Üniter Devlet ( Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye )

ÜNİTER DEVLET ( BÖLGESELLEŞMEDEN KÜRESELLEŞMEYE )



Atilla NALBANT



- Merkez Çevre İlişkisi

- Türkiye' nın Üniter Devleti

- Bölgeselleşmeden Ulusalüstü Bütünleşmeye







İçindekiler.......................................................................IX

Kısaltmalar.................................................................XVII

Giriş ..................................................................................1

Birinci Kısım

MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİSİ

Birinci Bölüm

MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİSİndE

TEMEL KaVRaMLaR

I. “Ülke” ve “Ulus”.......................................................................15

II. Toplumların Örgütlenme İlkeleri .......................................22

A. Kavramların Çokluğu ......................................................22

B. Kavramlarda Sentez Mümkün müdür?........................23

1. Merkeziyet ve Yerinden Yönetim İlkeleri .............24

2. Merkeziyet Sistemi.....................................................30

3. Yerinden Yönetim ......................................................32

4. Siyasal Yerinden Yönetim.........................................35

İÇİndEKİLERX

5. Özerklik........................................................................38

a. Özerklik ilkesi ve federasyonlar.......................38

b. Milliyetçi, Bölgeci ve Belediyeci akımlar ......43

6. Özerk Yerel Yönetim..................................................47

7. Yerinden Yönetimden Serbest İdare İlkesine ......52

8. Yeni bir özgürlük anlayışı: Yerel

Özgürlükler..................................................................57

İkinci Bölüm

ÇEVREyE KaRŞı MERKEZ:

ÜnİTER dEVLET

I. Devletin Tekliği ve Bölünmezliği.........................................65

A. Bölünmez Egemenlik .......................................................67

B. Tek ve Bölünmez Ulus......................................................68

C. Bölünmez Ülke ..................................................................69

II. Üniter Devletin İdari Cihazı: Fransız Yönetim

Modeli.........................................................................................71

A. Neden Yeni Bir Model?....................................................72

B. 1789 Devrimi: Yasanın Üstünlüğü ve Hukuk

Önünde Eşitlik İlkeleri.....................................................79

1. “Genel İrade”nin Ürünü Yasa ve “Özel

İrade”.............................................................................81

2. Genel Yönetimin Örgütlenmesi .............................82

3. Yerel Yönetim ve 1789 Devriminin Niteliği ........86

C. Napolyon Dönemi ya da Merkezin Yeniden

Kuruluşu .............................................................................89

III. Fransız Yönetim Modelinin Ana İlkeleri............................91

A. İdari Yargının Doğuşu .....................................................91

B. İdarenin Bütünlüğü İlkesi...............................................95

C. Fransız Yönetim Modelinin Örgütlenme

İlkeleri..................................................................................96

1. Ulusal Birliğin Temel Araçları: İl ve Vali..............96XI

2. Belediye Yönetimi................................................... 104

3. Merkezi Denetim..................................................... 108

D. Fransız Yönetim Modelinin Yaygınlaşması..............114

İkinci Kısım

TÜRKİyE’nİn ÜnİTER dEVLETİ

Birinci Bölüm

İMpaRaToRLuKTan uLuSaL

dEVLETE

I. Osmanlı İmparatorluğunda Merkezileşme..................... 120

A. Osmanlı İmparatorluğunda İdare ve Şehir

Yapısı ..................................................................................121

B. Merkezi Ulus-Devletin Kuruluşu............................... 129

1. İlk Girişimler ve II. Mahmut Dönemi................ 129

2. Tanzimat Dönemi ....................................................131

a. Tanzimat İdaresinde Merkezi Görevliler

ve Meclisler........................................................ 133

b. 1864 ve 1871 Vilayet Nizamnameleri ve

1913 Geçici Kanunu......................................... 135

c. Yeni idari örgütlenmeye Fransız

Yönetim Modelinin etkisi .............................. 140

C. İlk Osmanlı Anayasası Üniter Bir Devlet mi

Kurmuştur?...................................................................... 144

D. Osmanlı’da Yerel Yönetim ve İdari Yerinden

Yönetim .............................................................................149

II. Osmanlı Devleti Bölgesel Bir Devlettir............................ 154

A. Osmanlı Bölgeselleşmesi: Ayrıcalıklı Eyaletler ...... 155

B. Osmanlı Devletinde “Millet Sistemi” ya da Kişi

Yönünden Yerinden Yönetim.......................................162XII

1. Dinsel Topluluk Örgütlenmesi .............................163

2. Dinsel Toplulukların Hukuki Temelleri............ 164

3. Milliyetçilik karşısında Dinsel Topluluklar...... 166

4. Dinsel Topluluk Nizamnameleri ......................... 169

5. Millet Sisteminin Uluslaşma Karşısında

Çöküşü........................................................................171

İkinci Bölüm

CuMhuRİyET VE ÜnİTER

dEVLET

I. Tarihsel Süreç..........................................................................176

A. Merkeziyetçilik ve Ademi Merkeziyetçilik ...............176

B. Şuralara Dayalı Üniter Devlet: 1921 Anayasası ...... 180

1. Siyasal Merkeziyetçilik ve Özerklik.................... 183

a. Siyasal Merkeziyetçilik ................................... 183

b. Yasaya Bağlı İdare Anlayışı .............................185

2. Özerklik (Muhtariyet) İlkesi................................ 188

C. Yeniden Merkezileşme: 1924 Anayasası....................191

1. 1924 Anayasasında Ulusal Devlet....................... 192

2. 1924 Anayasasında İdare İlkeleri .........................193

II. Türkiye’de Üniter Devlet ve İdare .................................... 199

A. Devletin Tekliği ve Bölünmezliği............................... 199

1. Ulusun Tekliği ve Bölünmezliği .......................... 201

a. Siyasal Çoğulculuğun Sınırı Olarak Tek

Ulus İlkesi .......................................................... 203

b. Kültürel Çoğulculuğun Sınırı Olarak

Tek Ulus İlkesi................................................... 205

2. Ülkenin Tekliği ve Bölünmezliği İlkesi ............. 209

B. İdare Alanında Temel İlkeler........................................212

1. İdarenin Bütünlüğü ve Yasallığı İlkesi ................212

2. Merkezden Yönetim İlkesi .....................................215XIII

a. Merkezden Yönetim Örgütü...........................216

b. Genel Yönetimin Bölgesel Düzeyde

Örgütlenmesi..................................................... 221

3. Yerinden yönetim ilkesi ......................................... 228

a. Yerel Yerinden Yönetim İlkesi ve Yerel

Özgürlükler........................................................ 228

b. Yerel Yerinden Yönetim İlkesinin

Sınırları............................................................... 239

C. İstisnai İdareler............................................................... 245

Üçüncü Kısım

BÖLGESELLEŞMEdEn

uLuSaLÜSTÜ BÜTÜnLEŞMEyE

Birinci Bölüm

ÜnİTER dEVLETİn ÇEVREyLE

BÜTÜnLEŞMEdE yEnİ GİRİŞİMİ

BÖLGE

I. Bölgeselleşme Nedenleri ve Modelleri............................. 255

A. Bölgeselleşme Nedenleri .............................................. 255

B. Bölge Modelleri............................................................... 258

C. Bölgelerin Tarihi Arka Planı........................................ 265

II. Yeni Bir Yerel Yönetim Birimi: Fransa’da Bölge............ 267

A. Kamu Kurumu Olarak Bölge ...................................... 271

B. Yerel Yönetim Olarak Bölge: 1982 Reformu ........... 273

1. Ortak Hukuka Bağlı Fransız Bölgeleri ................275

2. Denizaşırı Yönetimler, Özel Statülü

Bölgeler ve Yerel Yönetimler................................. 280XIV

İkinci Bölüm

SİyaSaL BÖLGESELLEŞME VE

BÜTÜnLEŞME

I. Siyasal Bölgeselleşme ........................................................... 290

A. İtalya’da Bölge Yönetimi ...............................................291

1. Anayasal Veriler....................................................... 292

2. İtalyan Bölgesi.......................................................... 294

a. Bölgesel Organların Oluşumu ve

Yetkileri............................................................... 296

b. Bölgesel Yasama Yetkisi ve İdari Yetkiler.... 296

c. Bölgesel Yasama Yetkisinin ve İdari

Yetkilerin Denetimi ......................................... 299

d. Merkez-Bölge İlişkileri.................................... 301

B. İspanya’da Bölge Yönetimi........................................... 304

1. İspanyol Ulusu ve Milliyetler-Bölgeler

İlişkisi......................................................................... 308

2. İspanyol Bölgesi: Özerk Topluluklar ...................313

a. Özerklik Hakkı ..................................................313

b. Özerk Toplulukların Kuruluş Süreçleri ...... 320

c. Bölgesel Organlar ve Oluşumu...................... 324

d. Bölgesel ve Ulusal Yetkiler............................. 325

e. Bölgesel Yetkilerin Denetimi..........................331

f. Merkez-Bölge İlişkileri.................................... 333

C. Portekiz’de Bölge Yönetimi ......................................... 335

1. Anayasal Veriler....................................................... 335

2. Portekiz Adalarında Siyasal Bölgeselleşme....... 338

II. Bölge Üniter Devlete Karşı mı?..........................................344

A. Bölgesel Devlet ve Diğer Devlet Biçimleri................ 350

1. Özerklikler Devleti ile Bölgesel Devlet

Arasındaki Farklar .................................................. 350XV

2. Bölgesel Devletin Federal Devletten

Farkları....................................................................... 352

a. Devletin tekliği ilkesi....................................... 352

b. Siyasal Bölge ve Federe Devletin

Anatomisi........................................................... 355

3. Bölgesel Devletin Üniter Devletten Farkları..... 358

B. Bölge ve Fransız Yönetim Modeli............................... 359

III. Avrupa Bütünleşmesi ve Bölgeler Avrupası..................... 368

A. Federalizme Doğru Avrupa Birliği............................. 370

B. AB’nin Bölgeler Politikası .............................................375

1. Avrupa Birliği ve Bölgeler Komitesi.....................375

2. Bölgeselleşme ve Etniler Sorunu ......................... 377

SonuÇ

I. Devlet Biçimleri, Hukuk Devleti, İdare ve

Güvenlik Bölgesi.................................................................... 383

II. Küreselleşme ve geçmişin rövanşı: Dinsel ve

etnik kimlikler Akılcı devlet’e karşı.................................. 386

III. Bölge, Bölgesel Kimlik ve Üniter Devlet.......................... 392