Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ne Genel Bir Bakış

Doç. Dr. Armağan Ebru Bozkurt YÜKSEL

Avrupa Birliği’nde yapay zekâ alanındaki çalışmaların teşvik edilmesi ve aynı zamanda yapay zekânın sosyo-ekonomik etkilerine hazır olmak için gerekli hukuki düzenlemelerin yapılması konusunda çalışmalar bulunmaktaydı. Nitekim Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ne ilişkin açıklama notunda (explanatory memorandum) yapay zekânın hem endüstri hem de sosyal aktiviteler bakımından pek çok yararının söz konusu olacağı, Avrupa ekonomisine de katkısının bulunacağı belirtilmiştir. Özellikle, sağlık, kamu sektörü, finans, tarım gibi alanlarda rekabet avantajı sağlayacağına işaret edilmiştir. Bununla birlikte yapay zekânın sosyo-ekonomik etkilerinin bireyler ve toplum üzerinde yeni riskleri ve negatif sonuçları da olabileceği belirtilmiştir. Açıklama notunda Avrupa Birliği’nin değerlerine, temel haklara ve prensiplere uygun işleyen ve geliştirilen yapay zekâ ile Avrupalılar’ın yeni teknolojilerden faydalanmasının sağlanmasının önemine dikkat çekilmiştir

19 Şubat 2020 tarihinde Avrupa Komisyonu Yapay Zekâ Hakkında Tanıtım Belgesi’ni (White Paper on AI) yayınlamıştır. Bu Belge’de hem yapay zekâ alanındaki çalışmaları desteklemek hem de bu teknolojinin kullanılmasından doğabilecek riskleri ele almak için izlenecek politika ortaya konulmuştur. Bu itibarla, Tüzük Teklifi’nin güvenilir bir yapay zekâ için gerekli yasal çerçevenin çizilmesine ilişkin bir metin olduğu ifade edilmiştir.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ..................................................................................i
GİRİŞ....................................................................................1
1. TÜZÜK ÖNERİSİ UYARINCA YAPAY ZEKÂ
SİSTEMİNİN TANIMI...............................................3
2. TÜZÜK ÖNERİSİ’NİN DÜZENLEDİĞİ
KONULAR...................................................................4
3. TÜZÜK ÖNERİSİ’NİN KAPSAMI...........................5
4. TÜZÜK ÖNERİSİ’NİN YAKLAŞIMI......................7
4.1 Kabul Edilemez Riskli Yapay Zekâ Sistemleri......7
4.1.1 Manipülatif Sistemler................................9
4.1.2 Sosyal Puanlama Yapan Sistemler..........12
4.2 Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemleri .................19
4.2.1. Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemleri İçin
Gereklilikler ............................................21
4.2.2. Sağlayıcıların/Tedarikçilerin Temel
Yükümlülükleri.........................................26
4.2.3. Kullanıcıların Temel Yükümlülükleri.....28
4.2.4. Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemlerini
İthal Edenlerin Temel Yükümlülükleri ...30
4.2.5 Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemlerinin
Dağıtıcılarının Temel Yükümlülükleri....32
4.3 Düşük Riskli Yapay Zekâ Sistemleri...................32
4.4 Şeffaflığa İlişkin Yükümlülükler .........................33
4.4.1 Akıllı Yazılımın Kullanımının
Açıklanmasına İlişkin Yükümlülük ........33
Doç. Dr. Armağan Ebru BOZKURT-YÜKSEL
iv
4.4.2. Duygu Tanıma ve Biyometrik
Kategorizasyon Sisteminin Kullanımının
Açıklanmasına İlişkin Yükümlülük ....... 35
4.4.3. Sentetik İçerik (Deepfake) Kullanımının
Açıklanmasına İlişkin Yükümlülük ....... 37
4.5 Yapay Zekâ Alanında İnovasyonun Desteklenmesi
İçin Tedbirler....................................................... 38
5. CEZALAR................................................................. 39
6. TÜZÜK’ÜN UYGULANMASI VE DENETİM ........ 40
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME .................................. 41
KAYNAKLAR.................................................................. 45