Sözleşmenin Uyarlanması

Başak BAYSAL 

- Sözleşmenin Uyarlanması İle İlgili Teoriler Ve Yasal Düzenlemeler Işığında Bk M. 138 Hükmünün Hukuki Temelinin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi

- Bk M. 138 Hükmünün Uygulama Alanı Ve Yakın Kavramlarla İlişkisi

- Bk M. 138 Hükmünün Uygulanma Şartları 

- Bk M. 138 Hükmünün Sonuçları

Sözleşme hukukunun temel ilkelerinden biri olan sözleşmeye bağlılık (ahde vefa) ilkesi gereğince sözleşme süresince karşılaşılabilecek her türlü engele rağmen verilen sözde durulması, sözleşmede kararlaştırılan edimlerin ifası gerekir. Ancak sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan bazı değişiklikler borcun ifasını aşırı derecede güçleştirebilir, anlamsızlaştırabilir veya edimler arası dengeyi altüst edebilir. Bunun sonucunda ifada ısrar etmek dürüstlük kuralına aykırı olacak şekilde çarpıcı bir adaletsizliğe yol açabilir. Söz konusu adaletsizlik sözleşmenin uyarlanması yoluyla giderilebilir. Bu çalışmayı yayına hazırlarken, 12 Eylül 2018 tarihli 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren "Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar" ve sonrasında çıkartılan "Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/52)" sözleşmenin uyarlanmasını yeniden gündeme oturtmuştur. Bu son gelişmeler karşısında kitabın yeni basısını bir an önce gerçekleştirmek kaçınılmaz olmuştur. Bu amaçlarla üçüncü bası için eser tümü ile gözden geçirilmiş, kaynaklar güncellenmiş, geçen sürede çıkan Yargıtay kararları esere işlenmiş, kitabın ekinde yer alan karar endeksi de güncellenmiştir.(ÖNSÖZDEN)

İçindekiler
Giriş
Birinci Bölüm 
Sözleşmenin Uyarlanması İle İlgili Teoriler Ve Yasal Düzenlemeler Işığında Bk M. 138 Hükmünün Hukuki Temelinin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi 
I. Sözleşmeye Bağlılık İlkesi Ve Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması
A. Genel Olarak
B. Sözleşmeye Bağlılık İlkesinin Klasik Kökenleri 
C. Sözleşmeye Bağlılık İlkesinin Yeniden Değerlendirilmesi
D. Sözleşmelerin Uyarlanmasının Amacı
Iı. Yabancı Hukuklarda Geliştirilen Teoriler Ve Bu Teorilerde Sözleşmelerin Uyarlanmasının Hukuki Temeli
A. Genel Olarak
B. Clausula Rebus Sıc Stantıbus Teorisi 
C. Alman Hukuku: İşlem Temelinin Çökmesi Teorisi
D. Fransız Hukuku: Emprevizyon Teorisi
E. İngiliz Hukuku: Frustratıon Teorisi
F. İsviçre Hukuku
Iıı. Ulusalüstü Hukukta Sözleşmenin Uyarlanması
A. Genel Olarak 
B. Unıdroıt İlkeleri'nde (Pıcc) Avrupa Sözleşme Hukuku İlkeleri'nde (Pecl) Ve Ortak Referans Noktalarına İlişkin Taslak'ta (Dcfr) Sözleşmenin Uyarlanması
C. Milletlerlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda (Cısg) Ve Ortak Avrupa Satım Hukuku'nda (Cesl) Sözleşmenin Uyarlanması
Iv. Türk Hukuku
A. Sözleşmenin Uyarlanmasının Türk Hukukundaki Gelişimi
B. Türkiye'deki Ekonomik Krizler Ve Uyarlama
C. Türk Hukukunda Sözleşmenin Uyarlanmasının Hukuki Temeli
D. Sözleşmenin Uyarlanması İle İlgili Teorilerin Türk Hukukundaki Yeri
E. Ara Sonuç Ve Değerlendirme: 
Bk M. 138 İşlem Temelinin Çökmesi Teorisi Doğrultusunda Yorumlanmalıdır
İkinci Bölüm 
Bk M. 138 Hükmünün Uygulama Alanı Ve Yakın Kavramlarla İlişkisi 
I. Bk M. 138 Hükmünün Uygulama Alanı
A. Genel Olarak
B. Tek Taraflı Hukuki İşlemlerin Uyarlanması
C. İki Veya Çok Taraflı Hukuki İşlemlerin Uyarlanması 
Iı. Uyarlamanın Yakın Kavramlarla İlişkisi 
A. Genel Olarak
B. Sözleşmenin Yorumu, Tamamlanması Ve Uyarlanması
C. Borçlunun Sorumluluktan Kurtulduğu Sonraki İmkansızlık
D. Temel Hatası Oluşturan Saikte Esaslı Yanılma
E. Ayıp Hükümleri
F. Aşırı Yararlanma (Gabin)
G. Haksız Zenginleşme
H. Değerlendirme
Üçüncü Bölüm 
Bk M. 138 Hükmünün Uygulanma Şartları 
I. Genel Olarak 
Iı. Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Ortaya Çıkan Durum Değişikliği
A. Genel Olarak 
B. İşlem Temeli Oluşturan Durumlarda Değişiklik 
C. Olağanüstü Durum Değişikliği
Iıı. Önceden Görülemezlik
A. Genel Olarak
B. Önceden Görülemezlik Kavramı 
C. Önceden Görülemezlik Şartının Arandığı Diğer Düzenlemelerle Karşılaştırma
D. Önceden Görülemezliğin Ölçütleri
Iv. Durum Değişikliğinin Uyarlama İsteyen Tarafa İsnat Edilememesi Gereği (Bk M. 138: Durumun Borçludan Kaynaklanmamış Olması) 
V. Risk Dağılımı Anlayışına Uygunluk Çerçevesinde İfanın Beklenemezliği (Bk M. 138: İfanın İstenmesinin Dürüstlük Kurallarına Aykırı Olması)
A. Genel Olarak
B. İfanın Beklenemezliği Kavramı
C. Risk Dağılımı Kuralları Karşısında İfanın Beklenemezliği
Vı. Bk. M. 138'in Özgün Şartı: Borçlunun Borcunu Henüz İfa Etmemiş Veya İfanın Aşırı Ölçüde Güçleşmesinden Doğan Haklarını Saklı Tutarak İfa Etmiş Olması
Vıı. Değerlendirme
Dördüncü Bölüm 
Bk M. 138 Hükmünün Sonuçları 
I. Genel Olarak
Iı. Sözleşmenin Uyarlanması Konusunda Kabul Edilen Başlıca Çözümler
A. Genel Olarak
B. Hakimden Uyarlamanın Talep Edilmesi
C. Uyarlamanın Kendiliğinden Sonuç Doğurması
D. Uyarlamadan Önce Sözleşme Taraflarının Sözleşmeyi Yeniden Müzakere Etme Amacıyla Biraraya Gelmesi 
E. Uyarlamanın Yenilik Doğuran Hak Olarak Tanınması
F. Türk Hukukuna İlişkin Değerlendirme
Iıı. Bk M. 138 Uyarınca Uyarlama Hakkı
A. Genel Olarak
B. Uyarlama Hakkının Kullanılmasının Ön Koşulu: Yeniden Müzakerelere Davet Ödevi
C. Uyarlama Hakkının Özellikleri
D. Uyarlama Hakkı Sahibi Ve Uyarlama Beyanının Yöneltileceği Kişi 
E. Uyarlama Hakkının Sona Ermesi Ve Hak Düşürücü Süre
Iv. Uyarlama Hakkının Kullanılmasının Sonuçları
A. Genel Olarak
B. Dar Anlamda Sözleşmenin Uyarlanması
C. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi
D. Bk M. 138 Kapsamında Denkleştirme Bedeli
E. Bk M. 138 Ve Bk M. 52 İlişkisi: Uyarlama Hakkının Doğumundan Sonra Zararı Arttırmama Külfeti 
V. Uyarlama Davası
A. Genel Olarak
B. Uyarlama Hakkının Mahkemeye Taşınmasına İlişkin Olasılıklar
C. Uyarlama Davası Ve Kira Bedelinin Tespiti Davası 
D. Hakimin Kararının Hukuki Niteliği Ve Hakimin Müdahalesinin Sınırı 
E. Hakem Mahkemesinde Sözleşmenin Uyarlanması
Vı. Değerlendirme
Sonuç Ve Öneriler
Kaynakça
Sözleşmenin Uyarlanması İle İlgili Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun Başlıca Kararları Ve Güncel Daire Kararları
Kavram Dizini