Anonim Şirketlerde Yönetim veya Temsil Yetkisinin Devri Halinde Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu
Dr. Süleyman KALENDER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 17
GİRİŞ21
KONUNUN TAKDİMİ 21
KONUNUN ÖNEMİ. 21
III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 22
BİRİNCİ BÖLÜM
ANONİM ORTAKLIKTA YÖNETİM ORGANİZASYONU İLE
YÖNETİM VE TEMSİL YETKİSİ
ANONİM ORTAKLIĞIN YÖNETİM YAPISI23
YÖNETİM SİSTEMLERİ.24
Tarihsel Gelişim 24
Tek Kurullu Yönetim Modeli. 25
İki Kurullu Yönetim Modeli. 27
Tercihli Sistem 28
Yönetim Sistemlerinin Karşılaştırılması . 29
III. YÖNETİM ORGANI: YÖNETİM KURULU 30
Terminoloji ve Tanım 30
Yönetim Kuruluna İlişkin Yenilikler 33
Hukuki Niteliği 35
Yönetim Kurulu ile Ortaklık Arasındaki İlişkinin Hukuki
Niteliği 35
Yönetim Kurulu Üyeleri ile Anonim Ortaklık Arasındaki
İlişkinin Hukuki Niteliği . 38
Vekâlet Sözleşmesi Görüşü 41
Hizmet Akdi Görüşü 43
Kendine Özgü (sui generis) Sözleşme Görüşü. 45
Konuya İlişkin Değerlendirmemiz 47
Yönetim Kurulu ile Genel Kurul Arasındaki İlişki. 48
8 İçindekiler
Yönetim Kurulunun Yetkileri ve Yetkilerin Sınırlandırılması50
Yönetim Yetkisi.50
Temsil Yetkisi 51
Yönetim ve Temsil Arasındaki Farklar.53
Yönetim ve Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması.54
6762 Sayılı ETTK Döneminde .54
6102 Sayılı TTK Döneminde 55
YÖNETİM ORGANİZASYONU: YÖNETİM KURULUNUN İŞLEYİŞİ, İŞ
BÖLÜMÜ İLE KOMİSYON VE KOMİTELERİN OLUŞTURULMASI 56
Genel Olarak Yönetim Kurulunun İşleyişi.56
Organizasyon Özgürlüğü.58
Komisyon ve Komitelerin Oluşturulması 59
Genel Olarak.59
Hukuki Niteliği ve İşlevi61
Şartları 63
Komite ve Komisyonların Kurulması Zorunluluğu.65
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’ nda Öngörülen Komiteler.67
Kurumsal Yönetim (Corporate Governance) İlkeleri
Kapsamında Oluşturulması Öngörülen Komiteler69
Nitelik ve İşlevi.69
Kurumsal Yönetim İlkeleri Kapsamında Öngörülen Komite
Türleri 71
Kurumsal Yönetim Komitesi.71
Riskin Erken Teşhisi ve Risk Yönetimi Komitesi.72
Ücret Komitesi.74
Aday Gösterme Komitesi 75
İKİNCİ BÖLÜM
YÖNETİM VE TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİ
YÖNETİM VE TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİNİN AYRIŞMASI 77
YÖNETİM YETKİSİNİN DEVRİ 80
Genel Olarak .80
İşlevi.84
Kavram85
İçindekiler 9
Yetki. 86
Şartları 89
Esas Sözleşmede Yetki Devrine İzin Verilmiş Olması . 90
Türk Hukukuna Göre 90
İsviçre Hukukunda Konuya Yönelik Yapılan Değişiklik 93
Yönetimin Devrine İlişkin İç Yönerge 94
Kavram ve İç Yönerge Türleri. 94
İç Yönergenin Esas Sözleşme ile İlişkisi. 96
Yönetimin İç Yönerge ile Devri. 97
Devredilemez Yetkilerin Dışında Kalan Yetkilerin
Devredilebilmesi100
Yetki Devrinin Kapsamı.100
Devredilmezlik, Devralınmazlık ve Vazgeçilmezlik
Kavramları.105
TTK m. 375’in Getirilme Amacı106
TTK m. 375 Kapsamında Devredilemez Görev ve Yetkiler107
Şirketin Üst Düzey Yönetimi ve Bunlarla İlgili
Talimatların Verilmesi 107
Yönetim Teşkilatının Belirlenmesi110
Muhasebe Sisteminin, Finansal Denetim ve
Planlamanın Düzenlenmesi 112
Müdürlerin ve Aynı İşleve Sahip Olan Kişiler ile İmza
Yetkisi Bulunanların Atanmaları ve Görevden
Alınmaları .114
Yönetimde Görevli Kişilerin Üst Gözetimi115
Bazı Defterlerin Tutulması, Yıllık Faaliyet Raporunun
ve Kurumsal Yönetim Açıklamalarının Düzenlenmesi
ile Genel Kurul Toplantılarının Hazırlanması ve İcrası117
Borca Batıklık Durumunun Mahkemeye Bildirilmesi.118
Devredilemez Nitelikte Kabul Edilen Diğer Yetkiler 120
Şirket Birleşme ve Bölünme Sözleşmelerinin
İmzalanması.121
Genel Kurul Kararlarına Karşı İptal Davası Açmak122
Kayıtlı Sermaye Sisteminin Benimsendiği Anonim
Şirketlerde Sermaye Artırım Kararı Vermek 123
Şarta Bağlı Sermaye Artırımında Yönetim Kurulunun
Beyanname Hazırlama Yetkisi.125
10 İçindekiler
TTK m. 376 Kapsamındaki Sermaye Kaybı Hallerinde
Genel Kurulu Toplantıya Çağırma ve İyileştirici
Önlemleri Genel Kurula Sunma Görevi .125
Tek Kişilik Yönetim Kurulunda Devredilmez Yetkilerin
Kullanımına Yönelik Özel Durumlar126
Devrin Yönetim Kurulu Kararına Dayanması.128
Devrin Yapılabileceği Kişiler129
Terminoloji Sorunu130
Yönetim Kurulu Üyeleri .131
Üçüncü Kişiler 133
Komite ve Komisyonlar134
Murahhaslığın Fonksiyonel Organ Kavramı ile İlişkisi.135
Devredilen Yetkilere Getirilen Sınırlamaların Durumu .136
İ. Yetki Devrinin Devri (Weiterdelegation) .137
Yönetim Yetkisinin Fiilen Bölünmesinin Anlamı (Fiili Yetki Devri).139
Yönetim Yetkisinin Devrinin Temsil Yetkisinin Devrine Etkisi141
III. TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİ142
Genel Olarak 142
Temsil Yetkisinin Kapsamı, Şekli ve Sınırları .145
Kapsamı.145
Şekli.147
Türk Ticaret Kanunu’na Göre.147
Türk Borçlar Kanunu’na Göre 148
Kamu İhale Mevzuatına Göre149
Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması 150
Temsil Yetkisinin Birlikte Temsil Suretiyle
Sınırlandırılması.152
Temsil Yetkisinin Merkezin veya Belirli Bir Şubenin
İşleriyle Sınırlandırılması.156
TTK m. 371’e Eklenen Yedinci Fıkraya Yönelik
Değerlendirme ve Eleştiriler 157
Kapsam Dışı İşlemlerin Hukuki Durumu.160
Temsil Yetkisinin Bölünmesi ve Murahhaslara Bırakılması 162
Temsil Yetkisinin Bölünmesi .162
Temsil Yetkisinin Murahhaslara Devredilmesi .164
İçindekiler 11
Temsil Yetkisinin Genel Kurul Kararıyla Devredilmesi165
Temsil Yetkisinin Devrinin Şartları .166
Genel Olarak 166
Yönetim Kurulu Kararı167
En Az Bir Yönetim Kurulu Üyesinin Temsile Yetkili Olması 167
Temsil Yetkisine İzin Veren Esas Sözleşme Hükmünün Gerekip
Gerekmediği Sorunu 168
Temsil Yetkisinin Devredilebileceği Kişiler.170
Temsil Yetkisinin Mevcut Yönetim Kurulu Üyelerine Devri 170
Temsil Yetkisinin Üçüncü Kişilere Devri.171
Temsil Yetkisinin Tüzel Kişilere Devri.172
Devredilen Temsil Yetkisinin Kullanılma Şekli 173
Temsil Yetkisinin Tekrar Devri (Weiterdelegation) 174
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANONİM ORTAKLIKTA YÖNETİM KURULU
ÜYELERİNİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN GENEL ESASLAR
VE SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU. 177
Genel Olarak.177
Hukuki Sorumluluğun Yönetim Kurulu Açısından Anlamı .181
Sorumluluk Kavramı181
Sorumluluğun Yönetim Kurulu Üyeleri Açısından Anlamı .182
Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğuna İlişkin Genel İlkeler 184
Kusurlu Sorumluluk İlkesi.184
Kanundan ve Esas Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklerin
İhlalinde “Kusur” 185
Kusurun İspatı .187
Kusurun Derecesi.189
Sorumluluğun Kişiselliği İlkesi190
Farklılaştırılmış Teselsül İlkesi .191
Ortaya Çıkış Nedenleri .191
Farklılaştırılmış Teselsüle İlişkin Kavramlar.195
Birlikte Verilen Zarar- Tek Başına Verilen Zarar 195
12 İçindekiler
Aynı Zarar.197
Sebebi Aşan Sorumluluk (überkausale Haftung)198
Farklılaştırılmış Teselsül Sorumluluğunun Müteselsil
Sorumluktan Farkları.199
Farklılaştırılmış Teselsül İlkesine İlişkin Hükmün
Özellikleri 201
İsviçre Borçlar Kanunu’nun Art. 759 Hükmünün
İktibası.202
Hükmün Teselsül ve Rücu İlişkisine Yönelik Belirgin
Özellikleri .202
Farklılaştırılmış Teselsülde Sorumluluk Tavanının
Hesaplanması 204
Dış İlişkide Yönetim Kurulu Üyelerinin Alacaklıya
Karşı Durumu .205
İç İlişkide Zararın Hesaplanması .208
6102 Sayılı TTK ile Yönetim Kurulu Üyelerinin
Sorumluluğunun Kaldırıldığı Haller .209
Yönetim Kurulu Üyelerinin Seleflerinin İşlerini İnceleme
Yükümlülüğünden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk.209
İlk Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin İhmalinden
Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk.210
Yönetim Kurulu Üyelerinin Özel Sorumluluk Halleri210
Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması.210
Sermaye Hakkında Yanlış Beyanlar ve Ödeme Yetersizliğinin
Bilinmesi .211
Değer Biçilmesinde Yolsuzluk.212
Halktan Para Toplamak213
Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması.213
Yönetim ve Temsil Yetkisinin Devrinden Doğan Sorumluluk.214
Şirketin Kamu Borçlarından Doğan Sorumluluğu215
İnançlı Yönetim Kurulu Üyeliğinden Doğan Sorumluluk217
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’na Göre Banka Yönetim Kurulu
Üyelerinin Şahsi Sorumlulukları 218
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUKLARININ
SINIRLANDIRILMASI 220
İçindekiler 13
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YÖNETİM VE TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİNİN
HUKUKİ SORUMLULUĞA ETKİSİ
YÖNETİM YETKİSİNİN DEVRİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK 221
Genel Olarak.221
Sorumluluğun Kapsamı.223
Yönetimin Devrinin Sorumlular Çevresini Genişletici Etkisi .224
Geçersiz Yetki Devrinin Hukuki Sorumluluğa Etkisi226
Esas Sözleşmede Yetki Devrine İzin Verilmemiş Olmasına Rağmen
Yapılan Yetki Devri İşlemi Halinde Ortaya Çıkan Hukuki Sorumluluk229
Türk Hukukunda 229
İsviçre Hukukunda.231
İç Yönerge Çıkarılmadan ya da İç Yönergeye Aykırı Olarak
Yapılan Yetki Devrinde Ortaya Çıkan Hukuki Sorumluluk .233
İç Yönerge Çıkarılmadan Yapılan Yetki Devrinin Hukuki
Sorumluluğa Etkisi.233
İç Yönergeye Aykırı Olarak Yapılan Yetki Devrinin Hukuki
Sorumluğa Etkisi.235
Devredilmesi Mümkün Olmayan Yetkilerin Devrinden Doğan
Hukuki Sorumluluk 236
Geçersiz Yetki Devrinde “Kusur”237
Geçersiz Yetki Devri Halinde İsviçre Federal Yüksek
Mahkemesinin Tutumu.238
Geçerli Yetki Devri Halinde Ortaya Çıkan Hukuki Sorumluluk .239
Genel Olarak 239
Murahhasların Sorumluluğu 240
Sorumluluğun Kaynağı.240
Sorumluluğun Kapsamı .241
Murahhas Üyelerin Hukuki Sorumluluğu245
Murahhas Müdürlerin Hukuki Sorumluluğu247
Murahhas Müdür ile Müdür Ayrımı 247
Yönetim Yetkisinin Devrinin Murahhas Müdürlerin
Sorumluluğuna Etkisi249
Yönetim Yetkisinin Devri Halinde Devredilen Yetkilere İlişkin
Kararların Yönetim Kurulunun Onayına Tabi Tutulması.250
Yönetim Yetkisinin Devri Halinde Yönetim Kurulu Üyelerinin
Hukuki Sorumluluğu252
Yönetim Yetkisinin Devrinin Hukuki Sorumluluğu
Sınırlandırıcı ve Hafifletici Etkisi.252
14 İçindekiler
Sorumluluğun Kapsamı.253
Yönetim Yetkisinin Devredilmesi Halinde Yönetim Kurulu
Üyelerinin Sorumluluğunun Devam Ettiği Durumlar254
Devredilemez Nitelikteki Yetkilerden Doğan Hukuki
Sorumluluk 255
İhtiyari Olarak Devredilmeyen Yetkilerden Doğan
Hukuki Sorumluluk257
Murahhasların Seçiminden Doğan Hukuki Sorumluluk .258
TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK .259
Genel Olarak 259
Temsil Yetkisinin Devrinin Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki
Sorumluluğuna Etkisi259
Temsil Yetkisinin Devri Halinde Yönetim Kurulunun Özen
Yükümlülüğü.259
Yönetim Kurulunun Sınırlı Yetkili Temsilci Atamasından Doğan
Hukuki Sorumluluğu .261
Temsil Yetkisinin Devri Halinde Murahhasların Hukuki
Sorumluluğu 263
Devredilen Temsil Yetkisinin Sınırlarının Aşılmasından Doğan
Sorumluluk 263
Kanuni Temsilcilerin Şirketin Kamu Borçlarından Doğan
Hukuki Sorumluluğu .264
BEŞİNCİ BÖLÜM
YETKİ DEVRİNİN YÖNETİM KURULUNUN
ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE ETKİSİ: MURAHHASLARIN
SEÇİMİNDEN, ÜST GÖZETİMİNDEN VE MURAHHASLARA
TALİMAT VERİLMESİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK
YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ.267
Genel Olarak Özen Borcu .267
6762 Sayılı ETTK’ ye Göre Yönetim Kurulunun Özen Borcu .269
6102 Sayılı TTK’ ye Göre Yönetim Kurulunun Özen Borcu 271
Yönetim Kurulunun Özen Yükümlüğünün Yetki Devrine Etkisi 273
MURAHHASLARIN SEÇİMİNDE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜLÜĞÜNÜN
HUKUKİ SORUMLULUĞA ETKİSİ 275
Hukuki Düzenleme .275
Murahhasların Seçilmesine İlişkin Hususlar.276
Murahhasları Seçme Yetkisi.276
Murahhasların Seçiminde Özenin Ölçüsü 279
İçindekiler 15
Murahhas Seçiminin Hukuki Sorumluluğa Etkisi280
Sorumluluğun Kapsamı 280
Murahhasların Seçiminde Özenin İspatı.283
III. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ÜST GÖZETİMDEN DOĞAN
HUKUKİ SORUMLULUĞU 284
Genel Olarak.284
Yönetim Kurulunun Genel Gözetim ve Denetim Görevi.286
Üst Gözetim (Überwachung) Kavramı .290
Üst Gözetimin Anlamı290
Üst Gözetimle İlgili Kavramlar.292
Denetim (Audit)292
Kontrol (Kontrolle)293
Revizyon/İnceleme (Revision/Prüfung) .293
Compliance (Uyum) 294
Günlük Denetim – Üst Gözetim Ayrımı295
İsviçre Hukukunda Yönetim Kurunun Üst Gözetim Görevi 296
Türk Hukukunda Yönetim Kurulunun Üst Gözetim Görevi299
6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre299
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre300
İç Gözetim ve Denetim Sisteminin Kurulması.302
Üst Gözetim Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesine
Yardımcı Olan Araçlar 303
Üst Gözetimin Yerine Getirilmesinde Komite ve
Komisyonların Rolü304
Yönetim Kurulu Üyelerinin Bilgi Alma Hakkının Üst
Gözetime Etkisi.306
Şirket İşleriyle İlgili Yönetim Kuruluna Rapor
Sunulması .309
Murahhasların Bilgilendirilmesi.310
Kurumsal Yönetim İlkeleri Kapsamında Üst Gözetim.311
Üst Gözetimden Doğan Hukuki Sorumluluk313
Sorumluluğun Kaynağı313
Üst Gözetim Sorumluluğunun Oluşmasında “Kusur”314
Kusurun Kapsamı.314
Kusurun İspatı .315
Üst Gözetim Görevinin Hukuki Sorumluluğa Etkisi.317
Kanuni Düzenlemelere Getirilen Eleştiriler .317
16 İçindekiler
Yetki Devri Halinde Üst Gözetim Sorumluluğunu Reddeden
Görüş .319
Yetki Devri Halinde Üst Gözetim Sorumluluğunu Kabul
Eden Görüş320
Yönetim Kurulu Üyelerinin Üst Gözetimine İlişkin Görüş ve
Değerlendirmemiz.322
Üst Gözetime Yönelik İsviçre Federal Mahkemesi’nin
Tutumu.325
MURAHHASLARA VERİLEN TALİMATLARDAN DOĞAN HUKUKİ
SORUMLULUK 326
Yönetim Kurulunun Talimat Verme Yetkisi 326
Talimat Kavramı ve Hukuki Niteliği .326
Talimatın İşlevi 327
Doktrindeki Görüşler 328
Değerlendirmemiz331
Hukuki Sorumluluğa Etkisi .332
İsviçre Hukukunda .332
Türk Hukukunda .336
Talimat Verilmemesinden Doğan Hukuki Sorumluluk .336
Talimat Verilmesinden Doğan Hukuki Sorumluluk338
KONTROL DIŞINDA KALAN OLAY VE İŞLEMLERDEN SORUMSUZLUK 339
Hukuki Düzenleme .339
Doktrindeki Tartışmalar 341
Yetki Devrinden Doğan Yükümlülüklerin Kontrol Dışında Kalması 343
Seçimde Özenin Kontrol Dışında Kalması343
Talimat Vermenin Kontrol Dışında Kalması.344
Üst Gözetimin Kontrol Dışında Kalması .345
YETKİ DEVRİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUĞUN
HESAPLANMASINDA FARKLILAŞTIRILMIŞ TESELSÜL İLKESİNİN
UYGULANMASI .347
SONUÇ.351
KAYNAKÇA363
