Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri

"AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNE BAŞVURU YÖNTEMLERİ



Özcan ÖZBEY



İkinci Basıya Önsöz

Avrupa Konseyi, Gerek Hedefleri Gerekse Bu Hedeflere Ulaşma Doğrultusunda Oluşturulan Teşkilatlanma Yapısıyla Kendine Özgü Uluslararası Bir Yapılanmadır.

Merkezi Strasbourg'da Bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi De, Avrupa Konseyi'nin Temel Yargı Organıdır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Öngörülen Hak Ve Özgürlüklerin Geliştirilip, Korunması Amacıyla Konsey Bünyesinde Bağımsız Bir Yargı Teşkilatı Kurulmasının Uygun Görülmesi Sonucu Olarak Aihm Kurulmuştur.

Aihm'nin Temel Görevi, Aihs'ne Üye Olan Ve Mahkemenin Yetkisini Kabul Eden Devletlerin Uygulamalarında Sözleşme İle Sağlanan Güvencelere Ve Sözleşmenin Ruhuna Uygun Davranıp Davranmadığını Denetlemektir.

Böylece Aihm Yapmış Olduğu Yorumlar Ve Oluşturduğu İçtihatlar İle Konsey Üyesi Ülkelerin Hukuklarının Uygulanmasında Bir Dinamizm Sağlamış Ve Hakların-Özgüıiüklerin Gelişmesi Sürecine Önemli Katkılar Yapmıştır.

Bugün Aihm, Ulusal Hukuk Sistemlerinde Bir Çeşit Son Kanun Yolu Başvurusu Niteliğini Almış Ve Ulusal Yargı Sistemlerinin Hiyerarşik Olarak Üstünde Bir Yargı Sistemi Olduğunu Verdiği Kararlarla Kabul Etmiştir. Aihm, Bir Kısım Prensiplerin Üye Devletler İçinde Yerleşmesi Konusunda Da Çok Önemli Kararlara İmza Atmıştır. Örneğin, İnsan Haklarının Genel Hukuk Prensiplerinin Bir Parçası Olduğu, Devletin Bireye Karşı Negatif Ve Pozitif Yükümlülüklerinin Bulunduğu, Mahkeme Kararlarında Eleştirilen Hususların İç Hukukuna Hiç Veya Tam Olarak Yansıtmayan Veya Zamanında Adapte Etmeyen Üye Devletlere Karşı Bakanlar Komitesi Aracılığıyla Yaptırım Uygulamasına Kadar Giden Bir Yol Açması Gibi Hususları Saymak Mümkündür.

Bu Kitabın İlerleyen Bölümlerinde Avrupa Konseyi, Aihs, Aihm'nin Yapısı Ve Uygulamaları İle İç Hukukumuza Bakan Yönleri Çok Çeşitli Mahkeme Kararlarıyla Güncelleştirilerek Açıklanmaya Çalışılmıştır.

Kitabın Birinci Basısının Kısa Sürede Tükenmiş Olması, Yenilenmiş İkinci Basısının Yapılması İhtiyacını Doğurmuştur. Yaşayan Bir Belge Olan Aihs'nin Yorumlayıcı Makamı Kabul Edilen Aihm'nin Karlarını Takip Etmek Çağın Hukuk Anlayışını Yakalamak Açısından Önemli Olacaktır. Bu Amaçla Önemli Görülen Yeni Bazı Mahkeme Karaları İle İç Yargı Organlarının Verdiği Kararlar Da Kitaba Konulmuştur.

Okuyucularına Büyük Fayda Sağlayacağına İnandığım Kitabın 2. Basısına Emeği Geçen Tüm Adalet Yayınevi Çalışanları İle Hazırlanması Sırasında Gösterdikleri Sabır Ve Desteklerinden Dolayı Da Sevgili Aileme Şükranlarımı Sunuyorum.

Önsöz



Üstün Sanılan İnsanlara Yakından Bakınca

Anladım Ki Çoğu, Herkes Gibi İnsandır.

Montaigne

İnsanın Sırf ""İnsan"" Olması Nedeniyle Doğuştan Devredilemez Ve Vazgeçilemez Bir Takım Temel Hak Ve Hürriyetlere Sahip Olduğu Anlayışı "" İnsan Hakları"" Kavramanın Oluşup, Gelişmesine Kaynaklık Etmiştir.

Yüzyıllarca Ulusların Bir İç Meselesi Olarak Karşımıza Çıkan Bu Kavram, Özellikle 1. Ve 2. Dünya Savaşlarındaki Büyük Hak Kayıplarının Yaşanması Nedeniyle Uluslararası Boyuta Taşınmıştır. Bu Nedenle Günümüzde Hemen Her Devletin Anayasa Ve Yasalarında Hüküm Altına Alınan İnsan Hak Ve Hürriyetleri, Ne Yazık Ki Uygulamada Tam Yaşatılmamakta İse De, Geçmiş Yüzyıllara Oranla Büyük Gelişmeler Kat Etmiştir.

Çünkü Geçmişe Baktığımızda, Tarih, İnsanların Zorba Ve Baskıcı İktidarlara Karşı Yapmış Olduğu Hak Ve Özgürlük Mücadeleleri İle Doludur.

Geçen Süre Boyunca Bu Konuda Yapılan Mücadeleler Değişik Boyutlar Kazanmış, İktidar Bireye Belli Hak Ve Yetkiler Tanıyarak Kendi Gücünü Sınırlandırmış Ve Bunu Yazılı Metin Haline Getirmiştir. Böylece Gün Geçtikçe Bireyin Gerek Toplum, Gerekse Devletle Olan İlişkisinde Özgürlükleri Artarken, Devletin De Keyfilikten, Zorbalıktan Uzak, Hukuka Bağlı, Bireye Daha Hoşgörülü Ve Yakın Bir Davranış Sergilediği Gözlemlenmiştir.

Günümüzde Artık Hızla Gelişen Teknolojik Gelişmeler Karşısında Büyük Bir Köy Halini Almaya Başlayan Dünyamızda Meydana Gelen Hadiseler, Tüm İnsanlığın Kaderine Hükmetmektedir. Bu Nedenle İnsanlığın Ortak Değer Ve Menfaatleri İçin Devletlerarası Dayanışma Kaçınılmaz Hale Gelmiştir.

Hakların Korunup Gelişmesi Noktasında Özellikle Devlet Ve Kamu Görevlilerinin İsteksiz, Şüpheli Ve Olumsuz Yaklaşımları Sonucu, İnsan Haklarının Eylemsel Bazda Korunması Amaçlı Uluslararası Mahkemeler Kurulmuştur.

İnsanlığa Karşı Suç İşleyen Birey Veya Devlet, Kurulan Uluslararası Ceza Mahkemelerince Cezalandırılırken, Yine Devletin Veya Kamu Görevlisinin, Bireye Verdiği Hak Kaybı -Zarar- Nedeniyle Doğan Sorumluluğu Müeyyide Altına Alınmıştır.

Böylece, Getirilen Bu Ciddi Müeyyideler Ve Denetim Mekanizmalarıyla, Ulusal Ve Uluslararası Bazda İnsan Haklarının Güvenceye Alınması Ve Geliştirilmesi Pratikte Sağlanmıştır.

Kitabımızın Da Konusunu Oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin, Devlet Ve Bireysel Başvuru Yolu İle Getirmiş Olduğu Koruma Mekanizması, İnsanlık Tarihinin Müstesna Bir Modeli Olmuştur.

Bugün İtibariyle 800 Milyonu Aşan Niifusu İle 47 Ülkenin Üyesi Olduğu Avrupa Konseyi'nin Çıkarttığı Aihs, Artık Konseyin Ortak Anayasası Olarak Kabul Edilirken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi De, Avrupa İnsan Hakları Anayasa Mahkemesi Şeklinde Benimsenmeye Başlanmıştır.

Aihm, Vermiş Olduğu Çeşitli Kararlarla İnsan Hak Ve Hürriyetlerinin Evrensel Boyutta Korunması, Gelişmesi Ve İlkelerinin Tespiti Yönünde Büyük Katkılar Sağlamıştır.

Hukukun Üstünlüğü, Demokratik Toplum Düzeni, Çoğulculuk, Açık Fikirlilik, Kamu Yararı, Orantılılık, Silahların Eşitliği Gibi Temel İnsan Hakları İçin Önem Arz Eden Bir Takım Kavramlara Kazandırdığı Anlam Ve Koymuş Olduğu Standartlarla Aihm Kararlan, Gerek Konsey Üyesi Ülkelerin, Gerekse Diğer Ülke Ve Bölgesel Denetim Organlarının Kural Ve Yapılan Üzerinde Önemli Etkiler Doğurmuştur.

Aihm Önünde Görülen Davalann Önemli Bir Kısmının Türkiye İle İlgili Olduğunu Düşünürsek, Bu Mahkemeyi Ve Kararlarını Tanıyıp, Tahlil Etmenin Ehemmiyetini Daha İyi Kavrarız. Ancak Bu Suretle Hak Ve Hürriyetler Etkinlik Kazanır Ve Ülkemizin Uluslararası Alandaki İtibarı Korunmuş Olur.

Bunun İçin Hâkim Ve Savcılarımızın Önlerine Gelen Soruşturma Ve Davalarda Başta Aihs Ve Aihm İçtihatları Olmak Üzere Taraf Olduğumuz Diğer Uluslararası Sözleşmeleri Anayasamızın 90. Maddesi Uyannca Göz Önüne Almaları Gerekir.

Ancak, Ne Yazık Ki Bugüne Kadar, Hukuk Devletinin Mimarları Olan Ve Bu Konuda Kendilerine Hayati Görev Düşen Hâkim Ve Savcılarımızın Uluslararası Mevzuat Ve Sözleşmelere Yabancı Kalmaları, Psikolojik Olarak Ulusal Mevzuatı Uygulama İstekleri, Yabancı Dil Bilgilerinin Olmaması, Yüksek Yargı Organlarının Verdiği Kararlarda Bu Konuları İrdelememeleri, Uluslararası Hukukun Uygulanmasına Yönelik Meslek İçi Eğitimin Verilmemesi, Kaynak, Doküman Ve Teknik Altyapı Gibi Sıkıntılar Nedeniyle Uluslararası Sözleşme Ve Hukuka Yer Veren Karar Ve İçtihatlar Geliştirilmemiştir.

Bu Olumsuz Tablonun Artık Son Bulması İçin, Adalet Bakanlığının Uygulayıcıların Eğitim Seviyelerinin Yükseltilmesi İçin Son Yıllarda Bir Dizi Çalışmalar Başlatması Ümit Verici Olmuştur.

Bu Faaliyetler Kapsamında; Türkiye İle Avrupa Konseyi Ve Avrupa Birliği Ortak Projeleri İle ""Avrupa Birliği Müktesebatımn Üstlenilmesine Dair Türkiye Ulusal Programı""Mn Uygulama Kapasitesinin Güçlendirmesini Sağlamak Amacıyla, Hukukun Üstünlüğü İlkesine Dayalı Olarak Adalet Bakanlığının, Avrupa Konseyi Ve Avrupa Birliği İle Müştereken Hâkim Ve Cumhuriyet Savcılarına Yönelik Kısa Ve Uzun Süreli Eğitim Stratejileri Oluşturulması Kararlaştinlmıştı.

Bu Amaçla, İnsan Hakları Alanında, 225 Hâkim Ve Cumhuriyet Savcısının Eğitimci Olarak Yetiştirilmesi, Bu Eğitici Eğitimini Almış Olan Hâkim Ve Cumhuriyet Savcılarının Türkiye Genelinde Görev Yapmakta Olan, Yaklaşık 9.200 Hâkim Ve Cumhuriyet Savcısının İnsan Haklan Eğitimini Gerçekleştirilmeleri Planlanmıştı.

İnsan Haklan Alanında Eğitici Olarak Bizim De Görev Aldığımız Bu Program Gereğince Çeşitli İl Ve İlçelerden Gelen Hâkim Ve Cumhuriyet Sancılan İle Güvenlik Güçlerine Yönelik Gerçekleştirilen Seminerler Neticesinde, Uygulayıcıların Ve Diğer İlgili Kişilerin İstifadelerine Sunmak Üzere, Edindiğimiz Bilgi Ve Birikimi Bu Eserde Topladık.

Uluslararası Standartları Temel Alan Bu Kitap, Farklı Ülkelerde Cari Olan Hukuk Sistemlerinin Ötesinde, Evrensel Hak Ve Hürriyetlerin Ortak Uygulamasını Sağlayacak Pratik Bilgiler Sunmayı Ve İyi Uygulama Örnekleri Vermeyi Hedeflemiştir.

Bu Bağlamda, Hak Arama Hürriyetine Rehberlik Edecek Olan Eser, Mağdur Sıfatını Taşıyan Her Bir Bireyin Yanında, ""İnsan Unsurunu"" Meslek Olarak Seçen Başta Hâkim Ve Cumhuriyet Savcıları İle Avukatlar Olmak Üzere, Güvenlik Güçleri Gibi Diğer Kamu Görevlileri İçin De Uygulamaya Yönelik Yararlı Bir Kaynak Olacaktır.

Uygulamanın İçinden Birisi Olarak Faydalı Olacağına İnandığımız Bu Eseri Yazarken, Maddi Ve Manevi Desteklerini Devamlı Arkamda Hissettiğim Aileme, Yazılışında Katkıları Olan Arkadaşlarıma Ve Eserin Yayına Hazırlanmasından Dolayı Adalet Yayınevinin Tüm Çalışanlarının Şahsında Hakan Karaaslan Bey'e Şükranlarımı Sunuyorum.

İçindekiler

Birinci Bölüm

Hak Ve Özgürlüklerin Uluslararası Boyutta Korunyama Başlanması

I- Giriş...1

Iı - İnsan Hakları Kavramının Gelişimi ...6

Iıı-İnsan Haklarının Uluslararası Alanda

Korunmaya Alınması ...7

A - Genel Olarak...7

B - Birleşmiş Milletler Bünyesinde İnsan Haklarının

Korunması Ve Denetim Yolları...7

C - Bölgesel Bazda İnsan Haklarının Korunması Ve Denetim

Yolları...11

İkinci Bölüm

Avrupa Konseyi İle İnsan Hakları Ve

Temel Özgürlüklerin Konurması Sözleşmesi

[ - Avrupa Konseyi...13

A-Genel Olarak...13

B - Avrupa Konseyi'nin Organları...14

A - Bakanlar Komitesi...15

B - Parlamenterler Meclisi...15

C - Genel Sekreterlik...15

D - Avrupa Yerel Ve Bölgesel Yönetimler Kongresi...15

C - Avrupa Konseyine Üye Ülkeler...16

D - Avrupa Konseyi Üye Ülkelerin Aihs Ve Prokollerini İmza

Tarihleri...17

Iı - İnsan Hakları Ve Temel Özgürlüklerin Korunması

Sözleşmesi...18

A - Genel Olarak...18

B - Sözleşmenin Belirgin Özellikleri...19

C - Sözleşmenin Kapsamı ...21

Xıı

A - Yaşayan Bir Belge Olarak Avrupa İnsan Hakları

Sözleşmesi...22

B - Güvenceye Alman Hakların Mahiyeti...23

C - Nispi Haklara Müdahale Şekli...25

D - Hakların Sınırlanması Kriterleri...27

E - Demokratik Toplumda Gereklilik...28

F- Orantıhlık...30

G - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Ortaya

Çıkan Konular...31

1 - Haklardan Feragat...31

2 - Otonom (Özerk) Kavramlar...31

3 - Takdir Yetkisi...32

4 - Yatay Uygulama...32

5 - Pozitif Yükümlülükler...33

6 - Sosyal Ve Ekonomik Haklar...33

7- Ülke Dışı Etki...34

D - Sözleşmeye Çekince Koyma Hakkı...34

Iıı - Türkiye Açısından Avrupa Konseyi Ve İnsan

Hakları Sözleşmesinin Yeri Ve Önemi...35

A - Türkiye'nin Avrupa Konseyine Üye Olması Ve Sözleşmeyi

Onaylaması...35

B - Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri...36

A - Son Değişiklikler Çerçevesinde Anayasanın Sözleşme İle

İlişkisi...36

B - Türkiye'nin Sözleşmenin Yaptırım Gücü İle

Karşılaşması...39

C - Aih Mahkemesinin Kararından Dolayı Yargılamanın

Yenilenmesi...40

D - İhlalden Dolayı İdarenin Sorumluluğu Ve Kamu

Görevlisine Rücu Sorunu...47

E - Aihs İle Diğer Uluslararası Sözleşmelerin Türk

Yargılamasında Yer Almasına İlişkin Örnek Kararlar...49

1 - Anayasa Mahkemesi...49

2- Yargıtay...50

Xııı

3- Danıştay...55

4 - Askeri Yüksek İdare Mahkemesi...56

5 - İlk Derece Mahkemeleri...57

6 - Önleme Araması İle İlgili Mahkemelerce Verilmiş

Örnek Kararlar...'...63

7 - Ceza Kararnamesi Ve Benzeri Usullerin Adil

Yargılama İlkesine Aykırılığı...66

C - Yeni Tck. Cmk. Ve Cik. Hükümlerinde Uluslararası

Sözleşmelere Uygun Getirilen Haklar...68

Üçüncü Bölüm

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İle Getirilen Denetim Mekanizmaları

A - Genel Olarak...79

A - Avrupa İnsan Haklan Komisyonu...80

B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (Ek 11. Protokole

Göre)...81

C - Bakanlar Komitesi...82

B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Oluşumu Ve Çalışma

Usulü...82

A - Yargıçların Sayısı, Seçilmeleri Ve Göreve Geliş Şekilleri...82

B - Yargıçların Görev Süreleri, Kıdem Ve Statüleri...83

C- Yargıçların Bağımsızlıkları Ve İmtiyazları...84

D - Yargıçların İstifa Ve Görevden Almma Halleri İle ""Ad

Hoc"" Yargıçlar...84

E - Mahkeme Başkanlığı Ve Yazı İşleri Müdürlüğü...,...85

F - Mahkemenin Görev Yeri Ve Çalışmalarda Süreklilik

Prensibi...85

G - Mahkemenin İdari Organları...85

1 - Genel Kurul...86

2- Bölüm...86

H - Mahkemenin Yargılama Organları...86

1 - Komite...86

2- Daireler...87

3 - Büyük Daire...87

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yargı Yetkisinin

Kapsamı...88

A - Mahkemenin Yer Bakımından Yetkisi...88

B - Mahkemenin Kişi Bakımından Yetkisi...88

C - Mahkemenin Zaman Bakımından Yetkisi...88

D - Mahkemenin Konu Bakamından Yetkisi...89

Mahkemeye Yapılan Kişisel Ve Devlet Başvurularının

İncelenmesi İle Karar Süreci...90

A - Bireysel Başvuru Yolu...90

1 - Bireysel Başvuru Hakkını Kimler Kullanabilir...90

2 - Başvurular Kime Karşı Yapılır...91

3 - Bireysel Başvuruda Mağdur Olma Ön Koşulu...92

4 - Mağdurluk Sıfatını Sona Erdiren Haller İle

Mağdurun Ölümü Ve Bu Sıfatm Mirasçılara Geçişi...94

5 - Türkiye'nin Bireysel Başvuru Hakkını Tanıması...94

B - Devlet Başvurusu...95

Mahkemeye Yapılan Başvurunun Kabul Edilebilirlik

Şartları...96

A - İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi...97

B - Yapılacak Başvuruda Süre Şartı...98

C - Süre Şartının Aranmadığı Durumlar...98

D - Başvurunun Açıkça Temelden Yoksun Olmaması...99

E - Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılmaması...99

F - Başvurunun Sözleşme İle Bağdaşır Olması...100

G - Başvuru Konusunun Daha Önceden Mahkemece

İncelenmemiş Olması...101

H - Uluslararası Bir Yargı Merciine Aynı Konuda

Başvurunun Yapılmamış Olması (Non Bis İn İdem

Prensibi) ...101

Başvurunun Şekline İlişkin Şartlar...102

A - Sözleşmenin 34. Maddesine Göre Başvuru Formunu

Dolduracak Kişiler İçin Açıklayıcı Not...102

B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvurmak

İsteyenler İçin Açıklama...106

C - Başvuruda Kimliğin Belirtilmesi...110

D - Başvuru Dilekçesinde Bulunması Zorunlu Bilgiler...110

E - Başvuru Dilekçesinde Kullanılacak Dil...110

F - Başvuru Dilekçesinin Gönderileceği Adres Başvurular

Şu Adrese Gönderilir...111

G - Dilekçenin Kayda Alınması...111

H - Aihm'ne Başvuruda Verilen Bilgi Ve Başvuru Formu

Örneği...111

I - Aihm'nin 11. Protokole Göre Yargılama Şeması...114

J- Yetki Belgesi...115

K - Gelir Beyannamesi...116

G - Kabul Edilen Başvurunun Esastan İncelenmesi...117

A - Başvurunun Kabul Edilmezliği Ve Kayıttan

Düşürülmesi...117

B - Başvurunun Esastan İncelenmesi...118

C - Mahkemenin Geçici Tedbirlere Başvurması...119

D - Dostane Çözüm...120

E - Mahkeme Kararı...121

F - Mahkemenin Tazminata Hükmetmesi...121

G - Kararın Şekli, Dili Ve Tebliği...122

H - Temyiz Yolu Olarak Davanın Büyük Dairede Görülmesi...122

I - Mahkeme Kararlarmın Yorumu Ve Maddi Hatalarının

Düzeltilmesi...123

J - Mahkemenin Görüş Belirtme Yetkisi...123

H -Yargılamada Yürütülen Usul ...123

A - Aleniyet İlkesi Ve Kullanılacak Diller...123

B - Delillerin Değerlendirilmesi...124

C - Karar Almada Müzakere Ve Oylama Usulü...124

D - Tarafların Temsili İle Yazışmalar Ve Tebliğler...125

I - Mahkeme Kararlarının Niteliği Ve Tatbiki...126

A - Mahkeme Kararlarının Kesinliği...126

Vı

B - Mahkeme Kararlarının Bağlayıcılığı Ve Yerine Getirilmesi

Zorunluluğu...126

C - Mahkeme Kararlarının Uygulanmasının Denetimi...127

D - Bakanlar Komitesinin Baskı Araçları...128

İ - Avrupa İhsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvurular İle

İlgili İstatiki Bilgiler...129

Dördüncü Bölüm

Sözleşmeyle Güvenceye Bağlanan Hak Ve Özgürlükler İle Mahkeme İçtihatları

- Genel Olarak...133

-Yaşam Hakkı...133

A - Yaşam Hakkının Güvence Altına Alınması...134

A - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinin

Getirdiği Güvenceler...134

B - Yaşam Hakkının İstisnaları...135

A- Sözleşmenin 2/1 Fıkrasındaki İstisnalar...135

B - Sözleşmenin 2/2 Fıkrasındaki İstisnalar...136

C - Sözleşmenin 15/2 Fıkrası...137

D - Sözleşmeye Ek 6 Numaralı Protokol...137

E - Sözleşmeye Ek 13 Numaralı Protokol...138

C - Türkiye'de Yaşam Hakkı Sorunu...138

D - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yaşam Hakkı İle İlgili

Vermiş Olduğu Kararların Tahlili...140

A- Polis Koruması...146

B- Tıbbi Tedavi...147

C- Hükümlüler...147

D- Çevresel Riskler...148

E- Kürtaj...148

F - Göz Altında Ölümler...149

G - Faili Meçhul Cinayetler Ve Kayıp Kişiler...150

1 - Kaya/Türkiye Davası...150

2 - Çakıcı/Türkiye Davası...151



Xvıı

3 - Yaşa/Türkiye Davası...151

4 - Mc Cann Ve Diğerleri/İngiltere Davası...152

5 - Avşar/Türkiye Davası...152

6 - Gül-Demiray/Türkiye Davası...153

7 - Maşallah Öner Yıldız/Türkiye Davası...153

8 - Ergi/Türkiye Davası...154

9 - Ağdaş/ Türkiye Kararı...154

Iıı -İşkence, İnsanlık Dışı Ve Onur Kırıcı Ceza Veya

Muamele Yasağı...160

A - Aihs'nin 3. Maddesinin Yorumu Ve Kapsadığı Konular...160

A - Yakalama, Alıkoyma Ve Sorgulama Koşulları...161

B - Sınır Dışı Etme Ve Suçluların İadesi...166

C - Kayıp Vakaları Ve Ayrımcılık...167

D - Devletin Yükümlülüğü...169

E - İşkence İddialarında İspat Sorunu...170

C-İşkence...171

D -İnsanlık Dışı Ya Da Onur Kırıcı Muamele Veya Ceza...175

E - Aihs Madde 3 Kapsamında Türkiye'de Hak İhlalleri...177

F - İşkence Karşısında Alınacak Önlemler İle Cumhuriyet

Savcılarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar...179

G - Aih Mahkemesinin Türkiye Hakkında Vermiş Olduğu

Kararlar...182

1 - Aksoy/Türkiye Davası...183

2 - Veznedaroğlu/Türkiye Davası...184

3 - Jabari/Türkiye Davası...185

4 - Öcalan/Türkiye Davası...185

Iv -Kölelik Ve Zorla Çalıştırma Yasağı...188

A - Genel Olarak Kölelik...189

B - Sözleşmenin 4. Maddesinin Yorumu...190

V - Özgürlük Ve Güvenlik Hakkı...193

A - Genel Olarak...194

B - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5(1) Maddesinin

Yorumu...195

A - Ulusal Hukuka Uygunluk...196

B - Özgürlük Mahrumiyetinde Hakka Uygunluğun

Muhafaza Edilmesi...197

C - Sözleşme Hukukuna Uyma Anlayışının Yerleşmesi...198

D - Yetkinin Keyfi Kullanılması...199

E - Erişilebilirlik, Öngörülebilirlik Ve Diğer Teminatlar...200

Kişi Özgürlüğü Ve Güvenliğinin Sınıflandırılmasının Meşru Olduğu Haller...201

A - Mahkûmiyet Kararından Sonra Hapsedilme...201

B - Yükümlülüklere Uymama Nedeniyle Tutma...203

1 - Mahkeme Kararma Uymama Nedeniyle Tutma...204

2 - Yasada Belirlenen Yükümlülük...205

C - Suç Nedeniyle Gözaltına Alma Ve Tutma/Tutuklama...206

D - Küçüklerin Tutulması...207

E - Akıl Zayıflığı, Derbederlik Vd. Nedenlerle Tutma...208

1- Serserilik...208

2 - Akıl Zayıflığı...208

F- Sınır Dışı Etme Veya İade Amacıyla Tutma Md 5/L(F) ...209

Özgürlüğünden Yoksun Bırakılanların Hakları...210

A - Gözaltına Alınma Nedeni Ve Suç Hakkında

Bilgilendirilme Hakkı...211

B - Derhal Yargıç Önüne Çıkarılma Hakkı...211

1 - Azami Gözaltı Süresi...212

Aa - Olağan Hallerde...213

Bb - Olağanüstü Hallerde...213

2 - Yargıç Veya Hukuken Yargılama Yetkisine Sahip Bir

Görevli Önüne Çıkarılma...217

3 - Koruyuculardan Yararlanma Hakkı...218

C - Tutuklunun Makul Sürede Salıverilme Hakkı...219

1 - Tutukluluk Süresinin Hesaplanması...219

2 - Tutukluluk Süresinin Makullüğü...220

D - Gözaltı İle Tutukluluğa Karşı Hukukilik Denetimi Ve

İtiraz Hakkı...224

Xıx

E - Gözaltı Ve Tutukluluğun Sözleşmeye Aykırılığı

Nedeniyle Tazminat Hakkı...228

F - Türkiye'ye Karşı Açılan Ve İhlalle Neticelenen Davalar...230

Vı -Adil Yargılanma Hakkı...230

A-Genel Olarak...231

B - Adil Yargılanmanın Sağlanmasında

Hâkimlerin Rolü...233

C - Medeni Hak Ve Yükümlülükler Kapsamına Giren Konular...235

D - Medeni Hak Ve Yükümlülükler Kapsamına Girmeyen

İhtilaflar...240

E - Medeni Hakka İlişkin Verilen Kararda Bulunması Gereken

Koşullar...241

A- Bağımsız Ve Tarafsız Mahkemeler...242

B- Mahkemeye Erişim Hakkı...246

C- Duruşmada Bulunmak Hakkı...248

D- Silahların Eşitliği Ve Nizalı Dava Hakkı...251

E- Kararların Gerekçeli Olması...253

F- Adil Yargılanma Hakkıyla Getirilen Diğer Güvenceler...253

G- Davanın Makul Bir Süre İçinde Görülmesi...258

H- Duruşmanın Halka Açık Olması...259

F - Suçsuzluk Karinesi...260

G - Sanığın Hakları Ve Güvenceleri...263

A - Suçlamanın Niteliği Ve Nedeninden En Kısa Zamanda Anladığı Bir Dille Ve Ayrıntılı Olarak Sanığın Haberdar Edilme Hakkı...263

B - Sanığın Savunmasını Hazırlamak İçin Gerekli Zamana Ve

Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı...264

C- Adli Yardımdan Yararlanma Hakkı...266

D - Tanıkların Dinlenmesinde Hak Eşitliği...268

E - Bedava Tercümandan Yararlanma Hakkı...270

H - Anayasamızda Adil Yargılanma Hakkı İle İlgili Yer Alan

Kurallar...271

I - Aih Mahkemesinin Türkiye Hakkmda Verdiği Kararlar...274

A - Yağcı Ve Sargın/Türkiye Davası...275

Xx

B - Zana/Türkiye Davası...276

C - Mansur/Türkiye Davası...277

Vıı - Cezaların Yasallığı...278

A - Ecer Ve Zeyrek/Türkiye...280

Vııı - Özel Hayatın Ve Aile Hayatının Korunması...284

A - Genel Olarak...284

B - Özel Hayata Saygı Gösterilmesi Hakkı...285

A - Aihm Kararları Çerçevesinde Özel Hayatın Kapsamına

Giren İlişkiler...286

C - Aile Hayatma Saygı Gösterilmesi Hakkı...290

A - Aihm Kararları Çerçevesinde Aile Hayatı Kapsamına

Giren İlişkiler...291

D-Konuta Saygı Hakkı...293

E - Haberleşme Özgürlüğüne Saygı Hakkı...294

F- Hakların Sınırlandırılmasında Müdahale Ve Takdir Hakkı...295

G - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar Ve Anayasamızdaki

Bağlantılı Maddeler...310

A - Y.F. / Türkiye Davası...313

Ix -Düşünce, Vicdan Ve Din Özgürlüğü...317

A - Genel Olarak...317

B - Hukukumuzda Düşünce, Din Ve Vicdan Özgürlüğü İle

İlgili Düzenlemeler...318

C - Aihs'nin 9. Maddesinin Genel Değerlendirmesi...319

D - Din Ve İnanışın Mahiyeti...321

E - Dinin Veya İnanışın Dışa Vurumu...322

F - Din Ve İnançların Dışa Vurumu Haklarının Sınırlandırılması...324

G - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları...328

A - Kalaç/Türkiye Davası...328

B - Şenay Karaduman- Lamina Bulut/Türkiye...329

C - Diğer Kararlar...330

X- İfade Özgürlüğü...331

A - Genel Olarak...331

B - İfade Özgürlüğünün Kapsam Ve Korunması...333

A - Kanaat Sahibi Olma Özgürlüğü...335

Xxı

B - Bilgi Ve Kanaat Açıklama Özgürlüğü...335

C - Bilgi Ve Fikir Alma Özgürlüğü...337

D- Basın Özgürlüğü...338

E - Radyo Ve Televizyon Yayıncılığı Özgürlüğü...339

C - İfade Özgürlüğünün Sınırlandığı Durumlar...341

D - Aihm'nin Türkiye Hakkında Verdiği Kararlar...350

A - Yaşar Kaplan/Türkiye Davası...351

B - Sürek/Türkiye Davası (No:2)...355

C - Şener/Türkiye Davası...355

D - Gerger/Türkiye Davası...356

Xı -Dernek Kurma Ve Toplantı Özgürlüğü...357

A - Genel Olarak...357

B - Barışçıl Toplanma Ve Protesto Hakkı...357

C - Dernek Kurma Özgürlüğü...360

D -Toplanma Ve Dernek Kurma Özgürlüğünün Kısıtlanması...362

E - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar Ve 11. Maddenin İç

Hukukumuzdaki Karşılığı...363

Xıı - Evlenme Hakkı...366

Xııı - Etkili Başvuru Hakkı...367

A - Genel Olarak...368

B - Etkili Başvuru Hakkının Mahiyeti...369

C - Madde 13 Bağlamında Aihm'nin Verdiği Kararlar...374

Xıv - Ayrımcılık Yasağı...377

A - Genel Olarak...377

B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Verdiği Kararlar...381

C - Sözleşmenin 16. Maddesi...388

Beşinci Bölüm

Sözleşmeye Ek Protokollerle Güvence Al