İÇİNDEKİLER İçindekiler Önsöz 7 Okura Notlar 9 Kutu Listesi 21 Şekil Listesi 23 Tablo Listesi 24 Örnek Metin Listesi 25 Örnek Olay Listesi 26 QR Kodu Listesi 27 Kısaltmalar 29 BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ GİRİŞ 33 1. AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 36 1.1. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması’na Giden Yol (…1940’lar–1951) 36 1.2. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması (1951/1952–2002) 42 2. AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE AVRUPA ATOM ENERJİSİ TOPLULUĞU ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 43 2.1. Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1952–1957) 43 2.2. Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (1957/1958) 45 3. AVRUPA TEK SENEDİ VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 48 3.1. Avrupa Tek Senedi’nin Arka Planındaki Gelişmeler (1958–1986) 48 3.2. Avrupa Tek Senedi (1986–1987) 54 4. MAASTRİCHT ANTLAŞMASI (AVRUPA BİRLİĞİ ANTLAŞMASI) VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 57 4.1. Maastricht Antlaşması’nın (Avrupa Birliği Antlaşması’nın) Arka Planındaki Gelişmeler (1987–1992) 57 4.2. Maastricht Antlaşması (Avrupa Birliği Antlaşması) (1992–1993) 59 5. AMSTERDAM ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 65 5.1. Amsterdam Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1993–1997) 66 5.2. Amsterdam Antlaşması (1997–1999) 68 6. NİCE ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 72 6.1. Nice Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (1999–2001) 72 6.2. Nice Antlaşması (2001–2003) 73 7. LİZBON ANTLAŞMASI VE ÖNCESİNDEKİ DÖNEM 75 7.1. Lizbon Antlaşması’nın Arka Planındaki Gelişmeler (2003–2007) 75 7.2. Lizbon Antlaşması (2007–2009) 78 8. LİZBON ANTLAŞMASI SONRASINDAKİ DÖNEM (2009–…) 87 İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ’NİN AKTÖRLERİ GİRİŞ 95 1. ÜYE DEVLETLER 97 1.1. Üye Olma 97 1.1.1. Üye Devletler 97 1.1.2. Üye Olmanın Kriterleri ve Usulü 99 1.1.2.1. Üyelik Kriterleri 99 1.1.2.2. Üyelik Usulü 102 1.2. Üyelikten Ayrılma / Avrupa Birliği’nden Çekilme 105 1.2.1. Çekilme Kararı 106 1.2.2. Çekilme Anlaşması 109 1.2.3. Çekilmenin Tamamlanması 114 1.2.4. Çekilmenin Tamamlayıcıları 115 1.3. Üyelik ve Avrupa Birliği’nin Değerleri 118 1.3.1. Madde 7 Prosedürü 119 1.3.2. Madde 7 Prosedürünün Tamamlayıcıları 121 1.3.2.1. Hukukun Üstünlüğü Çerçevesi 121 1.3.2.2. Avrupa Hukukun Üstünlüğü Mekanizması 123 1.3.2.3. Birlik Bütçesinin Korunması İçin Koşululluk Genel Rejimi 123 1.3.2.4. İhlal Davası 124 2. KURUMLAR (BAŞLICALARI) 126 2.1. Avrupa Birliği’nin Kurumsal Yapısının Temel Özellikleri 128 2.2. Avrupa Parlamentosu 135 2.2.1. Oluşumu 136 2.2.2. İç Örgütlenişi 139 2.2.3. İşleyişi 141 2.2.4. Yetkileri 143 2.3. Komisyon 145 2.3.1. Oluşumu 145 2.3.2. İç Örgütlenişi 150 2.3.3. İşleyişi 152 2.3.4. Yetkileri 154 2.4. Konsey 156 2.4.1. Oluşumu 157 2.4.2. İç Örgütlenişi 158 2.4.3. İşleyişi 160 2.4.4. Yetkileri 163 2.5. Avrupa Birliği Zirvesi 164 2.5.1. Oluşumu 164 2.5.2. İç Örgütlenişi 164 2.5.3. İşleyişi 166 2.5.4. Yetkileri 167 2.6. Avrupa Birliği Adalet Divanı 168 2.6.1. Oluşumu 169 2.6.1.1. Adalet Divanı 169 2.6.1.2. Genel Mahkeme 170 2.6.2. İç Örgütlenişi 170 2.6.2.1. Adalet Divanı 170 2.6.2.2. Genel Mahkeme 171 2.6.3. İşleyişi 171 2.6.3.1. Adalet Divanı 171 2.6.3.2. Genel Mahkeme 172 2.6.4. Yetkileri 173 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ANAYASAL İLKELERİ GİRİŞ 179 1. YETKİ İLE İLGİLİ İLKELER 181 1.1. Yetkinin Varlığı: Yetkilendirilme İlkesi 181 1.1.1. Yetkilendirilme İlkesi 181 1.1.2. Yetkinin Varlığının Görünümleri 184 1.1.2.1. Açık Yetki veya Zımni Yetki 184 1.1.2.2. Geniş Kapsamlı Madde Örneği: ABİHA md. 352 187 1.2. Yetkinin Niteliği: Yetki Kataloğu 190 1.2.1. Münhasır Yetki (Avrupa Birliği) 190 1.2.2. Paylaşılan Yetki 192 1.2.3. Destekleyici, Koordine Edici ve Tamamlayıcı Yetki 193 1.2.4. Ekonomi ve İstihdam Politikalarının Koordinasyonu 194 1.2.5. Ortak Dış ve Güvenlik Politikası 195 1.3. Yetkinin Kullanımı: Katmanlı Yetki İlkesi ve Orantılılık İlkesi 196 1.3.1. Katmanlı Yetki İlkesi 196 1.3.1.1. Katmanlı Yetki İlkesinin Temelleri 196 1.3.1.2. Katmanlı Yetki İlkesinin Siyasi Denetimi 198 1.3.1.3. Katmanlı Yetki İlkesinin Hukuki Denetimi 201 1.3.2. Orantılılık İlkesi 204 1.3.2.1. Orantılılık İlkesinin Temelleri 204 1.3.2.2. Orantılılık İlkesinin Siyasi Denetimi 205 1.3.2.3. Orantılılık İlkesinin Hukuki Denetimi 206 2. TEMEL HAKLAR 208 2.1. İç Denetim 211 2.2.1. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkesi Olarak Temel Haklar 211 2.2.2. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 217 2.2.3. Avrupa İnsan Haklar Sözleşmesi 225 2.2. Dış Denetim 230 2.2.1. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Katılımı Öncesi Durum 230 2.2.2. Avrupa Birliği’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Katılımı Sonrası Durum 232 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI GİRİŞ 237 1. NE KAYNAK OLUŞTURUR? 238 1.1. Yazılı Kaynaklar 239 1.1.1. İç Kaynaklar 239 1.1.1.1. Üye Devlet Tasarrufları 239 1.1.1.2. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları 244 1.1.2. Dış Kaynaklar 250 1.2. Yazılı Olmayan Kaynaklar 253 1.2.1. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkeleri 254 1.2.2. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri ve Uluslararası Teamül Hukuku 256 2. KAYNAKLAR NASIL OLUŞTURULUR? 260 2.1. Yazılı Kaynaklar 260 2.1.1. İç Kaynaklar 260 2.1.1.1. Üye Devlet Tasarrufları 260 2.1.1.2. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları 264 2.1.1.2.1. Yasama Tasarrufları 264 2.1.1.2.1.1. Olağan Yasama Usulü 265 2.1.1.2.1.2. Özel Yasama Usulleri 272 2.1.1.2.2. Yasama Dışı Tasarruflar 276 2.1.1.2.2.1. Yetki Devrine Dayanan Tasarruflar 276 2.1.1.2.2.2. Uygulama Tasarrufları 282 2.1.2. Dış Kaynaklar 285 2.2. Yazılı Olmayan Kaynaklar 292 BEŞİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA DAVALAR GİRİŞ 297 1. İPTAL DAVASI 300 1.1. Kabul Edilebilirlik 300 1.1.1. Konu Bakımından Yetki 300 1.1.2. Kişi Bakımından Yetki 302 1.1.3. Zaman Bakımından Yetki 312 1.2. Esastan Denetim 313 1.2.1. Esastan Denetim Gerekçeleri 313 1.2.2. Esastan Denetimin Yoğunluğu 317 1.3. Karar ve Sonuçları 319 2. İHMAL DAVASI 323 2.1. Kabul Edilebilirlik 323 2.1.1. Konu Bakımından Yetki 323 2.1.2. Kişi Bakımından Yetki 326 2.1.3. Zaman Bakımından Yetki 326 2.2. Esastan Denetim 327 2.3. Karar ve Sonuçları 327 3. TAZMİNAT DAVASI 330 3.1. Kabul Edilebilirlik 330 3.1.1. Konu Bakımından Yetki 330 3.1.2. Kişi Bakımından Yetki 332 3.1.3. Zaman Bakımından Yetki 332 3.2. Esastan Denetim 333 3.3. Karar ve Sonuçları 336 4. İHLAL DAVASI 340 4.1. İhlal Davası ve/veya Prosedürü Yönünden Ön Tespit: “İhlal”in Anlamı 340 4.2. İhlal Davası Prosedürü 342 4.2.1. Komisyonun İhlal Davası Prosedürünü Başlatması: “İdari Aşama” 342 4.2.2. Üye Devletin İhlal Davası Prosedürünü Başlatması 346 4.3. İhlal Davası 347 4.3.1. Kabul Edilebilirlik 347 4.3.2. Esastan Denetim 349 4.3.3. Karar ve Sonuçları 351 5. ÖN KARAR PROSEDÜRÜ 356 5.1. Başvuruya Konu Olabilecekler 356 5.1.1. Yorum Yönünden 356 5.1.2. Geçerlilik Yönünden 357 5.2. Başvuru Yapabilecekler 358 5.3. Başvuru Hakkı ve/veya Yükümlülüğü 360 5.3.1. Birlik Hukukuna İlişkin Soru 361 5.3.2. Başvuru Hakkı ve/veya Yükümlülüğü 361 5.3.2.1. Yorum Yönünden 361 5.3.2.2. Geçerlilik Yönünden 364 5.4. Uygun Bulunmayan Başvurular 365 5.5. Karar ve Sonuçları 367 5.5.1. Yorum Yönünden 367 5.5.2. Geçerlilik Yönünden 369 ALTINCI BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ GİRİŞ 377 1. ÖNCELİK İLKESİ 379 1.1. Öncelik İlkesinin Temelleri 379 1.2. Öncelik İlkesinin Kapsamı 381 1.2.1. Öncelik İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 381 1.2.2. Öncelik İlkesi / Ulusal Hukukun Kaynakları 382 1.2.3. Öncelik İlkesine Etki Verecek Organlar 384 1.2.4. Öncelik İlkesinin Etkisi 385 2. DOĞRUDAN ETKİ İLKESİ 390 2.1. Doğrudan Etki İlkesinin Temelleri 390 2.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Doğrudan Etki İlkesi 390 2.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Doğrudan Etki İlkesi 394 2.2. Doğrudan Etki İlkesinin Kapsamı 396 2.2.1. Doğrudan Etki İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 396 2.2.1.1. Genel Olarak 396 2.2.1.2. Üye Devletlerin Kurucu Nitelikli Tasarrufları (ve Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı) Yönünden 398 2.2.1.3. Avrupa Birliği Hukukunun Genel İlkeleri Yönünden 399 2.2.1.4. Avrupa Birliği Kurumu Tasarrufları Yönünden 401 2.2.1.4.1. Tüzük Yönünden 401 2.2.1.4.2. Direktif Yönünden 402 2.2.1.4.3. Karar Yönünden 407 2.2.1.5. Avrupa Birliği’nin Uluslararası Anlaşmaları Yönünden 409 2.2.1.6. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri ve Uluslararası Teamül Hukuku Yönünden 411 2.2.2. Doğrudan Etki İlkesine Etki Verecek Organlar 412 2.2.3. Doğrudan Etki İlkesinin Etkisi 412 2.2.4. Doğrudan Etki İlkesinin Koşulları 412 3. UYGUN YORUM İLKESİ 414 3.1. Uygun Yorum İlkesinin Temelleri 414 3.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Uygun Yorum İlkesi 414 3.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Uygun Yorum İlkesi 416 3.2. Uygun Yorum İlkesinin Kapsamı 419 3.2.1. Uygun Yorum İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 419 3.2.2. Uygun Yorum İlkesi / Ulusal Hukukun Kaynakları 420 3.2.3. Uygun Yorum İlkesine Etki Verecek Organlar 421 3.2.4. Uygun Yorum İlkesinin Etkisi 421 4. DEVLET SORUMLULUĞU İLKESİ 424 4.1. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Temelleri 425 4.1.1. Dikey İlişkiler Yönünden (Devlete Karşı) Devlet Sorumluluğu İlkesi 425 4.1.2. Yatay İlişkiler Yönünden (Bireye Karşı) Devlet Sorumluluğu İlkesi 429 4.2. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Kapsamı 431 4.2.1. Devlet Sorumluluğu İlkesi / Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 431 4.2.2. Devlet Sorumluluğu İlkesine Etki Verecek Organlar 432 4.2.3. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Etkisi 432 4.2.4. Devlet Sorumluluğu İlkesinin Koşulları 433 4.2.4.1. İhlal Koşulu 433 4.2.4.2. Zarar Koşulu 438 4.2.4.3. İlliyet Bağı Koşulu 439 5. ULUSAL HUKUKİ ÇARELER VE PROSEDÜRLER 440 5.1. Avrupa Birliği Hukuku Bir Konu ile ilgili Hukuki Çareler ve/veya Prosedürler Öngörüyorsa 440 5.2. Avrupa Birliği Hukuku Bir Konu ile ilgili Hukuki Çareler ve/veya Prosedürler Öngörmüyorsa 442 5.2.1. Ulusal Prosedürel Özerklik 442 5.2.2. Denklik Gerekliliği 443 5.2.3. Etkililik Gerekliliği 445 5.3. Etkili Başvuru Hakkı ve Adil Yargılanma Hakkı 448 Kaynakça 451 Kavramlar Dizini 463
