Avrupa Birliği Hukuku Genel Esaslar
Prof. Dr. Hacı CAN
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ .5
BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ .7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR .19
BİRİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TARİHSEL GELİŞİMİ
GİRİŞ AÇIKLAMALARI 21
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI .21
Avrupa Bütünleşmesine Giden Yol21
Avrupa Bütünleşmesine İlişkin Yaklaşımlar.22
Schuman Planı.22
Kurucu Antlaşmaların İmzalanması.23
III. AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN DERİNLEŞMESİ.24
Ekonomik Bütünleşme Adımları24
Ortak Pazarın Kurulması24
İç Pazarın Kurulması25
Ekonomik ve Parasal Birliğin Kurulması 33
Siyasal Bütünleşme Adımları.37
Geleceğe İlişkin Öncelikler 44
Avrupa’nın Geleceği Konferansı44
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN GENİŞLEMESİ VE DARALMASI 45
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TEMEL METİNLERİ .48
Genel Olarak .48
Avrupa Topluluklarını Kuran Antlaşmalar .49
Füzyon Antlaşmaları50
Avrupa Birliği’ni Kuran Antlaşma (Maastricht Antlaşması) .51
Kurucu Antlaşmaları Değiştiren Antlaşmalar 51
Tek Avrupa Senedi 51
Genel Olarak .51
Getirilen Değişiklik ve Yenilikler 51
10 İçindekiler
Maastricht Antlaşması 52
Genel Olarak .52
Getirilen Değişiklik ve Yenilikler53
Amsterdam Antlaşması.54
Genel Olarak .54
Getirilen Değişiklik ve Yenilikler55
Nis Antlaşması 56
Genel Olarak .56
Getirilen Değişiklik ve Yenilikler57
Lizbon Antlaşması .58
Genel Olarak .58
Genel İçerik.59
Genel Karakteristik Özellikler60
Getirilen Değişiklik ve Yenilikler62
Avrupa Bütünleşmesine Katkılar.65
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENEL YAPISI
ÇOK DÜZEYLİ SİYASAL SİSTEM OLARAK AVRUPA BİRLİĞİ 67
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKÎ MAHİYETİ. 68
Genel Olarak .68
Avrupa Birliği’nin Hukukî Mahiyetine İlişkin Yaklaşımlar68
Devletler Birliği Olarak Avrupa Birliği69
Devletlerüstü Örgütlenme Olarak Avrupa Birliği 73
Sonuç 75
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ANA AKTÖRLERİ 76
III. AVRUPA BİRLİĞİ - ÜYE DEVLETLER İLİŞKİSİ 78
Avrupa Birliği’nin Üyeliğe (Üye Devletlere) Dayalı Yapısı .78
Antlaşmaların Efendileri Olarak Üye Devletler .79
Üye Devletlerin Ulusal Kimliğinin Tanınması 82
Üye Devlet Statüsü .84
Üyeliğe Katılım84
Üyelikten Çıkma85
Üyelikten Çıkarma.86
Üyelik Haklarının Askıya Alınması .86
Güçlendirilmiş İşbirliği 86
Yapısal İşbirliği 89
İçindekiler 11
Avrupa Birliği ile Üye Devletler Arasında Karşılıklı Hak ve Yükümlülükler 90
Avrupa Birliği İle Üye Devletler Arasında Yetki Paylaşımı .94
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEĞERLERİ .94
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TEMEL İLKELERİ95
Birliktelik .95
Eşitlik.96
Barış 96
Serbest Dolaşım 96
Dayanışma 97
Ulusal Kimlik98
Güvenlik 99
Diğer İlkeler.99
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN AMAÇ VE GÖREVLERİ.99
Avrupa Birliği’nin Amaçları99
Avrupa Birliği’nin Görev Alanları.102
İktisadi Alandaki Görevler .102
İç Pazar102
Ekonomik ve Parasal Birlik 102
Ortak Ekonomi Politikası .104
Diğer Ekonomi Alanları104
Sosyal Politika Alanındaki Görevler.104
Siyasi Alandaki Görevler105
VII.AVRUPA BİRLİĞİ’NİN FAALİYET (POLİTİKA) ALANLARI.107
Faaliyet Alanı Türleri .107
Faaliyet Alanlarında Dikkate Alınacak Genel Yükümlülükler.108
VIII. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YETKİLERİ .110
Yetkilerin Niteliği.110
Yetkiye İlişkin İlkeler .111
Adalet Divanının Avrupa Birliği Yetkilerinin Yorumlanmasına İlişkin İçtihatları 112
Yetkilerin Türleri .113
Münhasır Yetki Alanları.113
Paylaşılan Yetki Alanları 114
Destekleyici, Koordine Edici ve Tamamlayıcı Yetki Alanları 114
Paralel Yetki Alanları .115
Ekonomi, İstihdam ve Sosyal Politika Alanlarında Koordinasyon Yetkileri115
Ortak Dış ve Güvenlik Politikası Yetki Alanı.115
12 İçindekiler
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEMOKRATİK TEMELLERİ 117
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE TEMEL HAK KORUMASI 119
Temel Hakların Korunmasının Tarihi Gelişimi.119
Temel Hakların Uygulanma Alanı124
AVRUPA BİRLİĞİ VATANDAŞLIĞI . 124
Tanım124
Avrupa Birliği Vatandaşlarına Tanınan Hak ve Güvenceler.125
Genel Olarak .125
Serbest Dolaşım125
Genel Çerçeve.125
Schengen Sistemi128
Siyasi Faaliyetlere Katılım Hakları .129
Yerel Seçimlere Katılma Hakkı 129
Avrupa Parlamentosu Seçimleri130
Diplomatik Himaye İsteme Hakkı130
Eşit Muamele Hakkı 131
Kişilerin Avrupa Birliği Faaliyetlerine Katılım İmkânları 131
XII.AVRUPA BİRLİĞİ’NİN SEMBOLLERİ 132
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN KURUMSAL YAPISI
GENEL ESASLAR 133
Kurumsal Yapının Temelleri133
Avrupa Birliği Kurumları135
Avrupa Birliği’nin Kurumsal Yapısına İlişkin İlkeler .137
Kendine Özgü Güçler Ayrılığı İlkesi: Kurumsal İşlev Paylaşımı 137
Kurumsal Denge İlkesi.139
Kurumsal Özerklik İlkesi141
Dürüst İşbirliği İlkesi141
Diğer Kurumsal İlkeler 143
Avrupa Birliği Kurumlarının Merkezi.144
Avrupa Birliği Dilleri 145
İdari Personel148
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ORGANLARI. 149
Avrupa Parlamentosu .149
Genel Olarak .149
İçindekiler 13
Avrupa Parlamentosunun İşlevleri151
Avrupa Parlamentosunun Oluşumu ve İç Örgütlenmesi.152
Avrupa Parlamentosunun Oluşumu152
Avrupa Parlamentosunun İç Örgütlenmesi.158
Avrupa Parlamentosunun Görev ve Yetkileri160
Avrupa Parlamentosunun Çalışma Düzeni164
Avrupa Konseyi .165
Genel Olarak .165
Avrupa Konseyinin İşlevi .166
Avrupa Konseyinin Oluşumu ve İç Örgütlenmesi167
Avrupa Konseyinin Görev ve Yetkileri .168
Avrupa Konseyinin Çalışma Düzeni.169
Konsey.169
Genel Olarak .169
Konseyin İşlevleri 170
Konseyin Oluşumu ve İç Örgütlenmesi .170
Konsey Üyeleri 172
Konseyin Oluşum (Toplanma) Şekilleri174
Konsey Başkanlığı174
Daimi Temsilciler Komitesi ve Genel Sekreterlik.176
Konseyin Görev ve Yetkileri 177
Konseyin Çalışma Düzeni 179
Konsey Toplantılarının Hazırlanması.180
Konsey Müzakereleri.181
Konsey Oylamaları 182
1) Genel Olarak .182
2) Oylama Şekilleri.183
a) Nitelikli (Çifte) Çoğunluk .184
b) Basit (Salt) Çoğunluk .187
c) Oybirliği 187
3) Üye Devletlerin Karara Karşı Çıkmalarının Dikkate Alınması188
4) Acil Fren Mekanizması 190
Avrupa Komisyonu191
Genel Olarak .191
Komisyonun İşlevleri .191
Avrupa Komisyonunun Oluşumu ve Kurumsal Yapısı .192
14 İçindekiler
Komisyonun Oluşumu.192
Avrupa Komisyonu Başkanı.195
Avrupa Komisyonunun İdari Yapısı .195
Avrupa Komisyonunun Görev ve Yetkileri 197
Avrupa Komisyonunun Çalışma Düzeni 198
Avrupa Komisyonu Üyelerinin Görev Alanı, Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı200
Avrupa Komisyonunun Siyasi Sorumluluğu 201
Avrupa Birliği Dış ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi.201
Avrupa Birliği Adalet Divanı 203
Genel Olarak .203
Avrupa Birliği Adalet Divanının İşlevleri ve Yargı Yetkisinin Özellikleri .203
Yargı Kolları ve Görevli Mahkemeler 205
Yargı Kolları.205
Görevli Mahkemeler .206
1) Adalet Divanı.206
2) Mahkeme207
3) İhtisas Mahkemeleri .209
Mahkemelerin İdarî Birimleri210
1) Mahkeme Başkanlığı.210
2) Yazı İşleri Müdürlüğü 210
3) İdarî Görevliler 210
4) Hizmet Birimleri 211
5) Mahkemenin Adalet Divanı İdari Hizmet Birimlerinden
Faydalanması 212
Avrupa Birliği Adalet Divanının Görev ve Yetkileri212
Avrupa Birliği Adalet Divanında Görülen Davalar .217
Yargılama Hukuku.219
Yargılamanın İşleyişi219
Yargılama Dili 222
Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları223
Özerk Hukuk Düzenine İlişkin İlkesel Kararlar.223
Önemli Kararlar.223
Mahkemenin Önemli Kararları .227
Sayıştay.232
Avrupa Merkez Bankası 234
İçindekiler 15
III. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DANIŞMA KURUMLARI 236
Ekonomik ve Sosyal Komite 237
Bölgeler Komitesi238
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DİĞER KURUM VE KURULUŞLARI (BİRİMLERİ) 240
Avrupa Kamu Denetçisi (Ombudsman).240
Avrupa Veri Koruma Sorumlusu241
Avrupa Yatırım Bankası .241
Avrupa Yatırım Fonu .245
Kuruluşlar (Birimler)245
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKSAL YAPISI
AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKSAL YAPISININ KURAMSAL TEMELLERİ249
Avrupa Birliği Hukuk Düzenini Konumlandırma Sorunu .249
Anayasa Hukuku Olarak Avrupa Birliği Hukuku.254
Avrupa Birliği Hukukunun Dinamikliği.255
Avrupa Birliği Hukukunun Özellikleri 256
Avrupa Birliği Hukukunun Yapısal Prensipleri .260
Avrupa Birliği Hukukunun Yorumlanması .261
Avrupa Birliği Hukuku – Ulusal Hukuk İlişkisi 262
Genel Olarak .262
Avrupa Birliği Hukukunun İlkesel Üstünlüğü.263
Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal Hukuk ile İç İçe Geçmesi.270
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI.271
Genel Bakış .271
Birincil Hukuk Kaynakları.273
Kurucu Antlaşmalar, Değişiklikler, Ekler ve Protokoller 273
Avrupa Konseyi ve Konsey Kararları277
Hukukun Genel İlkeleri277
Örf ve Adet Hukuku.282
Uluslararası Hukuk 282
Avrupa Birliği’nin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar .282
Uluslararası Örgüt Kararları 283
Uluslararası Örf ve Adet Hukuk Kuralları 283
İkincil Hukuk Kaynakları 283
Üye Devletlerin Kendi Aralarında ya da Üçüncü Kişiler ile Yaptıkları
Anlaşmalar 283
“Esnek” Hukuk 284
16 İçindekiler
III. AVRUPA BİRLİĞİ İKİNCİL HUKUKU. 285
Genel Olarak .285
İkincil Hukuk Kaynakları286
Genel Hususlar286
Tüzükler 288
Yönergeler 290
Genel Olarak .290
Yönergelerin Etkili Bir Şekilde Yürürlüğe Konulması Yükümlülüğü292
Yönergeye Uygun Yorum Yapma Yükümlülüğü 292
Yönergelerin Doğrudan Etkisi .296
Kararlar .299
Tavsiye ve Görüşler.300
Kurumlar Arası Sözleşmeler301
Delege Kurallar .302
Uygulama Kuralları .302
Adsız Hukukî Tasarruflar .304
Ortak Dış ve Güvenlik Politikası Alanındaki Hukukî Tasarruflar 305
Siyasi Kararlar, Açıklamalar ve Eylem Programları306
AVRUPA BİRLİĞİ`NİN KARAR ALMA (YASAMA) SİSTEMİ 307
Genel Çerçeve.307
Karar Alma Usulleri.312
Olağan Yasama Usulü .313
Özel Yasama Usulleri 315
Onay Usulü .316
Basit Usul 316
Yasa Karakteri Olmayan Hukukî Tasarruflarda Usul .316
Hukukî Temeller316
Komite Usulleri .320
(i) İstişari (Danışma) Usul 320
(ii) İdari Usul.321
(iii) Düzenleyici Usul321
(iv) Korunma Önlemleri Usulü 321
Kurucu Antlaşmaların Değiştirilmesi Usulleri322
Hukukî Tasarrufların Gerekçelendirilmesi, İmzalanması, Yayımlanması,
Yürürlüğe Girmesi.324
Hukukî Tasarrufların Geçerlilik Karinesi324
İçindekiler 17
AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN UYGULANMASI.325
Avrupa Birliği Kurumları Tarafından Doğrudan Uygulanma326
Kurumsal Özerklik .327
İdari Örgütlenme ve Usul Kuralları328
İdari Örgütlenme.328
İdari Usul Kuralları.328
Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal Makamlar Tarafından Uygulanması .331
Genel Çerçeve .331
Ulusal Usul Özerkliği İlkesi 332
Hukukî Sorunlar 334
Avrupa Birliği Hukukuna Aykırı Devlet Yardımlarının Geri İstenmesi334
Avrupa Birliği Hukukuna Aykırı Şekilde Tahsil Edilen Resim, Harç ve
Vergiler338
Ulusal İdari İşlemlerin Uygulanması338
Avrupa Birliği Temel Hakları ve Genel Hukuk İlkeleri ile Bağlılık .338
Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal İdare Hukukuna Etkileri 339
Ulus Ötesi İdari İşlemlere Karşı Hukukî Koruma341
Üye Devletlerin Avrupa Birliği Hukuku İhlalleri Nedeniyle Sorumluluğu 341
Genel Olarak .341
Sorumluluk Koşulları .342
Sorumluluğun Sonuçları342
İçtihadî Sorumluluk İlkeleri .342
Yönergelerin Yürürlüğe Konulmamasından Kaynaklanan Sorumluluk344
Sorumluluk Şekilleri 345
1) Yasama Faaliyeti Sorumluluğu 345
2) İdari Faaliyet Sorumluluğu 347
3) Yargı Faaliyeti Sorumluluğu.348
Devlet Sorumluluğunun Ulusal Hukuk Tarafından Düzenlenmesi 348
Avrupa Birliği Hukukunda İcra.349
Özel Hukuk Kişileri Karşısında Uygulanan Yaptırımlar.349
SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA 353
-
-
-
-
%3380,00 TL368,60 TL
-
-
-
-
-
-
-
-