Avrupa Birliği ve Birlik Üyesi Ülkelerde Yönetime Katılım

Prof. Dr. Alpay HEKİMLER




Önsöz      v

Grafikler Listesi      xiii

Şekiller Listesi      xiv

Giriş      1

I Bölüm

Yönetime Katılım Kavramı
ve Gelişim Süreci

I Yönetime Katılım Kavramı     7
A Tanınmış Hakkın Kapsam Bakımından      8
1 Katılım Hakkı      10
a) Bilgilendirme Hakkı     10
b) Danışılma Hakkı     11
c) Dinlenme Hakkı     12
2 Karara Katılım Hakkı     13
a) Önerme Hakkı     14
b) Veto Hakkı     14
B Alan Bakımından     16
1 İşyeri Seviyesinde Yönetime Katılım     16
2 İşletmenin Yönetimine Katılım     17
C Uluslararası Seviyede Yönetime Katılım     17
II Yönetime Katılım Düşüncesinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi     18
A Yönetime Katılım Düşüncesinin Temelleri     18
1 Yönetime Katılım Düşüncesinin Oluşması     18
2 Yönetime Katılım Üzerinde Ektide Bulunan
   Başlıca Düşünce Akımları     21
a) Sosyalist Düşünce Akımın Etkisi     22
b) Katolik ve Protestan Kilisesinin Etkisi     23
c) Alman Liberalizm Akımının Etkisi     26
B Yönetime Katılımın İlk Uygulamaları     27

III Yönetime Katılıma İlişkin İleri Sürülen Argümanlar     31
A Yönetime Katılım Sisteminin Lehine İleri Sürülen
   Argümanlar     32
B Yönetime Katılım Sisteminin Aleyhine İleri Sürülen
   Argümanlar     36

VI Avrupa Birliğinde Yönetime Katılımın Gelişim Süreci
     ve Uluslararasılaşma Stratejisi     40
A Avrupa Birliğinde Yönetime Katılım Haklarının
    Düzenlenilmesi Zorunluluğunun Gerekçeleri     40
B Yönetime Katılım ve Uluslararasılaşma Stratejisi     44

II Bölüm

Avrupa Birliğinde
Yönetime Katılım Mevzuatı
ve Uygulamalar

I Avrupa Çalışma Konseyleri     51
A Avrupa Çalışma Konseyi Düşüncesinin Ortaya Çıkışı     52
B Avrupa Çalışma Konseylerinin Öncü Uygulamaları     55
1 Thomson Consumer Elektronica (TCE)      57
2 Bull Holding     58
3 Volkswagen AG     59
C Direktifin İçerdiği Hükümler     60
1 Direktifin Uygulama Alanı     60
a) Direktifin Kapsadığı Ülkeler ve
    Bu Alandaki Gelişmeler     60
b) Direktifin Kapsama Aldığı İşletmeler     62
2 Avrupa Çalışma Konseylerinde Tanınan Katılım Hakları     63
3 Avrupa Çalışma Konseylerinin Kuruluşu veya
   Benzer Bir Yapılanmaya Gidilmesi     64
a) Özel Müzakere Komisyonu ile Çalışanların
    Haklarının Sınırının Belirlenmesi     65
b) Direktif Ekindeki Hükümlerin Geçerlilik Kazanması     67
4 13 Madde Anlaşmaları     68
D Avrupa Birliğinin Genişlemesi ve
 Avrupa Çalışma Konseyleri     69
E Avrupa Çalışma Konseylerine İlişkin Son Gelişmeler     72

II Avrupa Anonim Şirketleri - SE     76
A SE'nin Kısa Tarihi     76
B SE'nin Birlik ve İşletmeler İçin Anlamı     79
C SE'nin Statüsü ve Çalışanların Katılım Haklarına
   İlişkin Mevzuat     80
1 SE'nin Statüsü, Kuruluşu ve İdari Yapısı     80
a) SE'nin Kuruluşu     81
ı) Şirketlerin Birleşmeleri Yoluyla     81
ıı) Bir Holding Topluluğu Oluşturulması Yoluyla     82
ııı) Bir Yavru Şirketin Oluşturulması Yoluyla     83
ıv) Dönüşüm Aracılığı ile     83
b) SE'nin Örgütsel Yapısı     84
2 SE'de İstihdam Edilecek Olan İşgörenlerin Katılım
   Haklarının Düzenlenmesi     85
a) Direktifin Uygulama Alanı     87
b) Direktif Kapsamında "Katılım Hakkı" Kavramı
   ve Kapsamı     87
c) İşgörenlerin Katılım Haklarının Belirlenmesi      89
ı) Özel Müzakere Komisyonu ile Çalışanların
   Haklarının Sınırının Belirlenmesi     89
ıı) Direktif Hükümlerinin Geçerlilik Kazanması     97
D Uygulama Yasaları ve İlk SE'ler     98
1 Üye Ülkeler ve Uygulama Yasaları     98
2 Uygulamaya İlişkin ilk Örnekler     99
a) STRABAG SE     99
b) BBT SE     101
c) Diğer Uygulamalar     102

III Avrupa Düzeyinde Çalışanlara Asgari Katılım Normlarını
     Tanıyan Direktif - Renault Direktifi -      103
A Direktifin Kabul Edilme Süreci     103
1 Bir Şirketin İstihdam Politikasından Direktife Doğru
  Giden Yol     103
2 Direktifin Yasallaşma Süreci     104
B Direktifin İçerdiği Hükümler     105
1 Direktif ile Amaçlanan Hedefler     105
2 Direktifin Uygulama Alanı     106
3 Düzenlenen Katılım Hakları     108
4 Hazır Edilen Bilginin Kullanma Esasları
   ve Bilginin Gizliliği İlkesi     111
5 Direktifin Üye Ülkeler Tarafından
   Ulusal Mevzuata Dönüştürülme Süresi     112
C Uygulamaya İlişkin Veriler     112

IV Avrupa Kooperatifleri     113
A Avrupa Kooperatifi Düşüncesi ve Oluşumu Yönünde
    Gerçekleştirilen Çalışmalar     114
B Avrupa Kooperatifinin Statüsü     115
1 Kooperatifin Kuruluşu     115
2 Avrupa Kooperatifinin Tüzüğü     117
3 Avrupa Kooperatifinin Merkezi ve
   Merkezin Taşınabilmesi     118
4 Avrupa Kooperatifine Üyelik     119
5 Avrupa Kooperatifinin Yönetimi     120
C Avrupa Kooperatiflerinde Çalışanlara
    Tanınan Katılım Hakları     120
1 Anlaşma Yoluyla Katılım Haklarının Belirlenmesi     121
a) En Azından İki Tüzel Kişinin Katılımı ve Dönüşüm
    Yoluyla Avrupa Kooperatifinin Kuruluşunda
    Müzakere Süreci     121
b) İstisnasız Olarak Gerçek Kişiler veya Sadece
    Tek Bir Tüzel Kişi Tarafından Avrupa Kooperatifinin
    Kuruluşunda Müzakere Süreci      124
2 Direktifte Yer Alan Katılım Haklarına İlişkin Yasa Gücüyle
   Yürürlüğe Giren Hükümlerin Genel Çerçevesi     125
D Uygulamaya İlişkin Veriler     128

III Bölüm

Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde
Yönetime Katılım

I Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde İşyeri Seviyesinde
  Yönetime Katılım Modelleri     132
A Alman Modeli :
    Uygulama Alanı ve Karakteristik Özellikleri     134
B Fransız Modeli :
   Uygulama Alanı ve Karakteristik Özellikleri     135
C Anglosakson Modeli :
   Uygulama Alanı ve Karakteristik Özellikleri     135
D İskandinav Modeli :
   Uygulama Alanı ve Karakteristik Özellikleri     136

II Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerde İşletme Seviyesinde
    Yönetime Katılım     137

III Seçilmiş Ülkelerde Ulusal Yönetime Katılım Mevzuatı     138
Federal Almanya :
Yönetime Katılımın En Gelişmiş Örneği1     138
Avusturya :
Alman Örneğine En Yakın Uygulama     152

Fransa :
İşveren Katılımı Uygulama     159
İspanya :
İşyeri Seviyesi Odaklı Katılım Sistemi     165

Portekiz :

Anayasa Teminatlı Katılım Sistemi 166

Yunanistan :

1988 Yılından İtibaren Fransız Modeli Kapsamında

İngiltere :

Çalışma Konseysiz Katılım Sistemi

Danimarka :

İskandinav Modelinin Klasik Bir Örneği

Finlandiya :

Geciken Endüstriyel Demokrasi

IV Avrupa Birliğinin Genişleme Süreci ve Birliğe Yeni

     Katılan Üye Ülkelerdeki Katılım Haklarının Çerçevesi 184

A Transformasyon Süreci ve Katılım Hakları. 184

B İşyeri Seviyesindeki Düzenlemeler. 186

C İşletme Seviyesindeki Düzenlemeler 191

V Avrupa Birliğine Aday Olan Türkiye’nin Durumu 193

A Türkiye’de Katılım Hakların Gelişimi 194

1 İşyeri Seviyesinde Katılım Hakları. 195

2 İşletme Seviyesinde Katılım Hakları. 195

B Türkiye’de Mevcut Katılım Hakları 196

1 Üçlü Yapılanma Kapsamında Katılım Hakları  197

2 İkili Yapılanma Kapsamında Katılım Hakları  199

3 İşyeri Sendika Temsilcileri  202

C Birlik Müktesebatına Göre Ulusal Mevzuatın

   Uyumsallaştırılması Zorunluluğu. 204

Genel Değerlendirme ve Sonuç. 209

Kaynaklar 217