^{Ayırt Etme Gücünden Yoksun Kişiler Adına Alınan}Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Vorwort 9
Kısaltmalar 17
GİRİŞ 19
I. Hasta Talimatlarının Tarihsel Gelişimi 19
II. Hasta Talimatları Hakkındaki Kavramsal Tartışma 25
III. Çalışmanın Sunumu ve Sınırları 29
Birinci Bölüm
HASTANIN RIZA EHLİYETİ, YASAL VE İRADİ TEMSİLİ İLE
HASTANIN ÖZERKLİK HAKKI VE İRADESİ
§ 1. TIBBİ MÜDAHALEYE RIZA HAKKI VE EHLİYETİ İLE HASTANIN YASAL VE
İRADİ TEMSİLİ 37
I. Tıbbi Müdahaleye Rıza Hakkının Hukuksal Niteliği 37
II. Tıbbi Müdahaleye Rıza Ehliyeti 45
A. Ayırt Etme Gücünden Sürekli veya Geçici Yoksun Kişilerin Rıza Ehliyeti 45
B. Ayırt Etme Gücüne Sahip Sınırlı Ehliyetsizlerin Rıza Ehliyeti 50
C. Tam ve Sınırlı Ehliyetlilerin Rıza Ehliyeti 54
III. Tıbbi Müdahale İçin Kişilerin İradi veya Yasal Temsili 55
A. Ehliyetsizlerin Yasal Temsili 55
1. Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksun Kişilerin Yasal Temsili 55
2. Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksun Kişilerin Yasal Temsili 57
3. Ayırt Etme Gücüne Sahip Sınırlı Ehliyetsizlerin Yasal Temsili 61
B. Geleceğe Dönük İradi Temsil Yetkisi 67
1. Tam ve Sınırlı Ehliyetlilerin İradi Temsili 67
2. Sınırlı Ehliyetsizlerin İradi Temsili 72
3. İradi Temsil Yetkisinin Sınırları 76
§ 2. HASTA İRADESİNİN BELİRLENMESİ VE TEMELİNDE YATAN SEBEPLER 79
I. Hasta İradesine İlişkin Farklı Kavramlar 79
A. Hastanın Gerçek İradesi 81
1. Eşzamanlı İrade (Real-time Volition) 81
2. Geleceğe Dönük/Beklenen (Advance/antizipierte) İrade 84
B. Hastanın Doğal İradesi 87
C. Hastanın Varsayılan İradesi 99
1. Hastanın Muhtemel (Sübjektif Varsayılan) İradesi (mutmaßlicher Patientenwille) (Substituted Judgment) 102
2. Hastanın Objektif Varsayılan İradesi (Patientenwohl=Best Interests) (Üstün Özel Yarar) 106
D. Değerlendirme 113
II. Hastanın İradesinin Belirlenmesinin Amacı ve İşlevi: Özerklik Hakkı 119
III. Hastanın Eşzamanlı veya Geleceğe Dönük İradesinin Belirlenmesinin Hukuksal Dayanakları 124
İkinci Bölüm
HASTA TALİMATLARININ TÜRLERİ, NİTELİĞİ, UNSURLARI,
HÜKÜM VE SONUÇLARI, BAĞLAYICILIĞI, YORUMU İLE
DÜZENLEME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI
§ 3. HASTA TALİMATLARININ TÜRLERİ, HUKUKSAL NİTELİĞİ,
KURUCU UNSURLARI VE BAĞLAYICILIĞI SORUNU 127
I. Hasta Talimatlarının Türleri ve Hukuksal Niteliği 127
A. Geniş ve Dar Anlamda Hasta Talimatları 127
B. Hasta Talimatlarının Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması 132
1. Ölüme Bağlı Tasarruf Olarak Vasiyetnameyle Karşılaştırılması 132
2. Tıbbi Müdahaleye İlişkin Rıza ve Retle Karşılaştırılması 135
3. Klasik Temsil İlişkisiyle Karşılaştırılması 139
4. Sui Generis Karakteri 142
II. Hasta Talimatlarının Asgari Kurucu ve Geçerlilik Unsurları 144
A. Tek Taraflı İrade Açıklaması Olması 144
1. Ayırt Etme Gücünün Varlığını Gerektirmesi 145
2. Talimatın Türüne Göre Hukuksal İşlem veya Hukuksal İşlem Benzeri Olması 149
3. Talimatın Türüne Göre Yöneltilmesi Gerekli Olan veya Olmayan İrade Açıklaması Olması 151
B. Geciktirici Şarta (Ayırt Etme Gücünün Kaybı Halinde) Bağlı ve Sağlararası Hüküm ve Sonuç Doğurması 154
C. Hemen Uygulanacak Tıbbi Müdahaleye İlişkin Olmaması 158
D. Vücut Bütünlüğü ve Yaşama İlişkin Müdahale Hakkında Kararlarla Sınırlı Olması: Somut Talimatlar veya Önlem/Bakım Vekili/Temsilcisi Tayini 160
E. Aydınlatılma Koşulu ve Aydınlatılmadan Vazgeçme Sorunu 168
III. Hasta Talimatlarının Bağlayıcılığı Sorunu 173
A. Hasta Talimatlarının Bağlayıcılığı Lehinde Görüşler 173
B. Hasta Talimatlarının Bağlayıcılığı Aleyhinde Görüşler 176
C. Hasta Talimatlarının Türk Hukukunda Bağlayıcılığı Hakkında Değerlendirme 180
IV. Hasta Talimatıyla Bağlı Olan Kişiler (Muhataplar) ve Denetim Usulü 182
V. Geniş Anlamda Hasta Talimatında Yetkilendiren ve Yetkilendirilen Arasındaki İlişki 191
A. Yetkilendiren ile Yetkilendirilen Arasındaki Dış İlişki: Temsil İlişkisi 191
B. Yetkilendiren ile Yetkilendirilen Arasındaki İç İlişki 194
§ 4. HASTA TALİMATLARININ DÜZENLENMESİNDE VE YORUMUNDA
ESAS ALINAN İLKELER, ÖZERKLİĞİN SINIRLARI VE HASTA İRADESİNİN
YORUMUNDA KARŞILAŞILAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 202
I. İstenildiği Zaman Geri Alınabilmesi veya Değiştirilebilmesi 202
II. Hasta Talimatlarının Yorumlanmasında Esas Alınan İlkeler 207
III. Hasta Talimatlarında İrade Sakatlığı, Objektif Koşullarda Esaslı Değişiklik ve Genel İşlem Koşulları 217
A. Hasta Talimatlarında İrade Sakatlığı ve Sonuçları 217
B. Hasta Talimatlarında Objektif Koşulların Esaslı Şekilde Değişmesi ve Sonuçları 220
C. Hasta Talimatlarında Genel İşlem Koşulları Sorunsalı 224
IV. Hasta Talimatlarının İçeriğine Göre Özerkliğin Sınırları ve Hukuka-Ahlâka Aykırılığın Yaptırımı 228
A. Genel Olarak Özerkliğin Sınırları 228
B. İyileştirici Tedaviyi veya Yaşamı Uzatan veya Kurtaran Önlemleri Durdurma Talimatlarında Sınır: Belirlilik-Açıklık veya Ümitsizlik Değerlendirmesi 236
C. Palyatif Tedaviyi veya Bakımı (Basisversorgung) Durdurma Talimatlarında Sınır: İnsan Onurunun Korunması 244
D. Yaşamı Uzatma ve Palyatif Tedavi Yapılması Yönündeki Talimatlarında Sınır: Tıbbi Endikasyon 248
E. Yaşamı Kısaltma veya Sona Erdirme Pahasına Acının Dindirilmesi Talimatlarında Sınır: Yöntemin Belirlenmesinde Mesleki Özerklik 253
F. Hasta Talimatlarında Hukuka veya Ahlâka Aykırı Düzenlemelerin Yaptırımı 255
V. Hasta Temsilcisinin Hastanın İradesini Somutlaştırma İşlevi 258
VI. Hastanın Objektif Varsayılan İradesinin Belirlenmesinde Karşılaşılan Uyuşmazlıkların Çözümü 267
A. Hastanın Gerçek veya Muhtemel İradesi ile Objektif Varsayılan İradesi Arasındaki Çatışmada Yorum 267
B. Objektif Varsayılan İradenin Belirlenmesinde Beklenen Özerkliğe Müdahalenin Sınırları 269
C. Ayırt Etme Gücünü Hiç Kazanmamış ve Kazanması Beklenmeyen Kişiler Yönünden Objektif Varsayılan İradenin Belirlenmesi Meselesi 274
§ 5. KARŞILAŞTIRMALI OLARAK BAZI AVRUPA ÜLKELERİNDEKİ
(İNGİLTERE, ALMANYA, İSVİÇRE, AVUSTURYA, FRANSA, DANİMARKA,
HOLLANDA) HASTA TALİMATLARINA İLİŞKİN POZİTİF HUKUK
DÜZENLEMELERİ İLE AVRUPA KONSEYİ TAVSİYE KARARI 280
I. Genel Olarak 280
II. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarının Türleri, Kapsamı ve Bağlayıcılığı 282
A. Yasal Düzenlemelerde Terminoloji, Hasta Talimatlarının Türleri ve İçeriği 282
B. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarının Bağlayıcılığı ve Bağlayıcı Olmaması Halinde Öngörülen Çözümler 293
III. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarının Bağlı Olduğu Şekil 300
IV. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarında Esas Alınan Ehliyet Kuralları 305
V. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarını Düzenleme ve Geri Alma Özgürlüğü, Düzenleme Özgürlüğünün Sınırları ile Hasta Talimatlarının Denetimi 309
A. Yasal Düzenlemelerde Hasta Talimatlarını Düzenleme, Değiştirme ve Geri Alma Özgürlüğü 309
B. Yasal Düzenlemelere Göre Hasta Talimatlarında Düzenleme Özgürlüğünün Sınırları, Geçersizlik Sebepleri ve Denetim 314
SONUÇ VE ÖNERİ 323
I. Hasta İradesinin Belirlenmesi, Hasta Talimatlarının Bağlayıcılığı, Geçerliliği, Hüküm ve Sonuçları Hakkında Tezler 323
II. Türk Hukuku İçin Yasal Düzenleme Önerisi 328
A. Öneri Gerekçesi 328
B. Öneri Metni 331
THESEN UND VORSCHLÄGE 333
Kaynakça 339
Kavramlar Dizini 373