Anonim Şirketlerde İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanması_{(Business Judgment Rule)}

ANONİM ŞİRKETLERDE İŞADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMASI

Yrd. Doç. Dr. Sevgi BOZKURT YAŞAR

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR.XIII
GİRİŞ 1
A. Konunun Takdimi.1
B. Kavram Seçimi 3
C. İnceleme Planı .4
I. İŞADAMI KARARI İLKESİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR 5
A. İşadamı Kararı İlkesi Hakkında Genel Bilgi 5
1. İşadamı Kararı İlkesinin Anlamı.5
2. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Nedenleri 6
B. Seçilmiş Hukuk Sistemlerinde İşadamı Kararı İlkesi. 10
1. Amerikan Hukuku10
a. İşadamı Kararı İlkesinin Gelişimi 10
b. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şekli 15
2. Alman Hukuku 20
a. İşadamı Kararı İlkesinin Gelişimi 20
b. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şekli 25
3. İsviçre Hukuku 28
4. Avustralya Hukuku.31
5. Güney Afrika Cumhuriyeti Hukuku 35
C. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Alanı 36
1. Kişi Bakımından Uygulanma Alanı.36
a. Kurucular.36
b. Yönetim Kurulu Üyeleri.38
c. Yöneticiler 41
(1) Genel Olarak Yönetici Kavramı .41
VIII
(2) Yönetimi Devralan Kişiler42
(3) Şirketin Diğer Temsilcileri .48
i. Müdürler48
ii. Ticari Temsilci ve Ticari Vekil .49
d. Tasfiye Memurları51
2. Konu Bakımından Uygulanma Alanı.51
D. İşadamı Kararı İlkesinin Hukuki Niteliği 53
II. İŞADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMA ŞARTLARI 59
A. Uygulanma Şartları 60
1. İşletmeye Dair Bir Karar Bulunması 60
2. Kararın Alınmasından Önce Yeterli Araştırma Yapılmış Olmalı (Bilgilenmiş Olmak)63
3. Karar Verenlerin Menfaatinin Bulunmaması 65
a. Genel Olarak 65
b. Menfaat Çatışmasından Kaçınılması Gerekliliği 66
c. Menfaat Çatışması Halinde İlkenin Uygulanmasının Sağlanmasına İlişkin Önlemler.70
(1) Amerikan Hukukunda Kabul Edilen Önlemler .70
i. İşlemde Şahsi Menfaati Bulunmayan Yönetim Kurulu Üyelerinin Kararı 71
ii. İşlemde Şahsi Menfaati Bulunmayan Pay Sahiplerinin Kararı .83
(2) TTK Hükümleri Kapsamında Alınabilecek Önlemlerin Değerlendirilmesi 88
i. Müzakereye Katılma Yasağı 88
ii. Şirketle İşlem Yapma ve Şirkete Borçlanma Yasağı93
iii. Şirketle Rekabet Yasağı 101
iv. Bazı Mali Hakların Tespitinde Yönetim Kurulunun Yetkisizliği 106
4. Şirketin Menfaatleri Yönünde Hareket Edildiği İnancına Sahip Olunması 108
a. Genel Olarak 108
b. Dürüstlük Kuralı 113
c. Şirket Menfaati . 117
IX
(1) Şirket Menfaati Kavramını Somutlaştıracak Ölçütlerin Tespiti. 119
(2) Şirket Menfaatinin Belirlenmesi . 120
d. Şirket Menfaatlerinin Dürüstlük Kuralına Uygun Şekilde Gözetilmesi Yükümlülüğü 121
B. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmadığı Haller 123
1. Kanunla Tespit Edilmiş Yükümlülüklere Aykırı Davranılmış Olması 123
2. Esas Sözleşme Hükümleri ile Tespit Edilmiş Yükümlülüklere Aykırı Davranılmış Olması 125
3. Hukuka Uygun Genel Kurul Kararları ile Tespit Edilmiş Yükümlülüklere Aykırı Davranılmış Olması. 126
III. İŞADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMASI 129
A. Dogmatik Temel Olarak Yönetimin Takdir Yetkisi 129
B. Yönetimin Takdir Yetkisinin Sınırları 131
1. Kanun Hükümleri ile Düzenlenen Görevler ve Yasaklar . 132
a. Doğrudan Yönetim Kurulunun Faaliyetlerine Yönelik Hükümler ile Düzenlenen Görevler ve Yasaklar 132
b. Dolaylı Olarak Yönetim Kurulunun Faaliyetlerini Düzenleyen ve Yönetimin Hareket Alanını
Sınırlandıran Düzenlemeler 135
2. Esas Sözleşme, İç Yönerge ve Hukuka Uygun Genel Kurul Kararları ile Belirlenmiş Görevler ve Yasaklar. 135
3. Sadakat ve Özen Yükümlülüğü 136
a. Sadakat Yükümlülüğü . 136
b. Özen Yükümlülüğü 139
(1) Özen kavramı. 139
(2) Borç İlişkisinin İçerdiği Yükümlülükler Kapsamında Özen Yükümlülüğünün Yeri. 140
(3) Özen Yükümlülüğünün Konusu 141
i. Görevin Kabulünde Özen. 141
ii. Şirket Organizasyonuna İlişkin Görevlerde Özen 143
iii. Şirketin Yönetim ve Temsili Kapsamındaki Görevlerde Özen 149
X
iv. Şirketin Yapısal Değişiklikleri ve Finansal Durumuna İlişkin Görevlerde Özen 155
v. Sermayenin Korunması İlkesi Kapsamındaki
Görevlerde Özen . 159
vi. Sermayenin Artırılması ve Azaltılmasına İlişkin Görevlerde Özen 163
(4) Tedbirli Yönetici Ölçüsü Kavramı 165
i. Genel Olarak . 165
ii. Karar Sürecinde Özen Derecesinin Somutlaştırılması (Makul Ölçüde Bilgilenmiş Olma) . 170
(a) Toplantı Öncesinde 172
(b) Toplantı Sırasında 175
(c) Makul Ölçüde Bilgi Düzeyini Tespite Yarayan Kriterler. 177
(d) Sunulan Belge ve Raporların İncelenmesi. 181
(i) Şekli Açıdan İnceleme . 184
(ii) Maddi Açıdan İnceleme. 184
C. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Sorumluluk Şartlarının Değerlendirilmesi 186
1. Kanun ve Esas Sözleşmeye Aykırılık 188
a. Genel Olarak 188
b. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Kanun ve Esas Sözleşmeye Aykırılık Şartının Değerlendirilmesi. 189
2. Zarar . 196
a. Zarar Kavramı 196
b. Zarar Türleri 197
(1) Doğrudan Zarar . 197
i. Şirketin Zararı . 198
ii. Pay Sahipleri ve Şirket Alacaklılarının Doğrudan Zararı . 200
(2) Dolayısıyla Zarar. 203
c. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Zarar Şartının Değerlendirilmesi 205
3. İlliyet Bağı . 206
a. İlliyet Bağı Kavramı 206
XI
b. İlliyet Bağının Kesilmesi 207
c. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde İlliyet Bağı Şartının Değerlendirilmesi 208
4. Kusur . 208
a. Kusurun Subjektif ve Objektif Unsurları 209
(1) Kusurun Subjektif Unsuru 209
(2) Kusurun Objektif Unsuru . 209
b. Kusurun Çeşitleri 210
(1) Kast 210
(2) İhmal 210
c. Gerekli Özenin Ölçüsü 210
(1) Subjektif Kusur Teorisi 211
(2) Objektif Kusur Teorisi . 211
d. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğunda Kusur Şartı 211
e. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Kusur Şartının Değerlendirilmesi 215
f. Kusurun İspatı 218
D. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Sınırlandığı Bazı Durumlar 218
1. İstenmeyen Şirket Ele Geçirmelerinde (Unfriendly Take Overs)
Hedef Şirketin Savunma Önlemlerine İlişkin Kararları 218
a. Genel Olarak 218
b. Amerikan Hukukunda Şirket Ele Geçirmelerinde Alınan Savunma Önlemleri 220
c. Savunma Önlemlerinin Değerlendirilmesi ve İlkenin Uygulanmasının Sınırlanması . 223
d. TTK Hükümleri Kapsamında Savunma Önlemleri ve İlkenin Uygulanmasının Sınırlanması . 231
2. Özel Dava Komitesi Kararları (Special Litigation Committee) 233
IV. İSPAT YÜKÜ DAĞILIMI BAKIMINDAN İLKENİN UYGULANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ 239
A. İspat Yükü Dağılımına İlişkin Genel Esaslar 239
1. İspat Kavramı ve Genel İspat Kuralı 240
2. Sorumluluk Davasında İspat Yükü Dağılımı. 241
XII
3. TTK m. 553'ün Değerlendirilmesi 242
4. Zarar Türleri Bakımından Sorumluluk Davalarının Hukuki Dayanağının Tespiti 243
B. İşadamı Kararı İlkesi Şartlarının İspat Yükü Dağılımı Bakımından Değerlendirilmesi. 247
1. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şartlarında İspat Yükü Dağılımı 247
2. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şartlarının Bulunmaması Halinde Yargılama Süreci . 251
3. Özen Yükümlülüğü İhlalinin İspatının Kolaylaştırılması. 256
a. Özen Yükümlülüğünün İhlalinin İspatını Kolaylaştırıcı Araç Olarak İlk Görünüş İspatı. 256
b. Özen Yükümlülüğü İhlalinin İspatının Davacıdan Beklenemediği Diğer Haller ve İspat Yükünün Ters Çevrilmesi 258
V. İŞADAMI KARARI UYGULANMASININ SONUÇLARI VE ETKİSİ. 259
A. İşadamı Kararı İlkesinin Hukuk Sistemimizde Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi 259
B. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Sonuçları ve Etkisi 268
1. Özen Yükümlülüğünü Somutlaştırır ve Sınırlandırır 268
2. Takdire Dayalı Karar Verilirken Uyulması Gereken Temel İlkeleri Belirler 269
3. Yönetim Kurulunun Yönetim Yetkisini Somutlaştırır, Takdir Alanını Korur ve Etkinliğini Arttırır. 270
4. Yerindelik Denetimini Engeller 271
5. Usul Ekonomisi İlkesinin Uygulanmasını Sağlar 271
SONUÇ . 275
KAYNAKÇA 285