BAĞIMSIZ YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ Doç. Dr. Ayşe ODMAN BOZTOSUN - Kavramsal Çerçeve - Yapısal Değerlendirme - İşlevsel Değerlendirme - Üyeliğin Sona Ermesi ve Sorumluluk İçindekiler Yazarın Özgeçmişi Kısaltmalar Giriş I. Çalışmanın Konusu II. Konunun Önemi ve Çalışmanın Amacı III. Çalışmanın Kapsamı IV. Çalışmanın Yöntemi ve Sistematiği Birinci Bölüm KAVRAMSAL ÇERÇEVE § 1. ŞİRKETLER HUKUKUMUZDA YENİ DÜZEN § 2. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ I. Kısa Tarihçe II. Halka Açık Ortaklık-Payları Borsada İşlem Gören Ortaklık III. Yeni SPK Kapsamında Kurumsal Yönetim İlkelerine Tabi Ortaklıklar IV. KYİT Kapsamındaki "Payları Borsada İşlem Gören Ortaklıklar (Borsa Şirketleri)" V. KYİT Kapsamında Düzenlenen Kurumsal Yönetim İlkeleri İkinci Bölüm YAPISAL DEĞERLENDİRME S 3. YÖNETİM KURULUNUN OLUŞTURULMASI 41 L Türk Ticaret Kanunu'nda Öngörülen Genel Düzen 41 L Borsa Şirketleri İçin Öngörülen Düzen 43 A. Uyulması Zorunlu Kurallar 43 B. "Uygula-Uygulamıyorsan Açıkla" Kuralına Tabi Düzenlemeler 44 C. İcrada Görevli Olan-Olmayan Üye Ayrımı 44 D. CEO (İcra Başkanı/Genel Müdür)'nun Yönetim Kurulu ile İlişkisi 45 . Bankacılık Kanunu'nda Öngörülen Özel Hükümler 46 § 4. BAĞIMSIZ ÜYENİN GEREKLİLİĞİ VE SEÇİMİ 47 I. Genel Değerlendirme 47 II. Sermaye Piyasası Sistemi 51 I. Seçimi 51 II. Atanması 54 III. Üyeliğin Süresinden Önce Sona Ermesi 56 III. Bankacılık Düzenlemesi 57 § 5. BAĞIMSIZ ÜYENİN NİTELİKLERİ 58 A. Genel Değerlendirme 58 B. KYİT Düzenlemesi 61 A. Objektif Özellikler 62 1. Gerçek Kişi Olma 62 2. Türkiye'de Yerleşik Sayılma 62 3. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Tam Zamanlı Çalışmama 62 B. Sübjektif Özellikler 63 1. Liyakat 63 2. Etik Değerler 63 3. Yeterli Zaman Ayırabilme 63 C. Üyenin Şirketle İlişkisine Dair Özellikler 64 1. İcrada Görevli Olmama 64 2. İlgili Şirkette Son On Yılda Altı Yıldan Fazla Yönetim Kurulu Üyeliği Yapmış Olmama 64 3. Bağımsız Üye ve Hısımların Şirket ve Çevresiyle İlişkisi 65 4. Şirketin Üst Yapı Hizmetlerini Yürüten Şirketlerde Görev Yapmama 67 5. Şirketin Mal veya Hizmet Aldığı Şirketlerde Ortak Olmama, Görev Yapmama 68 6. Şirkette Pay Sahipliğinin Sınırlı Düzeyde Olması 68 7. İstisna 69 8. Görev Süresi 69 C. Bankacılık Düzenlemesi 69 Üçüncü Bölüm İŞLEVSEL DEĞERLENDİRME § 6. YÖNETİM KURULUNUN İŞLEVİ £ 73 I. Şirketin Kurumsal Yapısının Oluşturulması 74 A. İç Yönerge 74 B. Takip ve Yönetim Sistemleri 75 1. Muhasebe, İç Kontrol ve İç Denetim Sistemlerinin Kuruluşu ve Gözetimi 76 2. Risk Yönetimi .T. 78 3. Veri Yönetimi 80 C. Üst Düzey Yönetici İstihdamı ve Yönetimi 82 D. Malî Hakların Ölçülü ve Adil Şekilde Belirlenmesi 83 E. Diğer İşlevsel Yapılandırmalar 86 I. Üst Düzey Yönetim ve Gözetim 88 I. Genel Açıklama 88 II. Yönetim Kurulu Toplantıları 90 II. Temsil 92 III. Bürokratik İşlev 93 A. Defterlerin Tutulması 93 B. Olağan Genel Kurul Toplantısından Önce Gerekli Belgelerin Hazırlanıp Sunulması 93 A. Denetimden Geçmiş Finansal Tablolar ve Yıllık Faaliyet Raporu, Kâr Dağıtım Önerisi 93 B. Kurumsal Yönetim Açıklaması 94 C. Genel Kurul Toplantısına Yönelik İşler ve Yükümlülükler 95 1. Usûlî İşlemler 95 2. Esas Sözleşme Değişikliğine Dair Genel Kurul Toplantısından Önce Yapılması Gerekenler 96 3. Pay Sahibine ve Özel Denetçiye Bilgi Verme ve Belge İnceletme Yükümlülüğü 96 D. Şirketler Topluluğunda Rapor Hazırlanması 97 IV. Bilgilendirme 98 V. Sermaye Artırımı 99 VI. Kâr Payı (Temettü) Avansı Dağıtımı 100 VII. Menkul Kıymet Çıkarma 102 § 7. ÜYENİN GÖREVİNİ YERİNE GETİRİRKEN YARARLANABİLECEĞİ HUKUKSAL ARAÇLAR 102 1. Yönetim Kurulu Kararlarının Uygulanmasını Önleyebilme 102 1. Önemli Nitelikte işlemler 103 2. ilişkili Taraf İşlemleri 105 3. Üçüncü Kişiler Lehine Güvence Verilmesi 107 2. Bilgi Alma ve inceleme Hakkı 108 A. Hakkın Şirket İçi Kullanımı 108 B. Şirketler Topluluğu Bünyesinde Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Kullanılması 110 3. Bağlı Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Hâkim Teşebbüsten Tazminat Taleplerinin Sorumluluğunu Önceden Üstlenmesini isteme Hakkı 111 4. Yönetim Kurulunu Toplantıya Çağırma Hakkı 112 5. Tartışılması Gerekli Görülen Konuları Yönetim Kurulunun Gündemine Getirme Hakkı 113 6. Toplantıya Katılamayan Üyenin Görüşlerini Yazılı Olarak Kurula Bildirme Hakkı 114 7. Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Kararlarının İptali Davası Açma Hakkı 115 8. Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Kararlarının Butlanının Tespiti Davası Açma Hakkı 116 § 8. ÇIKAR ÇATIŞMALARININ ÖNLENMESİ 116 Yönetim Kurulunda Müzakerelere Katılma Yasağı 116 I. Üyenin Şirketle Çıkar Çatışmasına Düşebileceği Fiil ve İşlemleri 117 1. Şirketle Kendi veya Başkası Adına İşlem Yapma 118 2. Şirkete Borçlanma,- Şirketi Malî Külfet Altına Sokma 119 3. Şirketle Rekabet Etme 120 4. KYİT Kapsamında Borsa Şirketleri Yönetim Kurulu Üyeleri İçin Öngörülen Düzenleme 121 Dördüncü Bölüm ÜYELİĞİN SONA ERMESİ VE SORUMLULUK § 9. ÜYELİĞİN SONA ERMESİ 123 I. İstifa 123 II. Yönetim Kurulu Üyelerinin Görevlerine Son Verilmesi 125 III. Diğer Sona Erme Nedenleri ” 127 § 10. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKSAL SORUMLULUĞU 127 I. Genel Düzenleme 127 A. Yönetim Kurulunun Yetkilerinin Üçüncü Kişilerce Kullanılması 127 B. Kanundan ve Esas Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklerin İhlali 129 C. Kusur Sorumluluğu 129 A. Bağlılık Yükümlülüğünün İhlali 130 B. Özen Yükümlülüğünün İhlali 131 D. Yetki Devri Halinde Sorumluluk 133 E. Kontrol Dışı Aykırılıklardan Sorumlu Olmama 133 F. "Genel Kurul Karannı Uygulamış Olma" Savunması 135 G. İbra 136 H. Sorumsuzluk Anlaşması 137 İ. Sorumluluğun Kapsamı 138 J. Davacılar ve Talepler 139 II. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk 140 III. İflasa Tabi Olma 141 IV. Şirketin Kamu Borçlarından Dolayı Sorumluluk 142 V. TTK Kapsamındaki Özel Düzenlemeler 143 1. Şirketin İflası Halinde Son Üç Yıl İçinde Fazladan Ödenen Paralann Geri Ödenmesi 143 2. Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme İşlemlerinden Doğan Sorumluluk 143 3. Hâkim Şirketin Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu 144 1. Tam Hâkimiyet Bulunmayan Durumlarda Sorumluluk 144 1. Bağlı Şirkete Yaptırılan İşlemler ve Fiiller 145 2. Bağlı Şirkete Aldırılan Önemli Kararlar 146 2. Tam Hâkimiyet Durumunda Sorumluluk 147 3. Şirketler Topluluğuna Dair Rapordan Üçüncü Kişinin Yararlandırılmasından Doğan Sorumluluk 148 4. Pay Sahibinin Tek Kişi Olduğunun Tescil ve İlan Edilmemesinden Doğan Sorumluluk 148 5. Şirketin Kendi Paylarını Taahhüt Yasağına Aykın Davranıştan Doğan Sorumluluk 149 6. Müzakerelere Katılma Yasağının İhlalini Önlememe 149 7. Sermayenin Şirkete Getirilmemesi 150 8. Birikimli Oy Sisteminin İşleyişini Aksatmak «. 150 VI. Sermaye Piyasası Hukuku Kapsamında Yönetim Kurulunun Sorumluluğunu Doğuran Haller....151 A. Örtülü Kazanç Aktarımı Yasağına Aykırı Hareket 151 B. İzahnamedeki Bilgilerin Neden Olduğu Zarardan Doğan Sorumluluk 152 C. Finansal Raporlama Yükümlülüklerinin İhlalinin Neden Olduğu Zarardan Sorumluluk 153 I. Kamuyu Aydınlatma Belgelerinden Doğan Sorumluluk 154 II. Kâr Payı Avansının Doğru Olmamasından Kaynaklanan Zararlardan Sorumluluk 156 III. İdari Para Cezalarının Yönetim Kurulu Üyelerine Rücu Edilmesi Olanağı 157 VII. Bağımsız Üyenin Hukuksal Sorumluluğu 158 I. Genel Değerlendirme 158 II. Şirket Çıkarına Aykırı İşlemleri Onaylamama Yükümlülüğü 160 III. Komite Başkanlığı ve Üyeliği Faaliyetleri 161 IV. İptal Davası Açma Yükümlülüğü 161 § 11. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN CEZAİ SORUMLULUĞU 162 A. Kabahat-Suç Ayrımı 162 B. TTK Kapsamındaki Düzenlemeler 163 C. SPK Kapsamındaki Düzenlemeler 165 D. Bankacılık Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler 167 Sonuç 169 Abstract 175 EKLER EK 1 : 6102 SAYILI TÜRKTİCARET KANUNU'NUN BAŞLICA İLGİLİ MADDELERİ 179 EK 2 : 6362 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNU'NUN BAŞLICA İLGİLİ MADDELERİ 196 EK 3 : 5411 SAYILI BANKACILIK KANUNU'NUN BAŞLICA İLGİLİ MADDELERİ 215 EK 4: KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNİN BELİRLENMESİNE VE UYGULANMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ 225 EK 5 : BANKALARIN İÇ SİSTEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİN BAŞLICA İLGİLİ MADDELERİ 245 EK 6 : HALKA AÇIK OLMAYAN ANONİM ŞİRKETLERİN GENEL KURULLARINDA BİRİKİMLİ OY KULLANIMINA İLİŞKİN ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ 277 EK 7 : İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARINA İLİŞKİN TÜRKİYE MUHASEBE STANDARDI (TMS 24) HAKKINDA TEBLİĞ 280 Kaynaklar 287 Kavramlar Dizini 295
