Bu eserde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesinde düzenlenen ifade özgürlüğü kapsamında sanatsal ifade özgürlüğü incelenmiştir. Bu kapsamda öncelikle sanatın anlamına, sanat için yapılan hukuk ve sanat alanındaki tanımlara yer verilmiş olup, sanatsal ifade özgürlüğünü destekleyen tezler ortaya konmuştur. Sonrasında sanatsal ifade özgürlüğünün kapsamı ve devletin yükümlülükleri, Madde 10 bakımından incelenmiştir. Nihayetinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin ve eski Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun kararları incelenerek sanatsal ifade özgürlüğünün koruma standartları ve bu koruma standartlarındaki değişim ortaya konmuştur.
İÇİNDEKİLER
ÖZ V ABSTRACT VII ÖNSÖZ IX KISALTMALAR LİSTESİ XI RESİMLER LİSTESİ XVII ŞEMALAR LİSTESİ XIX GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM SANATSAL İFADE I. Sanat Nedir? 9 A. Sanatın Tanımı veya Tanımsızlığı 9 1. Felsefede Sanat Kavramı 9 2. Sanat Kuramlarında Sanat Kavramı 13 3. Genel-Geçer Bir Tanım Çabası 17 4. Hukukta Ortaya Çıkan Tanımlar 21 B. Sanatın Bireysel Boyutu 27 C. Sanatın Toplumsal ve Kültürel Boyutu 30 II. Sanatsal İfade Özgürlüğünün Felsefi Dayanakları 34 A. İfade Özgürlüğünün Dayandığı Tezler 34 1. Bireysel Özerkliğe ve Kendini Gerçekleştirmeye Dayanan Tez 34 2. Gerçekliğe Dayanan Tez 36 3. Demokrasiye Dayanan Tez 38 4. Hoşgörü ve Çoğulculuğa Dayanan Tez 40 5. Yasaklamanın Ters Sonuç Doğuracağına İlişkin Tez 42 6. İktidara Güvensizliğe Dayanan Tez 42 B. İfade Özgürlüğünü Destekleyen Tezler Bakımından Sanatsal İfade Özgürlüğünün Değerlendirilmesi 44 C. AİHM’in Sanatsal İfade Özgürlüğü Bakımından Ortaya Koyduğu Dayanak 50 1. İfade Özgürlüğünün Dayanakları 50 2. Sanatsal İfade Özgürlüğünün Dayanakları 52
İKİNCİ BÖLÜM SANATSAL İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KAPSAMI VE DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ I. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde İfade Özgürlüğü Hakkının Hazırlık Çalışmaları 59 II. Sanatsal İfade Özgürlüğünün Öznesi 62 A. Sanat Eserinin Sahibi veya Sahipleri 63 B. Aracılar 64 C. Muhataplar 65 III. Sanatsal İfade Özgürlüğünün Kapsamı 66 A. İfade ve Sanat 68 B. Tartışmalı İfadeler 72 C. Sanatsal İfade İçin Aranacak Kriter 82 IV. Sanatsal İfadenin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ndeki Yeri 86 A. Sanatsal İfadeyi Koruyabilecek Haklar veya Sanatsal İfade Özgürlüğünde Hakların Yarışması 86 1. Madde 10 Koruması 87 2. Madde 9 Koruması 88 3. Madde 11 Koruması 90 4. Protokol No. 1 Madde 1 Koruması 92 B. İfade Özgürlüğü Rejiminde İfade Tipleri 95 V. Sanatsal İfade Özgürlüğünde Devletin Yükümlülükleri 99 A. Sanatsal İfade Özgürlüğünde Devletin Negatif Yükümlülüğü 108 B. Sanatsal İfade Özgürlüğünde Devletin Pozitif Yükümlülüğü 109 1. AİHS Madde 8-11 Bağlamında Devletlerin Pozitif Yükümlülükleri 110 2. Pozitif Yükümlülüklerin Sanatsal İfade Özgürlüğündeki Tezahürleri 115
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SANATSAL İFADENİN SINIRLANDIRILMASI I. Sınırlandırmada Hukukilik: Öngörülebilirlik ve Ulaşılabilirlik 122 II. Meşru Amaçlar 127 A. İfade Özgürlüğü Rejiminin Meşru Amaçları 128 B. Sanatsal İfade Özgürlüğünde Sıkça Başvurulan Meşru Amaçlar 130 1. Ahlakın Korunması 130 2. Başkalarının Haklarının veya İtibarlarının Korunması ya da Hakların Çatışması 132 III. Hakkın Sınırlandırılmasının Sınırı: Demokratik Toplumda Gereklilik 136 A. Demokratik Toplumda Gereklilik Kavramının Anlamı 136 B. Demokratik Toplumda Gereklilik Denetiminin Uygulanması 139 1. Ölçülülük ve Devletin Takdir Marjı 139 2. Ölçülülük Değerlendirmesini Belirleyen Etkenler 148 C. Ölçülülük İlkesinin Sanatsal İfade Özgürlüğüne Uygulanması 158 1. Genel Olarak 158 2. Demokratik Toplumda Sanatsal İfade Özgürlüğünün İki Dönemi 159 SONUÇ 225 KAYNAKÇA 235 KARAR DİZİNİ 259 WEB SİTELERİ 275
