Yerel Yönetimler Maliyesi

"YEREL YÖNETİMLER MALİYESİ



Doç. Dr. H. Hakan YILMAz, M. Ferhat EMİL, Baki KERİMOĞLU



GİRİŞ



BİRİNCİ BÖLÜM

YERİNDEN YÖNETİM VE YEREL YÖNETİMLER: TEORİK ÇERÇEVE VE YAKLAŞIMLAR

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİMLER: YASAL, İDARİ VE KURUMSAL ÇERÇEVE



I.1 YEREL YÖNETİMKAVRAMI



I.1.1 Siyasi Yerinden Yönetim



I.1.2 İdari Yerinden Yönetim



I.1.3 Mali Yerinden Yönetim (Mali Yerelleşme)



I.1.4 Ekonomik Yerinden Yönetim



I.2 YEREL YÖNETİMLERİNVARLIK NEDENLERİ



I.2.1 İdari Nedenler



I.2.2 Toplumsal Nedenler



I.2.3 İktisadi Nedenler



I.3 SON DÖNEM YAKLAŞIMLAR; YÖNETİŞİM, AVRUPA BİRLİĞİ VE YERİNDENLİK



(SUBSIDIARITY) İLKESİ



II.1 KISABİR TARİHÇE



II.2ANAYASAL ÇERÇEVE



II.2.1Devletin Şekli



II.2.2 AnayasanınDevlete Yüklediği Görev ve Sorumluluklar



II.2.3 Anayasa'da İdare



II.2.3.1.Merkezi İdare



II.2.3.2 Mahalli İdareler



II.2.4 Kaynak Paylaşımı



II.2.5 Yerel Yönetimlerin Özerklik Açısından Değerlendirilmesi



II.3 YASAL ÇERÇEVE



II.3.1 Yerel Yönetimlerin Yönetimini Düzenleyen Yasalar



II.3.2 Yerel Yönetimlere Tahsis Edilen Kaynakları Düzenleyen Yasalar



II.3.2.1 Yerel Yönetimlere Doğrudan Tahsis Edilen Kaynakları Düzenleyen



Yasalar



II.3.2.2 Yerel Yönetimlere Yapılan Transferleri Düzenleyen Yasalar



II.4 TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİMLER



II.4.1 İl Özel İdareleri



II.4.1.1 İl Özel İdaresinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları



II.4.1.2 İl Özel İdaresinin Yetkileri ve İmtiyazları



II.4.1.3 İl Özel İdaresinin Organları



II.4.1.4 İl Özel İdaresi Teşkilatı ve Personeli



II.4.2 Belediyeler



II.4.2.1 Belediyenin Kuruluşu ve Sınırları



II.4.2.2 Belediyenin Görev ve Sorumlulukları



II.4.2.3 Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları



II.4.2.4 Belediyenin Organları



II.4.2.5 Belediye Teşkilâtı ve Personeli



II.4.3 Büyükşehir Belediyeleri



II.4.3.1 Büyükşehir Belediyesinin Kuruluşu ve Sınırları



II.4.3.2 Büyükşehir Belediyesinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları



67



II.4.3.3 Büyükşehir Belediyesinin Organları



II.4.3.4 Büyükşehir Belediyesi Teşkilâtı ve Personeli



II.4.4 Mahalli İdare Birlikleri



II.4.4.1. Mahalli İdare Birliğinin Kuruluşu, Tüzüğü, Görev ve Yetkileri



II.4.4.2 Mahalli İdare Birliğinin Organları



II.4.5 Yerel Yönetimlere Bağlı Diğer Kuruluş ve Şirketler



III.1 MALİ YERELLEŞMENİNGENEL ÇERÇEVESİ



III.2 YEREL YÖNETİMLER VEHARCAMASORUMLULUKLARI



III.3 YEREL YÖNETİMLER VE GELİR TOPLAMASORUMLULUĞU



III.4 GELİR PAYLAŞIM SİSTEMLERİ



III.4.1 Dikey Eşitsizlikler ve Dikey Eşitleme



III.4.1.1 Dikey Eşitsizlik



III.4.1.2 Dikey Eşitleme



III.4.2 Yatay Eşitsizlik ve Yatay Eşitleme



III.4.2.1 Yatay Eşitsizlik



III.4.2.2 Yatay Eşitleme



III.4.3 Mali Eşitleme



III.4.4 Yönetimlerarası Kaynak Paylaşım Sistemleri ve Değerlendirmesi



III.4.5Dünyada Yönetimlerarası Kaynak PaylaşımıUygulamaları



III.4.5.1 Federal Yönetim Yapısına Sahip Ülkelerde Gelir Paylaşımı ve Seçilmiş



Ülke Örnekleri



III.4.5.1.1Avusturya



III.4.5.1.2 Almanya



III.4.5.1.3 Kanada



III.4.5.1.4Avustralya



III.4.5.2 Uniter Yönetim Yapısına Sahip AB'ye Yeni Giren Doğu Avrupa Ülkeleri



(AB8)



III.5 YEREL YÖNETİMLERDEKAYNAKKULLANIMI: MALİ YÖNETİMVEPLANLAMA



III.5.1 Yerel Yönetimlerde Bütçe Yönetimi: Bütçe Hakkı ve Politika Oluşturma-



Katılımcılık



III.5.1.1 Bir Bütçe Dokümanında YerAlması Gereken Bilgiler



III.5.1.2 Yerel Yönetimler Açısından İyi Bir Bütçe Sisteminin Taşıması Gereken



Özellikler



III.5.1.3 Bütçe Sistemleri ve Cari Bütçe - Yatırım BütçesiAyrımı



III.5.1.3.1 Cari Bütçe - Yatırım BütçesiAyrımı



III.5.1.3.2 Bütçe Sistemleri



III.5.1.3.2.1 Klasik Ödenek Bazlı Bütçe



III.5.1.3.2.2 Performans Bütçe



III.5.1.3.2.3 ProgramBütçe



III.5.1.4 Yerel Yönetimlerde Çok Yıllı Bütçeleme ve Yatırım Planlaması



III.5.1.4.1 Çok Yıllı Bütçeleme ve Yatırım Planlamasının Temel Özellikleri



III.5.1.4.2 Çok Yıllı Bütçeleme ve Yatırım Planlamasının Aşamaları



III.5.1.4.2.1 Cari Bütçenin Çok Yıllı Olarak Hazırlanması



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM



YEREL YÖNETİMLER MALİYESİ VE YÖNETİMLERARASI MALİ İLİŞKİLER



MALİ KAYNAKLARIN YÖNETİMİ: TEORİK ÇERÇEVE



III.5.1.4.2.2 Yatırım Bütçesinin Aşamaları



III.5.1.4.2.2.1 Planlama Aşaması



III.5.1.4.2.2.2 Bütçeleme Aşaması



III.5.1.4.2.2.3Uygulama Aşaması



III.5.2 Ödenek ve Nakit Planlaması



III.5.2.1 Nakit Planlaması



III.5.2.2 Yerel Yönetimler İçin Basit Bir Nakit Planlaması Model Önerisi



III.5.2.3 Nakit Yönetiminde Bazı Faydalı İpuçları



III.6 YEREL YÖNETİMLERDEBORÇLANMAVEBORÇ YÖNETİMİ



III.6.1 Yerel Yönetimlerde Borçlanma



III.6.2 Borç Yönetimi



III.6.3 Borçlanmanın Sınırılandırılması Konusunda Yaklaşımlar ve Ülke



Deneyimleri



III.7 YEREL YÖNETİMLERDEKATILIMCIBÜTÇE



III.7.1 Bütçe ve Katılım



III.7.2 Katılımcı Bütçe: Nedir,NeDeğildir?



III.7.3 Katılımcı Bütçe NiyeDoğdu?



III.7.4 Porto Allegre Deneyimi: Katılımcı BütçeninDoğumYeri



III.7.5 Diğer Katılımcı Bütçe Örnekleri



III.7.6 Katılımcı BütçeninÖnkoşulları



III.7.7 Katılımcı Bütçenin Faydaları Neler Olabilir?



III.7.8 Katılımcı Bütçeyi Bekleyen Riskler Nelerdir?



III.7.9 Katılımcı BütçeMekanizmaları



III.7.10 Katılımcı BütçeUygulama Teknikleri



III.8 YEREL YÖNETİMLERDE MALİ KONTROL



III.8.1 İç Kontrol ve İç Denetim



III.8.1.1 İç Kontrol



III.8.1.2 İç Denetim



III.8.2 Dış Denetim



III.9 YEREL YÖNETİMLERDEMUHASEBEVE MALİRAPORLAMA



III.9.1Devlet Muhasebesinin Kapsamı ve Amacı



III.9.2Devlet Muhasebesindeki Gelişmeler



III.9.3 Ulusal Ekonominin Sektörsel Sınıflandırılması ve Devlet



Muhasebesi



III.9.4Uygulanmakta OlanDevlet Muhasebe Sistemleri



IV.1 TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİMLERDEBÜTÇE SÜRECİ



IV.1.1 Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama



IV.1.2 Yerel Yönetimlerde Bütçe Sistemi ve Bütçe Hazırlama Süreci



IV.1.2.1 Bütçe Sınıflandırması



IV.1.2.2 Bütçe Hazırlama Süreci



IV.1.3 Yerel Yönetimlerde Kesin Hesap



IV.2 TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİMLERDEMUHASEBEVE MALİRAPORLAMASÜRECİ



IV.2.1Muhasebe ve Mali Raporlama Süreci



DÖRDÜNCÜ BÖLÜM



TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİM MALİYESİ VE YÖNETİMLERARASI MALİ İLİŞKİLER







IV.2.2 Türkiye'deDevlet Muhasebe Sisteminin Örgütsel Yapısı



IV.2.3 Türkiye'deDevlet Mali İstatistiklerinin Hazırlanması



IV.2.4 Yerel Yönetimlerde Uygulanacak Muhasebenin Hukuki Dayanakları ve



Düzenlenecek Raporlar



IV.3 YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YAPISI VEHARCAMAANALİZİ



IV.3.1 Yerel İdarelerin Genel Yönetim İçinde Yeri ve Mali Büyüklükleri



IV.3.2 Yerel Yönetimlerin Mali Yapısının Avrupa Birliği Ülkeleri ile



Karşılaştırmalı Bir Değerlendirmesi



IV.3.3 Türkiye'de Yerel Yönetimlerin Rol ve Sorumlulukları Çerçevesinde



HarcamaYapısı ve Analizi



IV.3.3.1 Genel Bakış



IV.3.3.2 Belediyelerin Mali Yapısı ve Harcamalarındaki Gelişme



IV.3.3.3 İl Özel İdarelerinin Mali Yapısı ve Harcamalarındaki Gelişme



IV.4 TÜRKİYE'DE YEREL YÖNETİMLERİN GELİR YAPISI VE YÖNETİMLER ARASI GELİR



PAYLAŞIM SİSTEMİ



IV.4.1 Türkiye'de Yerel Yönetimlerin Gelir Yapısı ve Analizi



IV.4.1.1 Yerel Yönetimlerin Öz Gelirleri ve Yasal Çerçeve



IV.4.1.1.1 Belediyelerin Öz Gelirleri



IV.4.1.1.2 İl Özel İdarelerinin Öz Gelirleri



IV.4.1.2 Yerel Yönetimlerin Gelir Yapısı ve Öz Gelirlerinin Toplam Gelirler



İçindeki Yeri ve Gelişimi



IV.4.1.2.1 BelediyeÖz Gelirlerinin Yapısı ve Gelişimi



IV.4.1.2.2 İl Özel İdareÖz Gelirlerinin Yapısı ve Gelişimi



IV.4.2 Yönetimler Arası Gelir Paylaşım Sistemi



IV.4.2.1 Merkezi Yönetimden Yapılan Transferlerin Yerel Yönetim Birimleri



Arasında Paylaşım Esasları



IV.4.2.1.1 Büyükşehir Belediyeleri



IV.4.2.1.2 Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Kalan İlk Kademe ve Belde



Belediyeleri



IV.4.2.1.3 Diğer Belediyeler



IV.4.2.1.4 İl Özel İdareleri



IV.4.2.2 GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNDEN YAPILAN TRANSFERLERİN ÖZELLİKLERİ



VE TRANSFER PAYLAŞIM SİSTEMİNİN ANALİZİ



IV.5BORÇLANMAVEBORÇ YÖNETİMİ



IV.5.1 İç Borçlanma



IV.5.2 Dış Borçlanma



IV.5.3 Borçlanma Sınırı



IV.5.4 Yerel Yönetimlerde Borçlanma



IV.5.5 Yerel Yönetimlerin Mali Güçlük İçine Düşmesi ve Borçlanma



IV.6 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE MALİ KONTROL KANUNU ÇERÇEVESİNDE



MALİ KONTROL SİSTEMİ, MALİSORUMLULUKVEHESAP VERİLEBİLİRLİK



IV.6.1 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim Sisteminde Yerel Yönetimlerde İç



Kontrol, İç Denetim ve Mali Sorumluluk



IV.6.1.1 İç Kontrol



IV.6.1.2 İç Denetim



IV.6.1.3 Yerel Yönetimlerde HesapVerme Sorumluğu



IV.6.2 Dış Denetim



IV.6.3 Yerel Yönetimlerde Hesap Verilebilirlik ve 5018 Sayılı Kanun'a Göre



HesapVerme Sorumluluğu



IV.6.4 Yerel Yönetimlerde Mevcut Koşullar İçinde Etkili Hesap Verilebilirlik



Sistemi Kurulması İçin Neler Yapılabilir?



IV.7 YEREL DÜZEYDE MALİ SAYDAMLIK



IV.7.1 SaydamlıkUygulamaları: Genel Şartlar



IV.7.2 SaydamlıkUygulamaları: Özel Şartlar



IV.7.3 Saydamlığın Yasal Altyapısı



IV.7.4 Yerel Düzeyde Saydamlık Uygulaması ve Saydamlığı Etkileyen



Faktörler



Ek 1: Tepebaşı Belediyesi Yatırım Kartları



Ek 2: Çanakkale Belediyesi Çok Yıllı Yatırım Planı ve Bütçe Hazırlama



Yönetmelik Örneği



Ek 3: Yatırım Politikaları Belgesinde Yer Alabilecek Temel İlkeler



Ek 4: Yatırım Puanlama Kriterleri ve Proje Teklif FormuÖrnekleri



Tablo 1. HarcamaSorumlulukları



Tablo 2. Merkezden Yerele Kaynak Transferi ve Güçler Dengesi - Toplam



Kaynağın Belirlenme Yöntemi



Tablo 3.Avusturya'da PaylaşılanVergiler



Tablo 4. Almanya'daVergilerin Yönetim Birimleri İtibariyle Paylaşımı



Tablo 5. Federal Yönetim Yapısına Sahip Almanya, Kanada ve Avustralya'da



Gelir Paylaşım Sistemi



Tablo 6.EU8 Ülkelerinde Gelir Paylaşım Sistemi



Tablo 7. İyi Bir Yerel Yönetim Bütçesi Nasıl Olmalıdır?



Tablo 8. Kötü Bir Bütçe Sisteminin Özellikleri



Tablo 9. SermayeVarlıkları Envanter Tablosu Örneği



Tablo 10. Belediye Meclisine SunulanÖnÖnceliklendirme Tablosu (TL)



Tablo 11.Ayrıntılı Finansman Tablosu



Tablo 12.Aylık Nakit İzleme Tablosu (TL)



Tablo 13. Günlük Nakit İzleme Tablosu Nakit ve Yükümlülük Değişimi Tablosu



(TL)



Tablo 14.Ayrıntılı Yükümlülük Değişimi Tablosu



Tablo 15. Çeşitli Ülkelerde Yerel Yönetimlerin Borçlanması Üzerinde



Sınırlamalar



Tablo 16. Özel Sektör ve Genel Yönetim Sektörü Farkı



Tablo 17. Mali Muhasebe ve Yönetim Muhasebesinin Farkları



Tablo 18. Genel Yönetim Harcamalarının Gelişimi GSYİH'ya Oran Olarak



(%)



Tablo 19. Genel Yönetim Faiz Dışı Harcamaların Kurumsal Gelişimi



Tablo 20. Konsolide Edilmiş Yerel Yönetimler Harcama ve Gelirleri İle Bütçe



Dengesi



EKLER



KAYNAKÇA



TABLOLAR



Tablo 21. DPT Ve Maliye Bakanlığı Yerel Yönetimlerin 2006 Yılı Verilerinin



Karşılaştırılması



Tablo 22. Yerel Yönetimler Bütçeden Aktarılan Transferlerin Gelişimi (1999-



2009)



Tablo 23. Yerel Yönetim Harcamalarının Fonksiyonel Dağılımı (%,GSYİH)



Tablo 24. Yerel Yönetimlerin Konsolide Harcamaları (2008)



Tablo 25. Yerel Yönetimlerin Konsolide Harcamaları, Yüzde Dağılım ve



GSYİH'yaOranları (2008)



Tablo 26. Yatırım Harcamalarının Kurumsal Gelişimi



Tablo 27. Ocak-Eylül Karşılaştırmalı Yerel Yönetimler ve Merkezi Yönetim



Bütçesi Gerçekleşmeleri (Milyon TL)



Tablo 28. Yerel Yönetim Harcamalarının Fonksiyonel Dağılımı (%, 2008)



Tablo 29. İller İtibarıyla Harcamaların Dağılımı ve Kişi Başına Harcama



Düzeyleri (2007-2008)



Tablo 30. Yerel İdare Harcamalarının Fonksiyonel Dağılımı (%)



Tablo 31. Yerel Yönetimlerin Gelir ve Harcamaları (%GSYİH)-(1995-2010)



Tablo 32. Yerel Yönetimlerin Gelir ve Harcamalarının Yüzde Dağılımı (1995-



2010)



Tablo 33. Belediyelerin HarcamaYapısı (2008)



Tablo 34. Belediye Harcamalarının Fonksiyonel Dağılımı (%) (2007-2008)



Tablo 35. Belediyelerin Harcama Gelir Büyüklüklükleri ve Gelişimi (1994-



2005)



Tablo 36. Belediyelerin Nüfus Büyüklükleri Bağlamında 2002 Yılı Giderlerinin



Dağılımı (Bin Kişi,%)



Tablo 37. Belediye Bütçe HarcamalarınınGSYİH'yaOranı ve Gelişimi (%)



Tablo 38. Belediyelerin Harcama Yapısı ve Gelişimi (1994-2005,%



Dağılım)



Tablo 39. İl Özel İdarelerinin HarcamaYapısı (2008)



Tablo 40. İl Özel İdare Harcamalarının Fonksiyonel Dağılımı (2007-2008)



Tablo 41. İl Özel İdarelerinin Harcama Gelir Büyüklükleri ve Gelişimi (1994-



2005)



Tablo 42. İl Özel İdare Bütçe Giderlerinin GSMH'ya Oranı ve Gelişimi (1994-



2005, %)



Tablo 43. İl Özel İdarelerinin Harcama Yapısı ve Gelişimi (1994-2005, %



Dağılım)



Tablo 44. Belediye Vergi ve Harçlarının Hesaplanma Şekli, Oranlar ve Tutarlar



(5281 Sayılı Kanunla Güncellenmiş Hali)



Tablo 45. Yerel Yönetimlerin Toplam Gelirleri (2008)



Tablo 46. Yerel Yönetimlerin Gelirlerinin Kurumsal Dağılımı (2008)



Tablo 47. Belediyelerin Gelir Yapısı (2008)



Tablo 48. Düzeltilmiş Bütçe GelirlerininGSMH'yaOranı ve Gelişimi (%)



Tablo 49. Belediyelerin Düzeltilmiş Gelir Yapısı ve Gelişimi (Yüzde



Dağılım)



Tablo 50. 2006 Yılı Bazı Belediyelerinin Öz Gelirleri ve Diğer Gelirleri



Dağılımı



Tablo 51. Belediyelerin Gelir Yapısı ve Gelişimi, GSYİH'ya Oran Olarak (1994-2005)



Tablo 52. Belediyelerin Gelir Yapısı ve Gelişimi,%Dağılım (1994-2005)



Tablo 53. İl Özel İdarelerin Gelir Yapısı (2008)



Tablo 54. İl Özel İdarelerinin Bütçe Gelirlerinin GSYİH'ya Oranı ve Gelişimi



(%)



Tablo 55 . İlÖzel İdarelerinin Gelir Yapısı ve Gelişimi (Yüzde Dağılım)



Tablo 56. 2006 Yılında 5216 Sayılı Kanuna Göre Büyükşehir Belediyelerine



Yapılan Transferler Payları(TL)



Tablo 57. Büyükşehir Belediyesi Bulunan İllerdeki İlçe ve Belde Belediyelerine



Yapılan 100-TL Transferin Paylaşılması



Tablo 58. Belediyelere Kişi Başına Yapılan Transferler



Tablo 59. İl Özel İdareleri Dahil Yerel Yönetim Gruplarının 2007 Yılı





"