^{Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesiyle Karşılaştırmalı Olarak}Anayasal Hakların Hukuki Rejimi ve Yorumu

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 11
Giriş
I. KONU 13
II. YÖNTEM 15
Birinci Bölüm
ANAYASAL HAKLARIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ DOĞRULTUSUNDA YORUM MEFHUMUNA KURAMSAL YAKLAŞIM
I. ÖN SORUN: YORUM KURAMI 19
A. Yorumun Tanımı 19
B. Hukuk, Anayasa ve Hermeneutik 22
1. Genel Olarak Hermeneutik 22
2. Hukuk Hermeneutiği ve Anayasa 25
C. Hukukta Klasik Yorum Yöntemleri 29
II. ANAYASANIN YORUM KURAMI BAKIMINDAN FORMEL VE
MADDİ DEĞERİ 35
A. Ön Belirleme: Anayasaya Bir Yaklaşım Denemesi ve Yorum 35
B. Hukuk Dogmatiği Üzerinden Hukukun Teşhisi ve Bir Anayasa Dogmatiği Okuması 37
C. Anayasa Kavramı, Kültürü ve Yorum 40
D. Anayasanın Yorumlanması Yoluyla Hukukun Tesisi ve Teşhisi Sürecinde Yerine Getirilen İşlev 43
III. ANAYASAL YORUMUN NESNESİ OLARAK ANAYASA: ANAYASANIN YORUMU TAYİN EDEN NİTELİĞİ 45
A. Pozitif Üst Hukuk Metni Olarak Anayasanın Anlamı 46
B. Anayasanın Normatiflik Değeri 47
C. Anayasanın Yorumlanma İhtiyacı ve Yargıç 50
D. “Orijinal Metin” ya da “Yaşayan Belge”: Anayasa Yorumunun Çifte Kutbu 52
IV. ARA DEĞERLENDİRME: ANAYASAL YORUMUN KURUCU HEDEFİ 54
İkinci Bölüm
YORUM KURAMI AÇISINDAN HAKLARIN ANLAMI ÜZERİNE ARKEOLOJİK BİR KAZI
I. YORUMUN ULAŞMAK İSTEDİĞİ ANLAM: HAKLAR 57
A. Ön Belirleme: Yorumun Nesnesi Olarak Haklar 57
B. Yorum Yoluyla Hakların Üstünlüğünü Sağlamak 59
C. Çeşitli Kurmalar Bakımından Hakların Niteliği ve Yorumu 61
1. Hakların Liberal Kuramı 61
2. Hakların Kurumsal Kuramı 64
3. Hakların Değer Kuramı 66
4. Hakların Demokratik–İşlevsel Kuramı 68
5. Hakların Refah–Devlet Kuramı 69
D. Hakların Anlamı Üzerine Arkeolojik Bir Deneme 70
E. Hak ve Özgürlükler Yorumunun Yöntemsel Özgünlüğü ve Farklılaşması 73
1. Hak ve Özgürlüklerin Yorum Değeri 73
2. Hak Temelli Yargı 74
F. Özel Bir İnceleme: Hans Kelsen 77
G. Özel Bir İnceleme II: Ronald Dworkin’in Yorumlayıcı Hukuk Kuramı 84
1. Dworkin’in Hukuk Kuramının Temelleri 84
2. Dworkin’de Haklar ve Yorum 90
3. Yargıç Herkül 94
H. Ara Değerlendirme: Anayasa Yorumunun Heterarşik Özerkliği ve Hedefi 97
II. ANAYASANIN ÖZERK NİTELİĞİNİN YORUMA YANSIMASI: ANAYASA MAHKEMELERİNİN KULLANDIĞI ANAYASA HUKUKUNA ÖZGÜ YORUM YÖNTEMLERİ 99
A. Bütünsellik İlkesi 99
B. Pratik Uyuşum İlkesi 103
C. Fonksiyonel Doğruluk İlkesi 106
D. Anayasaya Uygun Yorum İlkesi 107
E. Dinamik Yorum İlkesi 109
F. Özerk Kavramlar Doktrini 111
III. KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKUNDA YORUM:
ABD VE ALMANYA ÖRNEKLERİ 115
A. ABD Örneği 115
1. ABD’de Anayasal Yoruma Giriş: Anayasal Denetim Tartışmaları 115
2. Anayasanın Yorumlanması 122
a. Erken Dönem Anayasa Yorumu 123
b. Anayasal Yorum Yöntemleri 125
B. Alman Federal Yüksek Mahkemesi Örneği 131
1. Anayasa Konsepti 133
2. Objektif Değerler Düzeni Olarak Anayasa 135
3. Negatif ve Pozitif Haklar 136
4. Hakların Yatay Etkileri 138
C. Ara Değerlendirme 141
Üçüncü Bölüm
ANAYASAL YORUMUN YARGISAL PRATİĞİ:
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE 1982 ANAYASASI IŞIĞINDA AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHADI ÜZERİNE BİR İNCELEME
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN HAK EKSENLİ YORUMU GENİŞLETİCİ ETKİSİ 145
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İç Hukuktaki Hukuki Gücü 146
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yorumu 152
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Anayasal Yorum Değeri 164
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK 1982 ANAYASASINDA HAK VE ÖZGÜRLÜKLER REJİMİ 169
A. Anayasanın 13. Maddesinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi 171
1. Hakların Sınırlılığı Tezi 171
2. Anayasada Belirtilen Sınırlama ve Güvence Ölçütleri 173
a. Kanunla Sınırlama 174
b. Meşru Amaç–Sebebe Bağlılık 180
c. Demokratik Toplumda Gereklilik 185
d. Ölçülülük 193
e. Hakkın Özüne Dokunma Yasağı: “Sıcak Sütte Şeker Aramak” 199
f. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk 202
g. Laik Cumhuriyetin Gerekleri 204
B. Anayasanın 15. Maddesinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi 208
1. Ön Sorun: Olağanüstü Hal 208
2. Olağanüstü Halde Hak ve Özgürlüklerin Rejimi 209
a. “Derogation” Kavramı 210
b. AİHS Madde 15’in Genel Uygulaması 212
aa. Savaş Hali– Kamusal Tehlike Koşulu 213
bb. Ölçülülük 216
cc. Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülüklere Uygunluk 222
dd. Dokunulmaz Haklar 223
ee. Usule İlişkin Koşul 226
C. Hak ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Yasağı 227
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bakımından İnceleme 228
a. Demokrasi ve Sözleşme Geriliminde AİHM’in İçtihadi Dönüşümü 229
b. Kötüye Kullanma Yasağı ve Uygulamadaki Alan Değişimi 232
2. 1982 Anayasası Bakımından İnceleme 234
3. AİHS 17. Madde ile 18. Madde Arasındaki Etkileşim 236
D. Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Hakların Yatay Etkisi 244
1. Negatif ve Pozitif Yükümlülükler Ayrımı 246
2. Yatay Etki Kuramı (Drittwirkung): Üçüncü Taraf Etkisi 249
a. Dikey Doğrudan Etki 251
b. Doğrudan Yatay Etki 251
c. Dolaylı Yatay Etki 252
d. AİHM İçtihadında Yatay Etki 253
e. 1982 Anayasası Bakımından Yatay Etki 259
3. Devletin Hakları Gerçekleştirme Yükümlülüğü 261
a. AİHS Bakımından Gerçekleştirme Yükümlülüğü 262
a. 1982 Anayasası Bakımından Gerçekleştirme Yükümlülüğü 266
4. Ara Değerlendirme 268
Sonuç 271
Kaynakça 273
Kavramlar Dizini 297