Avrupa Birliği ve Türk Rekabet Hukukunda Hakim Durumun Fiyat Uygulamaları ile Kötüye Kullanılması

Av. Halil ÇEÇEN

İkinci basısı yapılan bu çalışmanın konusu, Avrupa Birliği ve Türk rekabet hukukuna göre hâkim durumda bulunan teşebbüslerin fiyat uygulamaları ile hâkim durumlarını kötüye kullanması hususundaki hukuki çerçeveyi içermekte olup, Türk hukuk sistemi açısından oldukça yeni bir alan olan rekabet hukuku etraflıca ele alınmıştır. Çalışmasının amaçlarından birisi de Türk rekabet hukuku açısından konunun kavranabilmesi için, Avrupa Birliğinde tez konusunun işleyişi hakkında faydalı olması arzulanan bir araştırma yapmaktır.

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ           III

ÖNSÖZ          V

İÇİNDEKİLER         VII

KISALTMALAR      XV

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM: REKABET HUKUKUNDA HÂKİM DURUM      5

1. Avrupa Birliği Rekabet Hukukunun Temelleri 5
2. Türk Rekabet Hukukunun Temelleri 10
3. Genel Olarak Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması 14
4. ABA’da Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması 14
5. RKHK’da Hakim Durumun Kötüye Kullanılması 17
6. Hâkim Durumun Tespiti 19
7. Hâkim Durum Kavramı 23
8. Hâkim Durumun Tespitinde Kullanılan Ölçütler 27
9. Pazar Payı 28
10. Pazardaki Diğer Teşebbüslerin Sayısı ve Pazar Payları 32
11. Pazara Giriş Engelleri 35

(1) Lisans Hakları ve Fikri Sınai Mülkiyet Hakları   35

(2) Sermaye İhtiyacı   36

(3) Fazla Kapasite      38

(4) Ürün Çeşitliliği ve Müşteri Bağımlılığı    38

(5) Teknolojik Üstünlük         40

(6) Dikey Entegrasyon ve Dağıtım Kanalları            41

(7) Piyasaya Girebilme Süresi            42

3. Birden Fazla Teşebbüsün Pazarda Hâkim Durumda Olması 43
4. Komisyon Kararlarında Birlikte Hâkimiyet 46

(1) Nestle/Perrier Kararı         46

(2) Kali & Salz Kararı            47

(3) Gencor/Lonrho Kararı      48

(4) Airtours/First Choice Kararı         49

1. Rekabet Kurulu Kararlarında Birlikte Hâkimiyet 49

(1) BİRYAY A.Ş. ve YAYSAT A.Ş. Kararı           49

(2) Hürriyet Gazetecilik A.Ş. - Sabah Yayıncılık A.Ş. -

Bursa Gazetecilik A.Ş. - Olay Basın Yayıncılık A.Ş. Kararı            50

1. Hâkim Durumun Tespitinde İlgili Pazar 52
2. Genel Olarak 54
3. İlgili Ürün Pazarı 58
4. İlgili Coğrafi Pazar 63
5. Pazarın İlgili Zaman Boyutu 67
6. Üye Devletler Arası Ticaretin Etkilenmesi Kriteri 68

İKİNCİ BÖLÜM: FİYAT UYGULAMALARI İLE HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI    73

1. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Tanımı 73
2. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasında Haksız Fiyat Uygulamaları 79
3. Yıkıcı Fiyat Uygulamaları 81
4. İktisadi Olarak Yıkıcı Fiyat Uygulaması 82
5. Yıkıcı Fiyat Uygulamalarının Rekabet Düzeni İle İlişkisi 85
6. Yıkıcı Fiyat Uygulamasının Unsurları 87

(1) İktisadi Üstünlük  87

(2) Olağandışı Düşük Fiyat    88

(3) Niyet         93

(4) Hasat Dönemi       97

1. Şöhret Etkisi ve Yıkıcı Damping 100
2. Komisyon ve ABAD Kararlarında Yıkıcı Fiyat Uygulamaları 101

(1) AKZO Kararı       101

(2) Tetra Pak Kararı    103

(3) CEWAL Kararı    104

(4) Napier Brown – British Sugar Kararı      105

1. Rekabet Kurulu Kararlarında Yıkıcı Fiyat Uygulamaları 105

(1) İSBAK Kararı      105

(2) BOTAŞ Kararı      108

(3) İzocam Kararı       110

(4) Türk Telekom / Aycell Kararı       112

(5) Hatay Ro Ro Kombine Taşımacılık İşletmeleri A.Ş. Kararı       113

1. Yıkıcı Fiyat Uygulamaları Üzerine Genel Değerlendirme 114
2. Aşırı Fiyat Uygulamaları 117
3. Aşırı Fiyat Uygulamalarında Rekabet Düzeninin Müdahalesi 120
4. Fiyatın Aşırı Olduğunun Tespiti 121

(1) Aşırı Fiyatlandırmanın Tespitinde Kullanılan Yöntemler           122

(a) Fiyat/Maliyet Analizi        122

(b) Benzer Ürünlerle Fiyat Kıyaslaması        123

(c) Belirli Bir Zamanda Aynı Ürüne Uygulanan Fiyat

Farklılıkları     123

(d) Aşırı Kâr   124

1. Komisyon ve ABAD Kararlarında Aşırı Fiyat Uygulamaları 125

(1) United Brands Kararı       125

(2) SACEM Kararı     126

(3) Komisyonun Uluslararası Dolaşım Ücretleri Üzerine

Sektör İncelemesi       128

1. Rekabet Kurulu Kararlarında Aşırı Fiyat Uygulamaları 130

(1) Ortadoğu Antalya Liman İşletmeleri A.Ş. Kararı           130

(2) BELKO Kararı     133

(3) TÜPRAŞ Kararı   136

(4) İzmir Jeotermal Kararı      138

(5) İstanbul Deniz Otobüsleri A.Ş. Kararı     139

(6) Beyazıt Devlet Kütüphanesi Müdürlüğü Kararı  140

(7) Mersin Yeni Şehirlerarası Terminal İşletmesi Kararı       142

1. Aşırı Fiyat Uygulaması Üzerine Genel Değerlendirme 143
2. Fiyat Sıkıştırması 145
3. Fiyat Sıkıştırmasını Oluşturan Koşullar 148

(1) Ekonomik Koşullar           149

(2) Hukuki Koşullar   150

1. Komisyon ve ABAD Kararlarında Fiyat Sıkıştırması

Uygulamaları  151

(1) National Carbonising Kararı        151

(2) Deutsche Telekom Kararı 152

(3) Napier Brown / British Sugar Kararı       153

(4) Telefonica Kararı  153

1. Rekabet Kurulu Kararlarında Fiyat Sıkıştırması 154

(1) Nuh Çimento Kararı         154

(2) TURKCELL İletişim Hizmetleri A.Ş. Kararı      157

(3) Türk Telekomünikasyon A.Ş. Kararı       159

1. Fiyat Sıkıştırması Üzerine Genel Değerlendirme 164
2. İndirim Uygulamaları 165
3. İndirim Sistemlerinin Rekabet Düzenindeki Yeri 166
4. İndirim Uygulamaları İle Hâkim Durumun Kötüye

Kullanılmasında Farklı Sistemler       169

(1) Hedef İndirimi      171

(2) Sadakat İndirimi   174

(3) Üst Dilim İndirimi            177

1. Komisyon ve ABAD Kararlarında İndirim Uygulamaları 178

(1) European Sugar Cartel Kararı      178

(2) Hoffman-La Roche Kararı           179

(3) Michelin Kararı     180

(4) British Airways Kararı     181

(5) Suıiker Unie Kararı           182

(6) BPB Kararı           182

(7) Intel Kararı           182

1. Rekabet Kurulu Kararlarında İndirim Uygulamaları 185

(1) TURKCELL Kararı         185

(2) Doğan Yayın Holding A.Ş. Kararı          187

(3) Mey İçki Kararı    191

(4) Mey İçki Kararı II            194

1. İndirim Sistemleri ile İlgili Genel Değerlendirme 196
2. Fiyat Ayrımcılığı 197
3. Rekabet Düzeni İçinde Fiyat Ayrımcılığı 199
4. Fiyat Ayrımcılığının Oluşması İçin Unsurlar 200

(1) Eşit Şartlara Sahip Alıcılar           201

(2) Aynı Nitelikteki Ürün İçin Farklı Fiyat Uygulaması       201

1. Seçici Fiyatlama 204
2. Bağlama ve Paketleme Eylemleri ile Fiyat Ayrımcılığı 208
3. Zamanın Kullanılmasıyla Fiyatta Ayrımcılık 211
4. Komisyon ve ABAD Kararlarında Fiyat Ayrımcılığı

Uygulamaları  212

(1) United Brands Kararı       212

(2) Football World Cup 1998 Tickets Kararı            213

(3) Port of Genoa Kararı        214

1. Rekabet Kurulunun Kararlarında Fiyat Ayrımcılığı 214

(1) MESAM Kararı    214

(2) TURKCELL Kararı         216

(3) İZOCAM Kararı   217

(4) Anadolu Cam Kararı        218

(5) Devlet Hava Meydanları İşletmesi (=DHMİ) Kararı      219

(6) Yemek Sepeti Kararı        221

1. Fiyat Ayrımcılığı ile İlgili Genel Değerlendirme 222

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI HALİNDE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR       225

1. Genel Olarak 225
2. Ulusal Rekabet Kurulları ile Ulusal Mahkemelerin ve

Komisyonun Yetkisi  228

1. Soruşturma Sonunda Komisyonun Alabileceği Kararlar 238
2. İhlalin Tespiti ve Sona Erdirilmesi Talebi 238
3. İhtiyati Tedbir Kararı 242
4. Verilen Taahhütleri Kabul Etme 243
5. Hukuka Uygunluk Kararı 247
6. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasının Yaptırımları 248
7. Para Cezası 248
8. Süreli Para Cezaları 254
9. Zamanaşımı Süreleri 255
10. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasının Özel Hukuk

Bakımından Sonuçları            257

1. Giriş 257
2. AB’deki Yasal Düzenlemeler 257
3. Türk Hukukundaki Yasal Düzenlemeler 260
4. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılmasından Doğan Tazminat

Davası 261

1. Taraflar 261
2. Tazminat Miktarı 265
3. Görevli Mahkeme 266
4. Yetkili Mahkeme 267
5. Adli Mahkeme - Rekabet Kurulu İlişkisi 268
6. Uygulanacak Hukuk 270
7. İspat Yükü 270
8. Tazminat Davasında Zamanaşımı Süreleri 271
9. Taraflar Arasındaki Sözleşmenin Geçerliliği 272

SONUÇ          277

KAYNAKÇA            287