Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu Davası

Üstün KÖPRÜCÜ

İÇİNDEKİLER

İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SORUMLULUK SEBEPLERİ,
ZARAR KAVRAMI, PAY SAHİPLERİ VE ALACAKLILARININ
SORUMLULUK DAVASI AÇMA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ
§ 1. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN TANITILMASI 25
I. GENEL HÜKMÜN TANITILMASI 25
II. ÖZEL HÜKÜMLERİN TANITILMASI 26
§ 2. DOĞRUDAN ZARAR İLE ŞİRKET ZARARI KAVRAMI VE BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAĞI 28
I. ÖN AÇIKLAMALAR 28
II. ZARAR KAVRAMI 29
A. Doğrudan Zarar Kavramı 30
B. Şirket Zararı [Dolayısıyla Zarar] Kavramı 32
III. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI 34
A. Ön Açıklamalar 34
B. Yönetim Kurulu Üyelerinin Anonim Ortaklığa Karşı Sorumluluk Kaynağının Belirlenmesi 34
C. Yönetim Kurulu Üyelerinin Pay Sahiplerine ve Alacaklılara Karşı Sorumluluk Kaynağının Belirlenmesi 35
1. Doğrudan Zararın Varlığı Halinde Borcun Kaynağının Belirlenmesi 36
2. Şirket Zararının [Dolayısıyla Zararın] Varlığı Halinde Borcun Kaynağının Belirlenmesi 38
§ 3. PAY SAHİPLERİNİN VE ALACAKLILARIN DAVA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ 39
I. ŞİRKET ZARARININ [DOLAYISIYLA ZARAR] VARLIĞI HALİNDE 39
A. Ön Açıklamalar 39
B. İflas Öncesinde Pay Sahiplerinin Dava Açma Hakkının Hukuki Niteliği 40
1. Pay Sahiplerinin Dava Hakkının Şirketin Dava Hakkından Kaynaklandığına Yönelik Görüş 40
2. Pay Sahiplerinin Maddi Hukuktan Kaynaklanan Bağımsız Dava Hakkına Sahip Olduğuna Yönelik Görüş 42
3. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 44
C. İflas Halinde Pay Sahiplerinin ve Alacaklıların Dava Hakkının Hukuki Niteliği 48
1. İflas İdaresinin Öncelikli Olarak Dava Açma Hakkı 48
2. İflas İdaresinin Dava Açma Hakkından Vazgeçmesinin Hukuki Niteliği 49
3. Şirket Alacaklılarının Dava Hakkının Hukuki Niteliği 51
a. Ön Açıklamalar 51
b. Alacaklıların Dava Açma Hakkının İki Farklı Hukuki Dayanağı Bulunduğunu İleri Süren Görüş 51
c. Şirketin Dava Hakkından Kaynaklandığına Yönelik Görüş 53
d. Alacaklıların Dava Hakkının Alacaklılar Topluluğuna Tanınan Dava Hakkından Kaynaklandığına Yönelik Görüş [Raschein Doktrini] 53
e. Görüşümüz: Alacaklıların Dava Açma Hakkı Tali Niteliktedir ve İki Farklı Hukuki Dayanağı (doppelte Klagegrundlage) Bulunmaktadır 54
4. Pay Sahiplerinin Dava Hakkının Hukuki Niteliği 58
II. DOĞRUDAN ZARARIN VARLIĞI HALİNDE 59
İKİNCİ BÖLÜM
DAVANIN TARAFLARI
§ 4. DAVACI TARAFIN BELİRLENMESİ 62
I. ŞİRKET ZARARININ [DOLAYISIYLA ZARARIN] VARLIĞI HALİNDE DAVACI TARAFIN BELİRLENMESİ 62
A. İflas Hali Dışında 62
1. Anonim Ortaklık 62
a. Anonim Ortaklığı Temsilen Yönetim Kurulu ve Temsil Kayyımı 62
b. Diğer Kişiler 64
aa. Tasfiye Memurlarının Sorumluluk Davası Açma Yetkisi 64
bb. Özellikli Bir Durum: Ek Tasfiye İçin Atanan Tasfiye Memuru 66
cc. Kayyım 67
aaa. Özel Hukuk Çerçevesinde Atanan Yönetim Kayyımı 67
bbb. Ceza Muhakemesi Hukuku Kapsamında Atanan Kayyım 68
c. Yapısal Değişiklik Halinde Anonim Ortaklığın Dava Açma Hakkı 70
aa. Birleşme 70
bb. Bölünme 71
cc. Tür Değiştirme 74
2. Pay Sahipleri 76
a. Pay Sahibi Olma Zorunluluğu ve İspatı 76
aa. Pay Sahibi Olma Zorunluluğu 76
aaa. Ön Açıklamalar 76
bbb. Pay Devrinin Sorumluluk Davası Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi 77
aaaa. Ön Açıklamalar 77
bbbb. Sorumluluk Davası Açılmadan Önce Payın Devredilmesi Halinde 77
aaaaa. Hamiline Yazılı Paylar ve Bağlamsız Nama Yazılı Paylar 77
bbbbb. Bağlı Nama Yazılı Paylarda 79
cccc. Sorumluluk Davası Sırasında Payın Devredilmesi Halinde 81
ccc. Özel İktisap Halleri ve Külli Halefiyet ile İntikalin Sorumluluk Davası Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi 83
bb. Pay Sahipliği Sıfatının İspatı 85
cc. Pay Sahipliği Sıfatının Çekişmeli Olduğu Durumlar 87
b. Pay Sahiplerinin Dava Açması Bakımından Özellik Arz Eden Haller 91
aa. Payın Birden Fazla Maliki Olması Halinde Sorumluk Davası Açılması 91
bb. Pay Üzerinde Sınırlı Ayni Hak Bulunması Halinde Sorumluluk Davası Açılması 92
aaa. Pay Üzerinde İntifa Hakkının Varlığı Halinde Sorumluluk Davası Açılması 92
bbb. Pay Üzerinde Rehin Hakkının Varlığı Halinde Sorumluluk Davası Açılması 95
ccc. İntifa Senedi Sahiplerinin Sorumluluk Davası Açması 96
ddd. Katılma İntifa Senedi Sahipleri (Partizipationsschein) ve Oydan Yoksun Pay Sahiplerinin (Stimmrechtslosen Aktie) Sorumluluk Davası Açması 98
B. İflas Halinde 99
1. Öncelikli Olarak İflas İdaresinin Davacı Olması 99
2. Şirket Alacaklıları 101
a. Şirket Alacaklılarının Dava Hakkı 101
b. Şirketten Alacaklı Olma Zorunluluğu 102
aa. Temel Esas: Alacağın Hangi Hukuki İlişkiden Doğduğunun Bir Öneminin Bulunmaması 102
bb. Özellik Gösteren Alacaklar 103
aaa. Vadesi Gelmemiş ve Alacakları Şirkete Ait Taşınmaz Rehniyle Teminat Altına Alınmamış Alacaklar 103
bbb. Rehinle Teminat Altına Alınmış Alacaklar 103
ccc. Şarta Bağlı Alacaklar ve Belirsiz Vadeye Bağlı Alacaklar 104
ddd. Kefalet İlişkisinden Kaynaklanan Alacaklar 105
c. Şirket Alacaklılığı Sıfatının İspatı ve Çekişmeli Haller 106
3. Pay Sahipleri 107
a. Pay Sahiplerinin Dava Hakkı 107
b. Pay Sahiplerinin Dava Açma Hakkı Bakımından Özellik Gösteren Haller 108
II. DOĞRUDAN ZARARIN VARLIĞI HALİNDE DAVACI TARAFIN BELİRLENMESİ 109
A. Pay Sahipleri 109
1. Doğrudan Zarara Uğrayan Pay Sahibi Olma Zorunluluğu 109
2. Pay Sahipliği Sıfatının İspatı 110
3. Pay Sahiplerinin Doğrudan Zarar Sebebiyle Dava Açması Bakımından Özellik Gösteren Haller 111
a. Payın Birden Fazla Maliki Olması Halinde 111
b. Pay Üzerinde Sınırlı Ayni Hak Bulunması Halinde 111
aa. Pay Üzerinde İntifa Hakkı Bulunması Halinde 111
bb. Pay Üzerinde Rehin Hakkı Bulunması Halinde 112
c. İntifa Senedi Sahipleri ve Oydan Yoksun Pay Sahipleri 113
d. Pay Geçişi Halinde Doğrudan Zarar Sebebiyle Sorumluluk Davası Açma Hakkı 113
B. Alacaklılar 114
1. Şirket Alacaklılarının Doğrudan Zarar Sebebiyle Dava Hakkı 114
2. Şirketten Olan Alacağın Devredilmesi ve Alacaklılık Sıfatının İspatı 115
§ 5. DAVALI TARAFIN BELİRLENMESİ 116
I. ÖN AÇIKLAMALAR 116
II. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ VE ÖZELLİK GÖSTEREN HALLER 117
A. Yönetim Kurulu Üyeleri 117
B. Yönetim Kurulu Üyeleri Açısından Özellik Gösteren Haller 119
1. Tüzel Kişilerin Yönetim Kurulu Üyesi Olması Halinde 119
a. Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Yönetim Kurulu Üyesi Olması Halinde 119
b. Kamu Tüzel Kişilerinin Yönetim Kurulu Üyesi Olması Halinde 121
2. İnançlı Yönetim Kurulu Üyeleri 121
3. Belirli Grup Pay veya Pay Sahibi ya da Azınlığın Yönetim Kurulundaki Temsilcileri 123
III. YÖNETİCİLER 124
A. Yönetici Kavramı ve Anlamı 124
B. Yetki Devri Suretiyle Şeklen Atanmış Yöneticiler 126
1. Yetki Devrinin Amacı 126
2. Yetki Devrinin Usulü 126
a. Yönetim Yetkisinin Devri 126
b. Temsil Yetkisinin Devri 128
3. Yetki Devrinin Sorumluluğa Etkisi 129
a. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu 129
b. Yetki Devri Yapılan Kişilerin Sorumluluğu 130
4. Tacir Yardımcıları 131
a. Ticari Temsilci ve Genel Yetkili Ticari Vekil 131
b. Sınırlı Yetkiye Sahip Ticari Vekil ve Diğer Tacir Yardımcıları 133
C. Fiili Organ Olarak Yönetime Katılan Kişiler 135
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SORUMLULUK DAVASINDA DAVA TÜRLERİ,
DAVA ŞARTLARI VE İLK İTİRAZLAR
§ 6. DAVA TÜRLERİ 139
I. ÖN AÇIKLAMALAR 139
II. KISMİ DAVA VE BELİRSİZ ALACAK DAVASI 139
§ 7. DAVA ŞARTLARI VE İLK İTİRAZLAR 143
I. DAVA ŞARTLARI 143
A. Ön Açıklamalar 143
B. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu Davasında Özellik Arz Eden Dava Şartları 145
1. Genel Dava Şartları 145
a. Görev 145
b. Yetkinin Dava Şartı Olup Olmadığı Sorunu 146
aa. Ön Açıklamalar 146
bb. Sorumluluk Davalarında Yetkili Mahkeme ve Yetki Kuralının Niteliği 146
cc. Yetkili Mahkemeyi Değiştirmek Amacıyla Şirket Merkezinin Taşınması veya Başka Bir Kişinin Davalı Gösterilmesi 149
dd. Yetki Sözleşmesi 150
ee. De Lege Feranda: Kesin Yetki Kuralı 152
c. Dava Takip Yetkisi 154
aa. Kavram ve Türleri 154
bb. İflas Öncesinde Pay Sahiplerine Tanınan Dava Takip Yetkisinin Türü 157
cc. İflas Halinde İflas İdaresine, Pay Sahiplerine ve Alacaklılara Ait Dava Takip Yetkisinin Türü 158
aaa. İflas İdaresine Ait Dava Takip Yetkisinin Türü 158
aaaa. Doktrindeki Görüşler 158
bbbb. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 160
bbb. Şirket Alacaklılarına ve Pay Sahiplerine Tanınan Dava Takip Yetkisinin Türü 162
dd. Şirket Zararı Sebebiyle Açılan Sorumluluk Davasında Tazminatın Şirkete Ödenmesi Zorunluluğu 163
aaa. Sorunun Ortaya Konulması 163
bbb. Yargıtay İçtihatları ve Doktrindeki Görüşler 163
ccc. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 165
d. Derdestlik ve Kesin Hüküm 167
aa. Sorunun Ortaya Koyulması 167
bb. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu Davasında Derdestlik ve Kesin Hüküm Etkisi 168
2. Özel Dava Şartları 172
a. Sorumluluk Davası Açılmasına Karar Vermeye Yetkili Makam 172
aa. Sorunun Ortaya Konulması 172
bb. Genel Kurulun Yetkili Olduğuna Yönelik Görüş 173
cc. Yönetim Kurulunun Yetkili Olduğuna Yönelik Görüşü 176
dd. Görüşümüz: Sorumluluk Davası Açma Yetkisi Kural Olarak Yönetim Kuruluna Aittir 178
b. Ticari Davalarda Arabulucuya Başvurma Zorunluluğu 182
aa. Arabulucuya Başvuru ve Bunun Sonuçları 182
bb. Arabuluculuk Görüşmesinin Sonuçlanması 184
aaa. Tarafların Anlaşması 184
aaaa. Ön Açıklamalar 184
bbbb. Şirket Adına Anlaşmaya Yetkili Makam ve Anlaşmanın Talep Hakkı Yarışan Kişilere Etkisi 185
bbb. Tarafların Anlaşamaması 186
II. İLK İTİRAZLAR 187
A. Ön Açıklamalar 187
B. Yetki İtirazı 187
C. Tahkim İtirazı 188
1. Ön Açıklamalar 188
2. Sorumluluk Davasının Tahkime Elverişliliği 189
3. Tahkim Sözleşmesi ve Etkisi 191
4. Tahkim İtirazının İleri Sürülmesi 193
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MEDENİ USUL HUKUKU AÇISINDAN
ÖZELLİK ARZ EDEN DİĞER HUSUSLAR
§ 8. YARGILAMA USULÜ 195
§ 9. FER’İ MÜDAHALE VE DAVANIN İHBARI 196
I. FER’İ MÜDAHALE 196
II. DAVANIN İHBARI 198
§ 10. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE SÜBJEKTİF DAVA YIĞILMASI 200
I. ÖN AÇIKLAMALAR 200
II. BİRDEN FAZLA KİŞİNİN BİRLİKTE VEYA AYRI AYRI DAVA AÇMASI 201
III. BİRDEN FAZLA KİŞİYE KARŞI BİRLİKTE VEYA AYRI AYRI DAVA AÇILMASI 203
§ 11. İSPAT VE DELİLLER 205
I. İSPAT YÜKÜ 205
A. Ön Açıklamalar 205
B. Sorumluluk Davasında İspat Yükü 206
1. İspat Faaliyetinin Kapsamı 206
2. Özellikli Bir Durum: Kusurun İspatı 206
II. DELİLLER 210
§ 12. DAVAYI SONA ERDİREN İŞLEMLER 214
I. SULH VE FERAGAT 214
II. ŞİRKET ADINA SULH ve FERAGAT KARARI VERMEYE YETKİLİ MAKAM 216
III. SULH VE FERAGATİN TALEP HAKKI YARIŞAN KİŞİLERE ETKİSİ 218
A. İflas Hali Dışında Şirketin Davayı Sulh ve Feragat Yoluyla Sona Erdirmesinin Etkisi 218
1. Doktrindeki Görüşler 218
2. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 220
B. İflas Halinde İflas İdaresi Tarafından Yapılan Sulh ve Feragatin Etkisi 221
C. Pay Sahibi ve Alacaklılar Tarafından Yapılan Sulh ve Feragatin Etkisi 223
§ 13. YARGILAMA GİDERLERİ 224
I. ÖN AÇIKLAMALAR 224
II. DAVA AÇILIRKEN HARÇ VE MASRAFIN YATIRILMASI 225
III. YARGILAMA GİDERLERİNDEN SORUMLULUK 226
A. Davacının (veya Davacıların) Haklı Çıkması 226
B. Davalının (veya Davalıların) Haklı Çıkması 228
C. Davacının (veya Davacılar) Kısmen Haklı Çıkması 231
§ 14. KANUN YOLUNA BAŞVURULMASI 232
SONUÇ 233
Kaynakça 249
Kavram Dizini 271