(1) Önalım Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 55
(2) TBK ve TMK’da Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı 56
4. Kullanılması 59
B. Öncelik Hakkı 60
1. Genel Olarak 60
2. Hukuki Niteliği 61
3. Türleri 62
a. Hakkın Kullanılmasına Yol Açan Olguya Göre 62
b. Hakkın İçeriğine Göre 63
(1) Teklifte Öncelik 63
(2) İcapta Öncelik 64
(3) Kabulde Öncelik 65
(4) Yenilik Doğurucu Hakla İktisapta Öncelik 65
4. Kullanılması 66
C. Önalım ve Öncelik Haklarının Karşılaştırılması 67
IV. PAYIN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLEBİLİRLİĞİ 68
A. Genel Olarak 68
B. TTK’nın Pay Üzerinde Öncelik Hakkına Cevaz Vermesi 70
C. Paya Hâkim İlkeler Karşısında Önalım ve Öncelik Haklarının Durumu 74
1. Tescil ile Oluşma İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları 74
2. Senede Bağlanmanın Değişiklik Yapmaması İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları 76
3. Bölünmezlik İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları 76
4. Devredilebilirlik İlkesi Açısından Önalım ve Öncelik Hakları 77
D. Pay Çeşitlerinin Önalım ve Öncelik Hakları Karşısındaki Durumu 78
E. Pay Üzerinde Kurulan Önalım ve Öncelik Haklarının Hukuki Niteliği 80
V. ANONİM ŞİRKET PAYLARININ ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA KONU EDİLMESİ İLE GÜDÜLEN AMAÇLAR 81
A. Anonim Şirketin Özgün (Kişisel) Yapısının Korunması 81
1. Anonim Şirketlerde Kişiselleştirme İhtiyacı 81
2. TTK’nın Anonim Şirketlerin Kişiselleştirilmesine Yaklaşımı 83
3. Önalım ve Öncelik Haklarının Anonim Şirketin Kişiselleştirilmesine Elverişliliği 84
B. Yabancılaşmanın Önlenmesi 85
C. Mevcut Güç ve Pay Dağılımının Korunması 86
D. Oy Sözleşmelerine Aykırılığın Önlenmesi 89
E. Önalım ve Öncelik Haklarının Payı Devralacak Kişileri Belirleyici İşlevinden Kaynaklı Amaçlar 90
VI. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ANONİM ŞİRKETLER HUKUKUNUN BAZI KAVRAMLARI İLE İLİŞKİSİ 91
A. Bağlam 91
B. Rüçhan Hakkı 94
C. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkı 98
D. Müktesep Haklar 101
E. İkincil Yükümlülükler 105
F. İmtiyaz 106
VII. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ANONİM VE LİMİTED ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDEKİ UYGULAMALARININ KARŞILAŞTIRILMASI 109
İkinci Bölüm
ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE ÖNALIM VE
ÖNCELİK HAKLARININ KURULMASI
I. GENEL OLARAK 113
II. ANONİM ŞİRKETLERDE PAY SAHİPLERİNİN ŞİRKETİ ŞEKİLLENDİRME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI 113
A. Esas Sözleşme ile Şekillendirme Özgürlüğü ve Sınırları 113
1. Esas Sözleşme 113
2. Esas Sözleşmenin Geçerlilik Sınırları 117
a. Sözleşme Özgürlüğünün Genel Sınırları 117
b. Anonim Şirketler Hukukunun Temel İlkeleri 118
c. Emredici Hükümler İlkesi 118
B. Pay Sahipleri Sözleşmeleri ile Şekillendirme Özgürlüğü ve Sınırları 123
1. Pay Sahipleri Sözleşmeleri 123
a. Kavram 123
b. Amaç ve İşlevleri 125
c. İçeriği 127
d. Tarafları 131
e. Hukuki Niteliği 133
2. Pay Sahipleri Sözleşmelerinin Geçerlilik Sınırları 136
III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMELERİNDE DÜZENLENMESİ 139
A. Kavram 139
B. Sözleşmelerin İçeriği 140
1. Yalın/Yalın Olmayan Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri 140
2. Olağan/Nitelikli Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri 140
C. Sözleşmelerin Geçerliliği 143
1. Meydana Gelme Koşulları 143
a. Taraflar 143
b. Şekil 146
2. Konu Bakımından Geçerlilik 146
a. Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık 147
(1) TTK’ya Aykırılık 147
(a) Eşit İşlem İlkesi 147
i. Genel Olarak 147
ii. Pay Sahipleri Arasında Akdedilen Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi 151
iii. Şirket ile Pay Sahipleri Arasında Akdedilen Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi 152
aa) Genel Olarak 152
bb) Şirketin Hak Sahibi Olduğu Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi 154
cc) Şirketin Yükümlü Olduğu Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinde Eşit İşlem İlkesi 156
dd) Eşit İşlem İlkesine Aykırılığın Yaptırımı 157
(b) Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabı 159
i. Genel Olarak 159
ii. Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabının Şartları 162
iii. Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisabı Şartlarına Aykırı Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım 164
iv. Anonim Şirketin “Yakın ve Ciddi Bir Kaybın Önlenmesi” (TTK m. 381) Amacıyla Kendi Paylarını İktisabı ve Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri ile İlişkisi 166
(c) Sermayenin İadesi Yasağı 168
i. Genel Olarak 168
ii. Önalım ve Öncelik Sözleşmelerinin Sermayenin İadesi Yasağını İhlal Etmesi 172
iii. Sermayenin İadesi Yasağını İhlal Eden Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım 174
(d) Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirketle İşlem Yapma Yasağı 175
i. Genel Olarak 175
ii. Yasağın Önalım ve Öncelik Sözleşmeleri ile İlişkisi 177
iii. Yasağa Aykırı Önalım ve Öncelik Sözleşmelerine Uygulanacak Yaptırım 179
(2) SerPK’ya Aykırılık 180
(a) Halka Açık Anonim Şirketlerin Kendi Paylarını İktisabı 180
(b) Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağı 183
b. Ahlaka ve Kişilik Haklarına Aykırılık 186
c. Kamu Düzenine Aykırılık 189
d. İmkansızlık 189
D. Sözleşmelere Uygulanacak Hükümler 190
E. Sözleşmelerin Anonim Şirket Üzerindeki Etkisi 195
1. Pay Sahipleri ve/veya Üçüncü Kişiler Arasında Akdedilen Sözleşmeler Açısından 195
a. Kural; Sözleşmelerin Şirket Üzerinde Etki Yaratmaması ve Çözüm Arayışları 195
b. İstisna; Yükümlü Pay Sahipleri ile Şirketin Özdeşliği 199
2. Şirketin Taraf Olduğu Sözleşmeler Açısından 202
IV. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ ESAS SÖZLEŞMEYE DERCEDİLMESİ 203
A. Genel Olarak 203
B. Hakların Esas Sözleşmeye Dercedilebilmesi 203
C. Hakların Esas Sözleşmeye Dercedilmesinin Hukuki Sonuçları 206
1. Önalım ve Öncelik Haklarının Şekli (Gerçek Olmayan/Korporatif Olmayan) Esas Sözleşme Hükmü Niteliğinde Olması 206
2. Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Niteliğinde Bir Hak Arayışı 211
a. Genel Olarak 211
b. Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Olarak Düzenlenebilecek Haklar 212
(1) Kaçış Klozu (TTK m. 493/1) 213
(2) Değerlendirme 217
c. Maddi (Gerçek/Korporatif) Esas Sözleşme Hükmü Olarak Düzenlenmenin Hukuki Sonuçları 219
V. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARI BAĞLAMINDA PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMESİ İLE ESAS SÖZLEŞME ARASINDAKİ İLİŞKİ 221
Üçüncü Bölüm
ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ UYGULANMASI
I. GENEL OLARAK 225
II. ANONİM ŞİRKET PAYLARININ DEVİR SÜRECİ 225
A. Borçlandırıcı İşlem 226
B. Tasarruf İşlemi 228
1. Senede Bağlanmamış (Çıplak) Payın Devrinde Tasarruf İşlemi 229
2. Senede Bağlanmış Payların Devrinde Tasarruf İşlemi 231
a. Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devrinde Tasarruf İşlemi 231
b. Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devrinde Tasarruf İşlemi 232
3. İlmühaberlerin Devrinde Tasarruf İşlemi 233
4. Kaydi Payların Devrinde Tasarruf İşlemi 233
C. Şirketin Devri Onaylaması/Tanıması 235
1. Kanuni Bağlamda 235
2. Esas Sözleşmesel Bağlamda 236
D. Pay Defterine Kayıt 238
E. Pay Devrinin Soyutluğu (İlletten Mücerretliği) 239
III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ UYGULANMASI 242
A. Önalım Hakkının Uygulanması 242
1. Önalım Olayının Gerçekleşmesi 243
a. Payın Satışı 243
(1) Satışın Geçerliliği 247
(a) Borçlandırıcı İşlem Geçerli Olmalıdır 248
(i) Genel Olarak 248
(ii) Özel Durumlar 249
aa) Muvazaa 249
bb) İptal Edilebilirlik 250
(b) Tasarruf İşleminin Geçerli Olması Gerekmez 251
(c) Borçlandırıcı İşlem Yok veya Geçersiz Olmasına Rağmen Tasarruf İşleminin Yapılması 253
(2) Satışın Rızailiği 254
(3) Satışın İvazlılığı 259
(4) Satışın Üçüncü Kişiye Yapılması 260
b. Payın Ekonomik Bakımdan Satışa Eşdeğer İşlemlere Konu Edilmesi 261
(1) Pay Üzerinde İntifa Hakkı 263
(2) Pay Sahibinin Temsili 265
(3) Oy Sözleşmeleri 266
2. Bildirim Yükümlülüğü 267
3. Önalım Hakkının Kullanılması 269
a. Hakkın Kullanılmasına İlişkin Esaslar 269
b. Hakkın Kullanılmasının Sonuçları 273
B. Öncelik Hakkının Uygulanması 281
1. Öncelik Olgusunun (Hakkın Kullanılmasına Yol Açan Olgunun) Gerçekleşmesi 281
2. Bildirim Yükümlülüğü 282
3. Öncelik Hakkının Kullanılması 283
a. Hakkın Kullanılmasına İlişkin Esaslar 283
b. Hakkın Kullanılmasının Sonuçları 287
Dördüncü Bölüm
ANONİM ŞİRKET PAYLARI ÜZERİNDE KURULAN ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINDA İŞLERLİK SORUNU
I. GENEL OLARAK 291
II. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARINA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMI 291
A. Genel Olarak 291
B. Hukuki Sorumluluk 292
1. Yükümlünün Hukuki Sorumluluğu 292
2. Devralanın Hukuki Sorumluluğu 293
C. Sözleşmeler Hukukundan Kaynaklanan Diğer Yaptırımlar 298
D. Anonim Şirketler Hukukuna Özgü Yaptırımların Uygulanma Olanağı 301
III. ÖNALIM VE ÖNCELİK HAKLARININ İŞLERLİĞİNİ GÜÇLENDİRMEYE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR 305
A. Genel Olarak 305
B. Yükümlünün Payı Üçüncü Kişiye Devretmesini Önlemeye Yönelik Yaklaşımlar 306
1. Ekonomik Anlamda Caydırıcı Yaptırımlar Öngörülmesi 306
2. Pay Senetlerinin Banka veya Güvenilir Üçüncü Kişiye Tevdii 308
3. Kıymetli Evrakın Devrine Borçlunun Katılmasına İlişkin TTK m. 647/3 Hükmü 310
C. Hakların Üçüncü Kişilere Karşı İleri Sürülebilmesine Yönelik Yaklaşımlar 310
1. Hakların Pay Senetleri Üzerine Yazılması 310
2. Hakların Pay Defterine İşlenmesi 311
D. Önalım ve Öncelik Haklarının Bağlam ile Güçlendirilmesi 312
Sonuç 321
Kaynaklar 337
Kavramlar Dizini 359