Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk Ve Yetkili Mahkeme
HAKSIZ REKABETTEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANACAK HUKUK VE YETKİLİ MAHKEME
Ayşe İpek SARIÖZ
Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Uluslararası Özel Hukuk Araştırma Görevlisi
SUNUŞ...................................................................................................................VII
ÖNSÖZ................................................................................................................... IX
İÇİNDEKİLER..................................................................................................XIII
KISALTMALAR...............................................................................................XIX
GİRİŞ..........................................................................................................................1
BİRİNCİ KISIM
HAKSIZ REKABET KAVRAMI VE İLGİLİ
MEVZUAT
I. HAKSIZ REKABET KAVRAMI ve UNSURLARI...............................7
A. Haksız Rekabet Kavramı: Haksız Rekabetin Tanımı ve
Düzenleniş Biçimi......................................................................................9
1. Haksız Rekabetin Tanımı.................................................................9
2. Rekabet Düzenlemelerinin Anayasal Temelleri........................12
3. Haksız Rekabetin Düzenleniş Biçimi Açısından Farklı
Hukuk Sistemleri...............................................................................14
a. Topluluk Hukuku Düzenlemeleri...........................................14
b. Fransız, İsviçre ve Türk Hukukunda Haksız
Rekabetin Düzenlenişi..............................................................16
4. Haksız Rekabet Hükümlerinin Uygulama Alanı..................... 22
İÇİNDEKİLER
XIV
a. Haksız Rekabet Kavramı ile Rekabet Hukuku
İlişkisi ve Serbest Rekabet Düzeninin Sağlanmasına
Yönelik Bazı Yasal Düzenlemeler........................................... 23
b. Haksız Rekabet ve Fikri Mülkiyet Hukuku İlişkisi........... 25
c. Haksız Rekabet ve Tüketici Hukuku İlişkisi.......................29
B. Haksız Rekabetin Unsurları..................................................................32
1. Hukuka Aykırı Fiil............................................................................32
2. İktisadi Rekabetin Bozulması....................................................... 34
3. Zarar veya Zarar Tehlikesinin Meydana Gelmiş Olması........35
II. HAKSIZ REKABETİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ............................37
A. Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklam ve Satış Yöntemleri ve
Diğer Hukuka Aykırı Davranışlar........................................................39
1. Kötüleme.............................................................................................39
2. Gerçek Dışı ve Yanıltıcı Bilgi Verme veya Bu Yolla
Üçüncü Kişiyi Rekabette Öne Geçirme......................................41
3. Kendini Üstün Yetenekli Gösterme............................................. 44
4. Karışıklığa Neden Olma ( İltibas ).............................................. 44
5. Kendi Malları, İş Ürünleri vs. ile Başkasının Mallarını
Karşılaştırma veya Bu Yolla Üçüncü Kişileri Rekabette
Öne Geçirme..................................................................................... 49
6. Seçilmiş Bazı Malları, İş Ürünlerini vs. Birden Çok
Kere Tedarik Fiyatının Altında Satışa Sunmak.........................53
7. Müşteriyi Yanıltmaya Yönelik Diğer Haksız Rekabet
Halleri..................................................................................................55
B. Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltme...........................59
C. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma........................ 63
D. Üretim ve İş Sırlarının İfşası..................................................................65
E. Üçüncü Kişileri Kandırmaya Elverişli Belgeler Düzenleme..........67
F. İş Şartlarına Uymama.............................................................................67
G. Dürüstlük Kurallarına Aykırı İşlem Şartları Kullanma................. 68
H. Türk Ticaret Kanunu Dışında Düzenlenen Haksız Rekabet
Halleri.........................................................................................................70
XV
III. HAKSIZ REKABETİN SONUÇLARI...................................................71
A. Hukuki Sorumluluk ................................................................................71
B. Cezai Sorumluluk.....................................................................................74
C. İhtiyati Tedbirler ve Zamanaşımı.........................................................75
İKİNCİ KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOĞAN
UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANACAK
HUKUK
I. GENEL OLARAK........................................................................................ 80
A. Uluslararası Haksız Rekabet Kavramı............................................... 80
B. Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk İle İlgili
Değerlendirmeler..................................................................................... 83
1. Türk, İsviçre ve Fransız Hukuklarında Haksız Fiillere
Uygulanacak Hukuk.........................................................................85
2. Topluluk Hukuku’nda Haksız Fiillere Uygulanacak
Hukuk..................................................................................................95
a. Tüzüğün Uygulama Alanı:..................................................... 96
b. Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Genel
Kural: Roma II Tüzüğü m.4...................................................101
C. Haksız Rekabet Uyuşmazlıklarına Özgü Kanunlar İhtilafı
Kurallarının Kabulünde Yaşanan Süreç............................................110
II. HAKSIZ REKABETTEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA
UYGULANACAK HUKUK.....................................................................114
A. Belirli Bir veya Birden Fazla Ülke Piyasasını Etkileyen
Haksız Rekabet Halleri.........................................................................116
1. Türk ve İsviçre Hukuklarında “Etkilenen Piyasa
Kriteri”...............................................................................................116
2. Topluluk Hukuku Düzenlemelerinde “Etkilenen Piyasa
Kriteri” ..............................................................................................118
XVI
3. Etkilenen Piyasa Kriterinin Uygulanması İçin Gerekli
Koşullar ............................................................................................124
a. Etkinin “Doğrudan” Olması Gerektiği ............................. 125
b. Etkinin “Öngörülebilir” Olması Gerektiği ....................... 128
c. Etkinin “Esaslı” Olması Gerektiği ...................................... 132
4. Piyasa Kavramı ve Haksız Rekabet Fiilinin Birden Fazla
Ülke Piyasasını Etkilemiş Olması ............................................. 134
5. Etkilenen Piyasa Kriterinin Avantajları ................................... 138
B. Kitle İletişim Araçları İle Gerçekleştirilen Haksız Rekabet
Fiillerine Uygulanacak Hukuk........................................................... 139
1. Genel Olarak.................................................................................... 139
2. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesinde Kullanılan
Kriterler.............................................................................................141
a. Bağlama Noktalarının Tespiti Açısından Bazı
Teknik Terimlerin Açıklanması........................................... 142
b. Fiilin İşlendiği Yer Hukuku.................................................. 142
c. Korumanın Talep Edildiği Yer Hukuku............................ 144
d. Hakimin Hukuku (Lex Fori)............................................... 145
e. Zarar Yeri Olarak Piyasası Etkilenen Ülke Hukuku
ve Görüşümüz.......................................................................... 145
3. Topluluk Hukuku’nda Başvurulan Kriterler............................ 148
C. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Menfaatlerini Zedeleyen
Haksız Rekabet Hallerine Uygulanacak Hukuk............................ 154
1. Münhasıran Belirli Bir İşletmenin Ticari Menfaatlerini
Zedeleyen Haksız Rekabet Halleri............................................. 155
2. Uygulanacak Hukukun Tespitinde Kullanılan Kriterler:
“Merkez” ve “İşyeri” Kavramları................................................. 158
3. Topluluk Hukukunda Uygulama Alanı Bulan Kriterler....... 166
III. HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN MÖHUK.
DÜZENLEMESİNDE YER ALAN EKSİKLİKLERE
İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER ...................................................... 168
A. Daha Sıkı İlişkili Hukuk” Kriterine Yer Verilmemiş Olması..... 169
XVII
B. İrade Serbestisine Yer Verilmemesi....................................................176
1. Türk ve İsviçre Hukukları ile Topluluk Hukuku
Düzenlemeleri..................................................................................176
2. Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk Çerçevesinde
Getirilen Öneriler ve Görüşümüz.............................................. 184
IV. HAKİMİN HUKUKUNUN KAMU DÜZENİ ve
DOĞDUDAN UYGULANAN KURALLARININ
UYGULANACAK HUKUKA MÜDAHALESİ ............................... 189
A. Hakimin Hukuku Çerçevesinde Kamu Düzeni Müdahalesi ..... 189
B. Hakimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları.............. 194
V. HAKSIZ REKABETTEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARA
İLİŞKİN KANUNLAR İHTİLAFI KURALININ KAPSAMI .... 195
ÜÇÜNCÜ KISIM
HAKSIZ REKABETTEN DOĞAN
UYUŞMAZLIKLARDA TÜRK
MAHKEMELERİNİN YETKİSİ
I. GENEL OLARAK......................................................................................205
II. TÜRK MAHKEMELERİNİN YETKİSİNDE
BAŞVURULABİLECEK KRİTERLER ............................................... 210
A. Haksız Fiillere İlişkin Özel Yetki Kuralı ..........................................211
1. Haksız Fiilin Türkiye’de veya Türkiye’nin de
Aralarında Bulunduğu Birden Çok Ülkede İşlenmesi............211
2. Zararın Türkiye’de Meydana Gelmesi veya Gelebilecek
Olması............................................................................................... 213
a. Zararın Tamamının Türkiye’de Meydana Gelmesi.........214
b. Zararın Bir Kısmının Türkiye’de Meydana Gelmesi..... 218
c. Zarar Tehlikesinin Türkiye’de Oluşması..........................222
3. Zarar Görenin Yerleşim Yerinin Türkiye’de Olması.............223
B. Genel Yetki Kuralı.................................................................................224
XVIII
C. Türkiye’de Yerleşim Yeri Olmayanlara Karşı Açılacak
Malvarlığı Davaları ..............................................................................230
D. Yetki Sözleşmesi..................................................................................... 231
1. Türk Mahkemelerinin Yetkilendirilmesi ................................233
2. Yabancı Mahkemelerin Yetkilendirilmesi ............................... 237
3. Yerleşim Yerleri Türkiye’de Bulunan Tüketicilerin
Taraf Olduğu Davalarda Yetki Sözleşmeleri............................242
E. Türk Mahkemelerinin Yetki İtirazının İleri Sürülmemesi
Nedeniyle Yetkili Hale Gelmesi ........................................................246
III. KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN
HAKSIZ REKABET FİİLLERİ AÇISINDAN
ULUSLARARASI YETKİNİN TESPİTİ ...........................................248
SONUÇ................................................................................................................. 257
KAYNAKÇA.......................................................................................................263
