Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA GÜVENDEN DOĞAN SORUMLULUK



Asuman YILMAZ



İÇİNDEKİLER



I. Edim Yükümlülüğü – Koruma Yükümlülüğü Ayırımı..25

1. Edim Yükümlülükleri .. 25

2. Koruma Yükümlülükleri .. 27

II. Edim Yükümlülüklerinden Bağımsız Borç İlişkileri .. 30

III. Bütünsel Kanunî Koruma İlişkisi ..32

IV. Güven Sorumluluğu ve Koruma Yükümlülükleri İlişkisi.. 35

D. Kanunî Düzenleme .. 36

E. Tarihi Gelişim .. 38

I. Alman Hukuku .. 38

II. İsviçre Hukuku .. 44

1. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı” .. 44

2. Kararın Önemi 47

3. Federal Mahkeme’nin Güven Sorumluluğunu

Uyguladığı Diğer Önemli Kararları..51

a. BGE 121 III 350 .51

b. BGE 123 III 220..52

c. BGE 124 III 297..53

d. 23.6.1998 Tarih ve 4C.410/1997 Sayılı Karar .. 53

e. BGE 130 III 345. 56

aa. Dava Konusu Olay .. 56

bb. Federal Mahkeme’nin Değerlendirmeleri ..57

cc. Kararın Önemi .59

4. Öğreti .. 60

III. Türk Hukuku ... 68

IV. Güven Sorumluluğu Teorisi’ne Yöneltilen Eleştiriler ve

Değerlendirme ...71

F. Sorumluluğun Koşulları 74

I. Güven Olgusu ...74

II. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması... 76

III. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı ... 77

IV. Hukukî İşlem Alanına Katılma ... 80



XIII

V. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta

Bulunulması 84

VI. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli 85

VII. Zarar... 86

VIII. Nedensellik Bağı... 86

IX. Kusur .... 87

§ 2 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN GÜVEN SORUMLULUĞU...91

A. Genel Olarak ..91

I. Culpa in Contrahendo Sorumluluğu...91

1. Kavram .91

2. Tarihi Gelişim 92

3. Kanunî Düzenleme.. 96

4. Hukukî Nitelik... 97

a. Haksız Fiil Sorumluluğu Görüşü ... 99

b. Sözleşme Sorumluluğu Görüşü ... 100

c. Kendine Özgü Sorumluluk Görüşü .. 102

d. Değerlendirme. 103

II. Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ve Güven

Sorumluluğu İlişkisi... 105

B. Ü çüncü Kişinin Culpa in Contrahendo Sorumluluğu... 107

I. Genel Olarak .... 107

II. Temsilcilerin Culpa in Contrahendo Sorumluluğu...110

III. Diğer Görüşme Yardımcılarının Culpa in Contrahendo

Sorumluluğu... 113

C. Ü çüncü Kişinin Sözleşme Sonrası Güven Sorumluluğu...117



§ 3 ŞİRKETLER TOPLULUĞU (KONSERN) VE ŞİRKETLER

TOPLULUĞUNDA SORUMLULUK.. 121

A. Genel Olarak Şirketler Topluluğu (Konsern) ... 121

I. Şirketler Topluluğu (Konsern) Kavramı... 121

1. Alman Hukuku... 121



XIV

2. İsviçre Hukuku...124

3. Türk Hukuku 125

II. Şirketler Topluluğunun (Konsernin) Unsurları 127

1. Hukuken Bağımsız Birden Fazla Şirketin Varlığı . 127

2. Merkezi Sevk ve Yönetim Altında Toplanma... 128

III. Kanunî Düzenleme.... 134

1. Alman Hukuku.... 136

2. İsviçre Hukuku.... 138

3. Avrupa Birliği Hukuku 140

a. Yeknesak Bir Konsern Hukuku Oluşturma

Çabaları ... 140

b. “Forum Europaeum Konzernrecht” Tarafından

Hazırlanan Rapor.141

aa. Genel Olarak...141

bb. Grup Kavramı 143

4. Türk Hukuku 144

IV. Şirketler Topluluğu (Konsern) Türleri. 145

B. Hâkim Şirketin Bağlı Şirket Borçlarından Sorumlu

Olmaması İlkesi . 148

I. Genel Olara... 148

II. İlkenin Sınırlandırılması. 150



İkinci Bölüm

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA

GÜVENDEN DOĞAN SORUMLULUK

(KONZERNVERTRAUENSHAFTUNG)

§ 4 GENEL ESASLAR 153

A. Kavram.. 153

B. Tarihi Gelişim .. 155

I. Alman Hukuku... 155



XV

1. Öğreti 155

2. Yargı Kararları... 159

II. İsviçre Hukuku ... 162

1. “Swissair Kararı” Öncesindeki Durum 162

2. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı” 163

a. Dava Konusu Olay . 163

b. Federal Mahkeme’nin Değerlendirmeler... 165

c. Kararın Öğretide Değerlendirilmesi... 173

3. “Swissair Kararı” Sonrasındaki Gelişmeler 175

a. BGE 123 III 220175

b. BGE 124 III 297... 177

aa. Dava Konusu Olay... 177

bb. Federal Mahkeme’nin Değerlendirmeleri..178

cc. Kararın Önemi .181

III. Türk Hukuku... 183

C. Hukukî Nitelik . 183

D. Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluğun

Benzer Hukukî Müesseselerden Ayrılması.... 186

I. Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri .. 186

1. Kefalet Sözleşmesi.. 187

2. Garanti Sözleşmesi. 192

3. Şirketler Topluluğu İlişkisinde Kefalet ve Garanti

Sözleşmesi Ayırımı. 194

II. Himâye Beyanları... 199

1. Genel Olarak . 199

2. Himâye Beyanlarının Tercih Edilme Nedenleri...202

a. Hâkim Şirket Açısından ..203

b. Bağlı Şirketin Alacaklısı Açısından 205

3. Katı ve Yumuşak Himâye Beyanlar...207

a. Katı Himâye Beyanları...207

b. Yumuşak Himâye Beyanları... 210



XVI

4. Himâye Beyanlarının İçeriği ve Hâkim Şirketin

Sorumluluğu . 212

a. Genel Olarak... 212

b. Bağlı Şirketle Yapılan Sözleşmeden Bilgi Sahibi

Olunduğuna İlişkin Beyan... 215

c. Bilgi Vermeye Yönelik Beyan...217

d. Bağlı Şirketteki Katılma Payı Oranının

Korunacağına İlişkin Beyan... 219

e. Bağlı Şirket Üzerindeki Nüfuzun

Kullanılacağına İlişkin Beyan.. 221

f. Bağlı Şirketin Ödeme Gücünün Korunacağına

İlişkin Niyet Beyanı...223

aa. Genel Olarak ..223

bb. Beyandan Dolayı Hâkim şirketin Bağlı Şirkete

Mali Kaynak Sağlama Yükümlülüğü?...225

g. Bağlı Şirketin Borçlarının Kendi Borcu Gibi

Kabul Edildiğine İlişkin Beyan…228

h. Bağlı Şirketin Daima Arkasında Olunduğuna

İlişkin Beyan...230

i. Borcun İfa Edilebilmesi İçin Bağlı Şirkete

Gerekli Mali Kaynağın Sağlanacağına İlişkin

Beyan...234

5. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Himâye

Beyanları...238

a. Hâkim şirketin Yıllık Raporunda Yer Alan

Himâye Beyanları 238

b. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Diğer

Beyanlar...242

6. Himâye Beyanları ve Hâkim Şirketin Güven

Sorumluluğu...244

III. Hukukî Görünüşe Güvenden Doğan Sorumluluk...245



§ 5 SORUMLULUĞUN KOŞULLARI 249

A. Güven Olgusu...250



XVII

B. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması... 255

C. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı...256

D. Güven Uyandıran Davranışın Hâkim Şirkete İsnat Edilebilir

Olması...258

E. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta Bulunulması 260

F. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli.... 261

G. Zarar...268

H. Nedensellik Bağı 268

I. Kusur... 270



§ 6 SORUMLULUĞUN HUKUKÎ SONUÇLARI... 273

A. Genel Olarak... 273

B. Tazminat Talebi 275

I. Tazminatın Kapsamı...275

1. Tazminat Talebine Esas Alınacak Zararın

Belirlenmesi .. 275

a. Türk-İsviçre Hukuku ....... 275

b. Alman Hukuku 278

2. Hâkim Şirketin Kusurunun Ağırlığı .....280

II. Zarar Görenin Ortak Kusuru ...... 281

C. İspat Yükü ....283

I. Genel Olarak ........283

II. Nedensellik Bağının İspat Edilmesi....283

III. Kusurun İspat Edilmesi ...286

D. Yardımcıların Fiillerinden Sorumluluk....287

E. Zamanaşımı 290

F. Taleplerin Yarışması ..... 294



§ 7 TK TASARISI’NA GÖRE ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA

GÜVEN SORUMLULUĞU . 297

A. Genel Olarak ..... 297

B. Sorumluluğun Uygulanma Koşulları .. 299



XVIII

I. Genel Olarak ..... 299

II. Bir Şirketler Topluluğunun Varlığı.....300

III. Hâkim Şirketin veya Bağlı Şirketin Merkezinin

Türkiye’de Bulunması..304

IV. Topluluk İtibarının Topluma veya Tüketiciye Güven

Veren Bir Düzeye Ulaşmış Olması...304

V. Topluluk İtibarının Kullanılması ..307

C. Talep Sahibi ve Muhatabı...309

D. Zamanaşımı...310

SONUÇ..313

BİBLİYOGRAFYA... 321