^{Danıştay ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında}Kişisel Verilerin Korunması

Dr. Aydın AKGÜL

 

- Kişisel Veri Kavramı, Kişisel Verilerin Korunması Hakkı ve İnsan Hakları

- Kişisel Verilerin Korunması Hukukundaki Temel İlkeler

- Kişisel Verilerin Korunmasında Tarihsel Gelişim ve Uluslararası Düzenlemeler

- Türkiye Uygulaması ve Kişisel Verilerin Korunması Hakkının İhlali Nedeniyle Yapılacak Yargısal Denetim

 

 

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ  III

KISALTMALAR XVII

GİRİŞ    1

BİRİNCİ BÖLÜM KİŞİSEL VERİ KAVRAMI, KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKI VE İNSAN HAKLARI

V-                   KİŞİSEL VERİ KAVRAMI              7

I-                     KİŞİSEL VERİ TANIMI      7

II-                   KİŞİSEL VERİNİN UNSURLARI      10

I-                     Veri        10

II-                   Bilgi       13

III-                  Kimliği Belirli veya Belirlenebilir Bir Kişi  13

1. Kişi Kavramı       13
2. Kimliği Belirli veya Belirlenebilir Olmak   16

VI-                 HASSAS KİŞİSEL VERİ   17

1. GENEL OLARAK                17
2. HASSAS KİŞİSEL VERİ TÜRLERİ    20
3. HASSAS KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNİN İSTİSNALARI.. 24
4. İlgilinin Rızası    26
5. Hayati Çıkarların Korunması         27
6. Kamuya Yararlı Demek veya Vakıf Tarafından İşlenme          27
7. İş Hukukundan Kaynaklanan Özel Hak ve Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi                 28
8. İlgilinin Kendisinin Hassas Verilerini Kamuya Açıklaması.. 28
9. Tıbbi Tedbirler Çerçevesinde İşlenme          28
10. Cezalara Yönelik İşlenme                29

 

V-                   KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASININ NEDENLERİ               29

I-                     GENEL OLARAK                29

II-                   GÖZETİM VE DENETİM   33

III-                  TEKNOLOJİDEKİ GELİŞMELER      35

I-                     Bilgisayar             36

II-                   İnternet 38

III-                  Yeni Teknolojiler               42

VI-                 KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKI 44

1. GENEL OLARAK                44
2. KİŞİ KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ       46
3. Kişi Tanımı          46
4. Kişi Türleri          48
5. Gerçek Kişiler     48
6. Tüzel Kişiler        49
7. KİŞİLİK KAVRAMI, KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE

SONA ERMESİ     50

1. Kişilik Kavramı  50
2. Kişiliğin Başlangıcı            51
3. KİŞİLİK HAKKI  52
4. Genel Olarak       52
5. Kişilik Hakkının Özellikleri           53
6. Mutlak Hak Olması           53
7. Şahıs Varlığı Haklarından Olması 53
8. Şahsa Sıkı Sıkıya Bağlı Olması        54
9. Ölümle Sona Ermesi          54
10. İcra Takibine Konu Olmaması ve

Zamanaşımına Uğramaması           55

1. KİŞİLİK HAKKININ KONUSU       55
2. Kişinin Maddi Bütünlüğüne İlişkin Değerler              56
3. Hayat     57
4. Beden Tamlığı     57
5. Sağlık    59
6. Kişinin Manevi Bütünlüğüne İlişkin Değerler            59

 

V-                   Özgürlükler         60

VI-                 Şeref ve Haysiyet               60

VII-                Ad          61

VIII-              Resim    62

IX-                 Hayat Alanı          62

I-                     Sır Alan 63

II-                   Özel Alan             64

III-                  Kamuya Açık Alan             66

3. Kişinin Ekonomik Bütünlüğüne İlişkin Hakları     67

I-                     Kişinin Ekonomik Özgürlüğü         67

II-                   Kişinin Mesleki Şeref ve Haysiyeti                67

III-                  Kişinin Mesleki ve Ticari Sır Alanı 68

VI. KİŞİSEL VERİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ               68

1. KİŞİSEL VERİLERİN KİŞİLİK HAKKI İÇİNDEKİ YERİ             68
2. Kişilik Hakkı İçindeki Yeri              68
3. Kişilik Hakkı Çerçevesinde Korunma          69
4. KİŞİSEL VERİLERİN ÖZEL HAYAT İÇİNDEKİ YERİ ve MAHREMİYET              71
5. KİŞİSEL VERİLERİN MÜLKİYET ve FİKRİ

MÜLKİYET HAKKI İÇİNDEKİ YERİ             73

1. Kişisel Verilerin Mülkiyet Hakkı İçindeki Yeri          73
2. Kişisel Verilerin Fikri Mülkiyet Hakkı İçindeki Yeri                74
3. ALMAN ANAYASA MAHKEMESİNİN KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKINA İLİŞKİN KARARI 75

\U. İNSAN HAKLARI AÇISINDAN KİŞİSEL

VERİLERİN KORUNMASI               76

1. GENEL OLARAK                76
2. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI              78
3. Genel Olarak       78
4. Özel Hayatın Gizliliğinin Tanımı ve Özellikleri         80
5. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi      81
6. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ile Kişisel Verilerin Korunması Hakkı Arasındaki İlişki    83

 

V-                   İNSAN ONURU  85

I-                     DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA ÖZGÜRLÜĞÜ     89

I-                     Genel Olarak       89

II-                   Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü ve

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi  91

III-                  Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü ile Kişisel Verilerin Korunması Hakkı Arasındaki İlişki              93

II-                   ÖZEL HABERLEŞMENİN GİZLİLİĞİ             96

E VİCDAN, DİN VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ 98

VIII. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ

KORUMA ALANI VE SINIRLARI   101

1. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ

KORUMA ALANI               101

1. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ SINIRLARI... 102
2. Genel Olarak Özgürlük     103
3. Hak ve Özgürlüklere İlişkin Başlıca Güvence Ölçütleri            104
4. Kamu Düzeni İlkesi           108
5. Demokratik Toplum Düzeni İlkesi                110
6. Ölçülülük ilkesi  111
7. Sınırlamanın Yasa ile Düzenlenmesi İlkesi   114
8. Hakkın Özü Kavramı         118

İKİNCİ BÖLÜM KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HUKUKUNDAKİ TEMEL İLKELER

I. ESASA İLİŞKİN TEMEL İLKELER                125

1. HUKUKA VE OBJEKTİF İYİNİYET KURALINA UYGUN İŞLENME      126
2. BELİRLİ AMACIN BULUNMASI     127
3. AMACA BAĞLI KALINMASI          129
4. GEREKLİLİK, GÜNCELLİK VE DOĞRULUK              130
5. AMACIN GEREKTİRDİĞİNDEN DAHA UZUN SÜRE TUTULMAMA  132

E TOPLANMA VE SONRASINDA İŞLENME AMAÇLARINA

UYGUN, İLGİLİ BULUNMA, AŞIRI OLMAMA            133

 

V-                   USULE İLİŞKİN TEMEL İLKELER                133

I-                     İŞLEMİN GİZLİLİĞİ ve GÜVENLİĞİ             133

II-                   ÖN DENETİM      135

III-                  İŞLEM ALENİYETİ             135

IV-                 BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ              138

I-                     Genel Olarak       138

II-                   Avrupa Birliği’nde Bilgilendirme Yükümlülüğü       139

V-                   BİLGİ EDİNME, DÜZELTME, SİLDİRME, ENGELLEME ve İTİRAZ HAKKI         141

1. Kişisel Verilere İlişkin Bilgi Edinme Hakkı 141
2. Düzeltme, Sildirme ve Engelleme Hakkı     143
3. İtiraz Hakkı          145

VI-                 VERİ GÜVENLİĞİ İLKESİ 145

VI-                 KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNDE HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ ve ÖLÇÜLÜLÜK   147

1. KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNDE HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ         147
2. İlgilinin Rızasının Bulunması           148
3. Sözleşmenin İfası ve Sözleşme Öncesi Tedbirlerin İcrası.. 151
4. Hukuki Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi 151
5. İlgili Kişinin Hayati Çıkarlarının Korunması              152
6. Kamu Menfaati veya Kamu Düzeni Gereği

Görevin Yerine Getirilmesi             152

1. Haklı Çıkarların Korunması            153
2. KİŞİSEL VERİLERİN İŞLENMESİNDE

ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ         153

1. Genel Olarak Ölçülülük İlkesi         153
2. Kişisel Verilerin İşlenmesi Açısından Ölçülülük İlkesi ....153

VII-                KİŞİSEL VERİLERİN BAĞIMSIZ KONTROL ORGANLARINCA DENETİMİ              155

1. BAĞIMSIZ DENETİMİN ÖZELLİKLERİ        155
2. KİŞİSEL VERİLERİN DENETİMİNE İLİŞKİN SİSTEMLER         158

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINDA TARİHSEL GELİŞİM VE ULUSLARARASI DÜZENLEMELER

V-                   TARİHSEL GELİŞİM ve KİŞİSEL VERİLERİN

KORUNMASI HUKUKU 163

I-                     GENEL OLARAK                163

II-                   KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HUKUKU            164

III-                  YASAL DÜZENLEME ÇALIŞMALARI           166

VI-                 ULUSLARARASI DÜZENLEMELER            169

I-                     GENEL OLARAK                169

II-                   OECD’DE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI             170

1. Genel Olarak       170
2. OECD Rehber İlkeleri       170

III-                  BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’DE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI             173

1. Genel Olarak       173
2. Birleşmiş Milletler Rehber İlkeleri                173
3. 1948 tarihli İnsan Haklan Evrensel Bildirgesi             175

IV-                 AVRUPA KONSEYİ’NDE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI 177

1. Genel Olarak       177
2. 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi             178
3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Özellikleri      178
4. Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi ve

Kişisel Verilerin Korunması            181

1. 108 Sayılı Avrupa Konseyi Sözleşmesi          185
2. Sözleşmenin Hazırlanması ve İmzalanması                 185
3. Sözleşmenin Amacı ve Özellikleri 188
4. 2001 Tarihli Kişisel Verilerin Korunmasına İlişkin

Ek Protokol          193

1. Safe Harbor          194

V-                   AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI.... 195

V-                   Avrupa Birliği     195

VI-                 Avrupa Birliği ve Kişisel Verilerin Korunması          197

VII-                Avrupa Birliği Kurumlan 200

I-                     Avrupa Birliği Komisyonu              200

II-                   Avrupa Birliği Konseyi     201

III-                  Avrupa Parlamentosu       202

IV-                 Avrupa Birliği Adalet Divanı          202

V-                   Avrupa Veri Koruma Denetçisi      206

VI-                 29. Madde Veri Koruma Grubu       206

VII-                31. Madde Komitesi           207

VIII-              Diğer Kurumlar  208

VIII-              Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 208

IX-                 95/46/EC Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Direktifi            210

I-                     Genel Olarak       210

II-                   Direktifin Amacı 212

III-                  Direktifin Özellikleri        213

E ASIA-PASIFIC ECONOMIC COOPERATION(APEC)             215

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE UYGULAMASI VE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ İHLALİ NEDENİYLE YAPILACAK YARGISAL DENETİM

I. KİŞİSEL VERİLERİN KORUMASI HUKUKU VE TÜRKİYE   219

1. ANAYASAL DÜZENLEME              219
2. Genel Olarak       219
3. Anayasal Düzenleme         221
4. KANUNİ DÜZENLEMELER            222
5. Özel Bir Kanunun Bulunmaması     222
6. İş Kanunu             224
7. Türk Ceza Kanunu             226
8. Ceza Muhakemesi Kanunu              227
9. Elektronik İmza Kanunu  229
10. Vergi Usul Kanunu            230
11. Nüfus Hizmetleri Kanunu               233

 

V-                   Basın Kanunu, Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu              234

VI-                 Adli Sicil Kanunu               236

VII-                Bankacılık Kanunu, Noterlik Kanunu            237

VIII-              Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname   238

IX-                 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu  240

X-                   Elektronik Haberleşme Kanunu     242

XI-                 İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun    244

I-                     YARGISAL DENETİM     248

I-                     HUKUK DEVLETİ              249

II-                   İDARENİN YARGISAL DENETİMİNİN VE

İDARİ YARGININ GEREKLİLİĞİ    253

1. Yargı Sistemi       253
2. İdarenin Yargısal Denetiminin Gerekliliği ve İdari Yargı... 254

III-                  ANAYASA MAHKEMESİ AĞISINDAN İDARİ YARGININ GÖREV ALANI        257

II-                   İPTAL DAVALARI, İDARENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU VE

TAM YARGI DAVALARI               263

1. İPTAL DAVALARI             263
2. İDARENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU        266
3. Genel Olarak       266
4. İdarenin Sorumluluk Sebepleri       269

B. İDARENİN TAZMİN BORCU VE TAM YARGI DAVALARI                272

1. İdarenin Tazmin Borcu      272
2. Tam Yargı Davaları            272

 

IV. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ İHLALİ

NEDENİYLE AÇILAN İPTAL VE TAM YARGI DAVALARI 274

V-                   İDARE VE KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI       274

VI-                 KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI HAKKININ İHLAL EDİLEBİLECEĞİ İDARE UYGULAMALARI   276

I-                     Kişisel Sağlık Verileri       278

I-                     Genel Olarak       278

II-                   Kişisel Sağlık Verileriyle İlgili AİHM Kararları        279

III-                  Kişisel Sağlık Verileriyle İlgili Danıştay Kararları    284

1. Kişisel Sağlık Verilerinin Muhafaza Edilmemesi.. 284
2. Kişisel Sağlık Verilerinin Eksik Tutulması  287
3. Kişisel Sağlık Verilerinin Açıklanması         289

II-                   Kişisel Verilere Erişim     292

1. Genel Olarak Bilgi Edinme Hakkı 292
2. İdari Usul Yönüyle Bilgi Edinme Hakkı      294
3. Bilgi Edinme Hakkının Sınırları    298
4. Bilgi Edinme Hakkı ile Kişisel Verilerin

Korunması Hakkı Arasındaki İlişki              300

1. Bilgi Edinme Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi     301
2. Kişisel Verilere Erişim Bağlamında Bilgi Edinme Hakkıyla İlgili Danıştay Kararları     304

III-                  Güvenlik Soruşturması     306

1. Genel Olarak       306
2. Güvenlik Soruşturmasıyla İlgili AİHM Kararları      308
3. Güvenlik Soruşturmasıyla İlgili Danıştay Kararları  308

IV-                 Arşiv ve Fiş Kayıtları        311

1. Genel Olarak       311
2. Arşiv ve Fiş Kayıtlarının Tutulmasıyla İlgili

AİHM Kararları  313

1. Arşiv ve Fiş Kayıtlarının Tutulmasıyla İlgili

Danıştay Kararları             315

V-                   DNA, Parmak İzi ve Fotoğraf Kayıtları        321

a. Genel Olarak   321

V-                   DNA, Parmak İzi ve Fotoğraf Kayıtlarının Tutulmasıyla İlgili AİHM Kararları              325

VI-                 Parmak İzi ve Fotoğraf Kayıtlarının Tutulmasıyla İlgili Danıştay Kararları      327

6. Haberleşme     331

I-                     Genel Olarak       331

II-                   Haberleşmeyle İlgili AİHM Kararları          333

III-                  Haberleşmeyle İlgili Danıştay Kararları      337

SONUÇ  342

KAYNAKÇA        355