Bağışlamanın Geri Alınması

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR XIX
GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ, BAĞIŞLAMANIN
GERİ ALINMASININ TARİHÇESİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GERİ ALMA
§ 1. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ 5
I. GENEL OLARAK 5
II BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 6
III. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 9
A. Bağışlayanın Malvarlığından Bağışlananın Malvarlığına Yönelik Bir Kazandırma 9
B. Kazandırmanın Karşılıksız Olması 11
C. Kazandırmanın Karşılıksız Olması Konusunda Anlaşma 13
IV. BAĞIŞLAMA SAYILMAYAN KARŞILIKSIZ KAZANDIRMALAR 15
V. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 21
A. Bağışlama Sözü Verme 21
1. Genel Olarak 21
2. Şekli 22
3. Bağışlama Sözü Vermeden Doğan Hak ve Borçların Mirasçılara Geçmesi ve Üçüncü Kişilere Devri 26
B. Elden Bağışlama 29
C. Şartlı Bağışlama 32
D. Yüklemeli Bağışlama 38
E. Amaca Bağlı Bağışlama 46
F. Bağışlayana Dönme Koşullu Bağışlama 50
G. Yerine Getirilmesi Bağışlayanın Ölümüne Bağlı Bağışlama 53
H. Karma Bağışlama 56
§ 2. BAĞIŞLAMANIN GERİ ALINMASININ TARİHÇESİ 59
I. GENEL OLARAK 59

X İçindekiler
II. ROMA HUKUKUNDA 59
III. İSLÂM HUKUKUNDA 62
IV. MECELLE’DE 65
§ 3. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GERİ ALMA HAKKI 68
I. GENEL OLARAK 68
II. ALMAN HUKUKUNDA 71
III. FRANSIZ HUKUKUNDA 74
IV. İSVİÇRE HUKUKUNDA 76
İKİNCİ BÖLÜM
BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKININ HUKUKÎ NİTELİĞİ VE DİĞER YENİLİK DOĞURAN HAKLARDAN FARKI
§ 4. GERİ ALMA HAKKI VE HUKUKÎ NİTELİĞİ 79
I. GENEL OLARAK GERİ ALMA HAKKI 79
II. BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKI 84
A. Genel Olarak 84
B. Bağışlama Önerisini Geri Alma Hakkından Farkı 88
C. Bağışlanan Şeyi Geri İsteme Hakkından Farkı 91
III. BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKININ HUKUKÎ NİTELİĞİ 93
A. Yerine Getirilmiş Bağışlamayı Geri Alma Hakkının Hukukî Niteliği 93
1. Genel Olarak 93
2. Geri Alma Hakkının Hukukî Niteliğine İlişkin Görüşler 95
a. Bozucu Yenilik Doğuran Hak Görüşü 95
b. Değiştirici Yenilik Doğuran Hak Görüşü 98
c. Kurucu Yenilik Doğuran Hak Görüşü 98
d. Görüşümüz 99
B. Bağışlama Sözü Vermeyi Geri Alma Hakkının Hukukî Niteliği 101
IV. KİŞİYE SIKI SIKIYA BAĞLI BİR HAK NİTELİĞİNDE OLMASI 102
§ 5. BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKININ SÖZLEŞMEYİ SONA ERDİREN VEYA
ÇÖZEN DİĞER YENİLİK DOĞURAN HAKLARDAN FARKI 105
I. GENEL OLARAK 105
II. DÖNME HAKKINDAN FARKI 106
III. İPTAL HAKKINDAN FARKI 111
IV. FESİH HAKKINDAN FARKI 113

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BAĞIŞLAMANIN GERİ ALINMASI HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI VE GERİ ALMANIN BAĞIŞLAYANA BAĞIŞLANAN ŞEYİN İADESİNİ
TALEP ETME HAKKI TANIYAN DİĞER HUKUKÎ İMKÂNLARDAN FARKI
§ 6. BAĞIŞLAMA ve BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERMENİN GERİ ALINMASI
HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI 117
I. GENEL OLARAK 117
II. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMELERİ 118
A. Bağışlama Sözü Verme 118
B. Elden Bağışlamalar ile Yerine Getirilmiş Bağışlamalar 119
C. Şartlı Bağışlamalar 120
D. Yüklemeli Bağışlamalar 121
E. Amaca Bağlı Bağışlamalar 122
F. Yerine Getirilmesi Bağışlayanın Ölümüne Bağlı Bağışlamalar 123
G. Karma Bağışlamalar 126
III. GEÇERSİZ BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMELERİ 129
A. Genel Olarak 129
B. Muvazaalı Bağışlamalar 131
IV. BAĞIŞLAMA NİTELİĞİNDE OLMAYAN DİĞER KARŞILIKSIZ KAZANDIRMALAR 134
A. Genel Olarak 134
B. Evlilik Birliği İçinde Yapılan ve Bağışlama Niteliğinde Olmayan
Karşılıksız Kazandırmalar 137
V. HUKUKA VEYA AHLÂKA AYKIRI BİR SONUCUN GERÇEKLEŞMESİ
AMACIYLA YAPILAN BAĞIŞLAMALAR 140
§ 7. GERİ ALMANIN BAĞIŞLAYANA BAĞIŞLANAN ŞEYİN İADESİNİ TALEP
ETME HAKKI TANIYAN DİĞER HUKUKÎ İMKÂNLARDAN FARKI 142
I. SÖZLEŞMENİN GEÇERSİZLİĞİ NEDENİYLE BAĞIŞLANAN ŞEYİN İADESİNİ
TALEP HAKKI 142
II. İRADE BOZUKLUKLARI NEDENİYLE BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİ İPTAL HAKKI 145
III. ŞARTLI BAĞIŞLAMADA BAĞIŞLAMANIN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ 149
IV. GERÇEKLEŞMEYEN SEBEP NEDENİYLE BAĞIŞLANAN ŞEYİN İADESİ (TBK
M. 77/II) 151
V. NİŞANLILIĞIN SONA ERMESİ HALİNDE HEDİYELERİN İADESİ 155
A. Nişanlıların Birbirlerine ve Kanunda Sayılan Kişilerin Nişanlılara
Verdikleri Hediyelerin İadesi (TMK m. 122) 155
B. Nişanlı Yakınlarının Birbirlerine Verdikleri Hediyelerin İadesi 158

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKININ
KULLANILABİLECEĞİ DURUMLAR
§ 8. KANUNDAN DOĞAN BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKI 161
I. YERİNE GETİRİLMİŞ BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKI 161
A. İyilikbilmezlik Nedeniyle Geri Alma Hakkı 161
1. Genel Olarak 161
2. İyilikbilmezlik Nedeniyle Geri Alma Hakkını Kullanmanın Koşulları 163
a. Ön Şart: Bağışlayan ile Bağışlanan Arasında Minnet
İlişkisinin Varlığı 163
aa. Genel Olarak 163
bb. Minnet İlişkisinin Hukukî Niteliği 166
aaa. Sözleşme Sonrası Davranış Yükümleri (culpa post contrahendum) Bakımından
Değerlendirme 167
bbb. Ahlâkî Yüküm Bakımından Değerlendirme 170
b. İyilikbilmezlik Nedeniyle Geri Alma Sebeplerinden Birinin Gerçekleşmiş Olması 171
aa. Genel Olarak 171
bb. Bağışlananın Bağışlayana veya Onun Yakınlarından
Birine Karşı Ağır Bir Suç İşlemesi 176
aaa. Ağır Bir Suç İşlenmesi 177
bbb. Ağır Suçun Bağışlanan Tarafından Bağışlayana
veya Onun Yakınlarına Karşı İşlenmiş Olması 181
ccc. Ağır Suçun Bağışlamadan Sonra İşlenmiş Olması 183
ddd. Tüzel Kişiler Yönünden Sebebin Değerlendirilmesi 184
cc. Bağışlananın, Bağışlayana veya Onun Ailesinden Bir Kimseye Karşı Kanundan Doğan Yükümlülüklerine
Önemli Ölçüde Aykırı Davranmış Olması 185
aaa. Kanundan Doğan Yükümlülüklere Aykırılık 187
aaaa. Genel Olarak 187
bbbb. Aile Hukukundan Doğan Kanunî
Yükümlülüklere Aykırılık 187
aaaaa. Eşler Arasındaki Kanunî
Yükümlülüklere Aykırılık 191
bbbbb. Ana-Baba ve Çocuk Arasındaki
Kanunî Yükümlülüklere Aykırılık 192

ccccc. Aile Hukukundan Doğan Diğer
Kanunî Yükümlülüklere Aykırılık 193
cccc. Kanundan Doğan Diğer Yükümlülüklere Aykırılık 194
bbb. Kanundan Doğan Yükümlülüğe Aykırı Davranışın Bağışlayana veya Onun Aile Üyelerinden Birine
Karşı Yapılmış Olması 194
ccc. Kanundan Doğan Yükümlülük İhlâlinin Önemli
Ölçüde Olması 196
B. Yüklemeli Bağışlamada Bağışlananın Haklı Bir Sebep Olmaksızın
Yüklemeyi Yerine Getirmemesi Halinde Geri Alma Hakkı 197
1. Koşulları 197
a. Yüklemenin Yerine Getirilmemesi 197
aa. Yüklemenin Vadesinde Yerine Getirilmemesi 198
bb. Yüklemenin Gereği Gibi Yerine Getirilmemesi 202
cc. Yüklemenin Kusurlu İmkânsızlık Nedeniyle Yerine Getirilememesi 202
b. Yüklemenin Yerine Getirilmemesinin Haklı Bir Sebebe Dayanmaması 204
aa. Bağışlama Konusunun Değerinin Yükleme
Masraflarını Karşılamaması 204
bb. Yüklemenin Sonraki Kusursuz İmkânsızlık Nedeniyle
Yerine Getirilememesi ve Uyarlama Hakkı 207
cc. Yüklemeyi Yerine Getirme Ediminin Muaccel Olmaması 213
dd. Bağışlanan Şeyin Eksik veya Ayıplı İfası ile Üçüncü
Kişilerce Zaptı 214
ee. Yüklemenin Bağışlayan veya Üçüncü Kişinin Kusuru Nedeniyle Yerine Getirilememesi 214
ff. Diğer Haklı Sebepler 215
c. Bağışlayanın İhtarı 217
2. Yüklemenin Haklı Bir Sebep Olmaksızın Yerine
Getirilmemesinde İspat Yükü 220
II. BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERMEYİ GERİ ALMA HAKKI 221
A. Genel Olarak 221
B. Koşulları 222
1. Elden Bağışlamayı Geri Alma Sebeplerinden Birinin Olması 222
2. Bağışlama Sözü Verenin Mali Durumunun Sonradan Sözün Yerine Getirilmesini Kendisi İçin Olağanüstü Ağır Kılacak
Ölçüde Değişmiş Olması 223

a. Genel Olarak 223
b. Ödeme Güçsüzlüğü veya İflâs Nedeniyle İfa
Yükümlülüğünün Ortadan Kalkmasından Farkı 227
3. Bağışlama Sözü Verenin Yeni Aile Yükümlülüklerinin Doğması
veya Mevcut Aile Yükümlülüklerinin Ağırlaşması 230
III. BAĞIŞLAYANIN BAĞIŞLANAN TARAFINDAN HUKUKA AYKIRI OLARAK ÖLDÜRÜLMESİ VEYA ONUN GERİ ALMA HAKKINI KULLANMASINI ENGELLEMESİ DURUMUNDA GERİ ALMA HAKKI 234
§ 9. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA HAKKI 238
I. SERBESTÇE GERİ ALMA HAKKININ SÖZLEŞMEDE SAKLI TUTULMUŞ OLMASI 238
II. SÖZLEŞMEYLE GERİ ALMA SEBEPLERİ YARATILMASI 239
III. GENEL İŞLEM KOŞULLARIYLA BELİRLENEN SÖZLEŞMESEL GERİ ALMA HAKKI 241
§ 10. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ NEDENİYLE BAĞIŞLAMAYI GERİ ALMA
HAKKI 242
I. GENEL OLARAK 242
II. EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ NEDENİYLE BAĞIŞLAMAYI GERİ
ALMA HAKKI 244
BEŞİNCİ BÖLÜM
GERİ ALMA HAKKININ KULLANILMASI VE HAKKIN SONA ERMESİ
§ 11. GERİ ALMA HAKKININ SAHİBİ VE MUHATABI 249
I. HAKKIN SAHİBİ 249
A. Bağışlayan 250
B. Bağışlayanın Mirasçıları 252
C. Üçüncü Kişiler 255
II. HAKKIN MUHATABI 257
A. Bağışlanan 257
B. Bağışlananın Mirasçıları 258
C. Üçüncü Kişiler 260
1. Bağışlananın Bağışlama Yaptığı Kişi 260
2. Diğer Üçüncü Kişiler 261
§ 12. GERİ ALMA İŞLEMİ 263
I. GERİ ALMA İŞLEMİNİN MUHATABA VARMASI ZORUNLULUĞU 263
II. GERİ ALMA İŞLEMİNİN ŞEKLİ 266
A. Şekil Serbestisi 266

B. Geri Alma Sebebinin Belirtilip Belirtilmemesi Sorunu 269
C. Geri Alma İşleminin İspatı 273
III. GERİ ALMA BİLDİRİMİNİN YORUMU 275
IV. GERİ ALMA İŞLEMİNİN KISMÎ GERİ ALMAYA TAHVİLİ 277
V. GERİ ALMANIN GERİ ALINMASI İŞLEMİ 279
§ 13. GERİ ALMA HAKKININ SONA ERMESİ 280
I. GERİ ALMA HAKKINDAN FERAGAT 281
II. İYİLİKBİLMEZLİK NEDENİYLE GERİ ALMADA BAĞIŞLANANIN
BAĞIŞLAYAN TARAFINDAN AFFEDİLMESİ 282
III. HAKKIN ETKİSİZLEŞMESİ 285
A. Genel Olarak 285
B. Yüklemeli Bağışlamada Yüklemenin Yerine Getirilmesini Talep
Hakkının Etkisizleşmesinin Geri Alma Hakkına Etkisi 288
IV. YÜKLEMELİ BAĞIŞLAMALARDA BAĞIŞLAYANIN YÜKLEMEDEN
FERAGAT ETMESİ 290
V. SÜRENİN DOLMASI 292
A. Genel Olarak Geri Alma Süresi 292
1. Sürenin Hukukî Niteliği 296
2. Kanundaki Sürenin Kısaltılamaması 298
B. Hak Sahibi ve Geri Alma Sebebine Göre Geri Alma Süresi 298
1. Genel Olarak 298
2. Hak Sahibi ve Hakkı Kullanma Yetkisine Sahip Kişiye Göre Geri
Alma Süresi 299
a. Bağışlayan İçin Geri Alma Süresi 299
b. Bağışlayanın Yasal Temsilcisi İçin Geri Alma Süresi 299
c. Bağışlayanın Mirasçıları İçin Geri Alma Süresi 300
3. Geri Alma Sebebine Göre Geri Alma Süresi 302
a. İyilikbilmezlik Nedeniyle Geri Almada Süre 302
b. Yüklemeli Bağışlamanın Geri Alınmasında Süre 302
c. Amaca Bağlı Bağışlamanın Geri Alınmasında Süre 305
d. Bağışlama Sözü Vermenin Geri Alınmasında Süre 306
e. Yerine Getirilmesi Bağışlayanın Ölümüne Bağlı
Bağışlamalarda Süre 307
f. Bağışlayanın Öldürülmesi veya Geri Alma Hakkını
Kullanmasının Engellenmesi Durumunda Süre 307
g. İşlem Temelinin Çökmesi Nedeniyle Geri Alma Halinde
Süre 310

aa. Genel Olarak 310
bb. Evlilik Birliği İçinde Yapılan Bağışlamalarda Geri Alma
Süresi 311
h. Sözleşmesel Geri Alma Hakkının Kullanılmasında Süre 315
§ 14. GERİ ALMA HAKKININ KULLANILMASINDA ÖZEL DURUMLAR 317
I. BİRDEN FAZLA BAĞIŞLAMA İÇİN GERİ ALMA HAKKININ KULLANILMASI 317
II. BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERENİN BİRDEN FAZLA SÖZÜNDEN HANGİSİNİ
GERİ ALABİLECEĞİ SORUNU 317
III. EVLİLİK BİRLİĞİ DEVAM EDERKEN BAĞIŞLAMANIN GERİ ALINMASI 320
IV. MİRASÇILIKTAN ÇIKARMANIN GERİ ALMA HAKKINA ETKİSİ 323
V. ALACAKLILAR İLE MİRASÇILARIN HAKLARINI KULLANMASININ
BAĞIŞLAMANIN GERİ ALINMASINA ETKİSİ 324
A. İcra ve İflâs Kanunu Gereği Tasarrufun İptalinin Etkisi 325
B. 6183 sayılı Kanuna Göre Bağışlamanın İptalinin Etkisi 327
C. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Eşler Arasındaki Mal Rejiminin Tasfiyesinde Bağışlamaların Eklenecek Değer Olarak
Artık Değere Katılmasının Etkisi 329
D. Mirasta Denkleştirme ve Tenkisin Geri Alma Hakkına Etkisi 330

ALTINCI BÖLÜM
GERİ ALMA HAKKINI KULLANMANIN SONUÇLARI
§ 15. YERİNE GETİRİLMİŞ BAĞIŞLAMALARDA GERİ ALMA HAKKINI

KULLANMANIN SONUÇLARI 333
I. GENEL OLARAK 333
II. KİŞİSEL BİR TALEP HAKKI SAĞLAMASI 335
III. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNA YOL AÇMAMASI 336
IV. İADEDE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME HÜKÜMLERİNDEN YARARLANILMASI 340
A. İstem Tarihindeki Zenginleşmenin İstenebilmesi Sorunu 341
B. Geri Verme Borcunun Kapsamı 343
1. Genel Olarak 343
2. Bağışlananın Hangi Andan İtibaren İyiniyetli veya Kötüniyetli
Sayılacağı Sorunu 344
3. İyiniyetli Bağışlananın Geri Verme Borcunun Kapsamı 346
4. Kötüniyetli Bağışlananın Geri Verme Borcunun Kapsamı 352
5. Birlikte Kusurun İade Borcunun Kapsamındaki Rolü 354
C. Zamanaşımı 356
§ 16. BAĞIŞLAMA SÖZÜ VERMENİN GERİ ALINMASININ SONUÇLARI 359
I. İFADAN KAÇINMA 359
II. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN OLMAMASI 361
III. HAKKANİYET BEDELİ 361
§ 17. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN TÜRÜNE GÖRE TASFİYE İLİŞKİSİNDE ÖZEL DURUMLAR 364
I. GENEL OLARAK 364
II. ŞARTLI BAĞIŞLAMADA 364
III. YÜKLEMELİ BAĞIŞLAMADA 365
IV. KARMA BAĞIŞLAMADA 367
V. DÖNEMSEL VE SÜREKLİ EDİMLİ BAĞIŞLAMALARDA. 368
VI. TAŞINMAZLA İLGİLİ BAĞIŞLAMALARDA 370
SONUÇ 373
KAYNAKÇA 379