İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI VE KAPSAMI I. Basın Özgürlüğü İle İlgili Temel Kavramlar 19 A. Genel Çerçeve 19 B. Basın Kavramı 21 C. Kitle İletişim ve Basın Kavramları Arasındaki Fark 24 D. Basın Özgürlüğü Kavramı 27 II. Basın Özgürlüğü-Düşünce/İfade Özgürlüğü İlişkisi 31 A. Düşünce/İfade Özgürlüğü 31 B. İnsan Haklarına İlişkin Temel Belgelerde Düşünce/İfade Özgürlüğü 35 C. Türk Anayasalarında Düşünce/İfade Özgürlüğü 42 D. Düşünce/İfade Özgürlüğünün Sınırları 45 E. Düşünce/İfade Özgürlüğünde Devletin Pozitif Yükümlülüğü 51 III. Basın Özgürlüğünün Kapsamı 53 A. Haber, Düşünce ve Bilgilere Ulaşma Hakkı 53 B. Haber, Düşünce ve Bilgileri Yorumlama/Eleştirme Hakkı 57 C. Haber, Düşünce ve Bilgileri Basabilme/Dağıtabilme Hakkı 58 D. Üretme Hakkı 60 IV. Basın Özgürlüğünün Uluslararası Güvenceleri. 61 İKİNCİ BÖLÜM MİLLÎ GÜVENLİK KAVRAMININ HUKUKİ BOYUTU I. Etimolojik Olarak “Millî” ve “Güvenlik” Kavramları 65 A. Genel Çerçeve 65 B. Millî 66 C. Güvenlik 69
II. Millî Güvenlik Kavramı 74 III. Doktrinde Yapılan Millî Güvenlik Tanımları 78 IV. Millî Güvenlik Kavramının Benzer Kavramlarla Mukayesesi 88 A. Küresel/Bölgesel Güvenlik 88 B. Anayasal Düzen 90 C. Millî Varlık 92 D. Millî Bütünlük 93 E. Millî Menfaatler 94 F. Millî Savunma 97 G. Millî Güç 97 H. Millî Siyaset 99 İ. Millî Hedef 101 J. Siyasi Güvenlik 101 K. Kamu Düzeni 103 L. Olağanüstü Hal 104 V. Millî Güvenlik Kavramının Uluslararası Ortamda Görünümü 106 A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 106 B. Johannesburg Prensipleri 107 C. Amerika Birleşik Devletleri 111 D. İngiltere 112 VI. Türk Pozitif Hukuk Sisteminde Millî Güvenlik Kavramı 113 A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarındaki Yeri 113 1. 1961 Anayasası. 113 2. 1982 Anayasası. 115 B. Diğer Mevzuattaki Yeri 117 C. Yargı İçtihatlarındaki Yeri 119 1. Anayasa Mahkemesi Kararları 120 2. Yargıtay Kararları 128 3. Danıştay Kararları 136 VII. Değerlendirme 137 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜNÜN SINIRLANDIRILMASINDA MİLLÎ GÜVENLİK ÖLÇÜTÜ I. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Basın Özgürlüğünün Sınırlandırılmasında Millî Güvenlik Ölçütü 139 A. Genel Çerçeve 139 B. Hukuk Tarafından Öngörülme 140
İçindekiler 11 C. Demokratik Toplum Düzeni İçin Gerekli Olma 141 D. Sebebe Bağlı (Meşru) Olma 143 II. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Konuya İlişkin İlkeleri Belirlediği Önemli Kararları 145 A. Observer ve Guardian Newspapers Ltd.-Birleşik Krallık Kararı 145 1. Olay 145 2. Karar 147 B. Hadjianastassiou-Yunanistan Kararı 148 1. Olay 148 2. Karar 148 C. Vereinigung Weekblad Bluf!-Hollanda Kararı 149 1. Olay 149 2. Karar 150 D. Stoll-İsviçre Kararı 151 1. Olay 151 2. Karar 152 E. Görmüş ve Diğerleri-Türkiye Kararı 152 1. Olay 152 2. Karar 153 III. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Tahlili ve Belirlenen İlkeler 155 IV. 1982 Anayasası’ndan Önceki Anayasalar Döneminde Basın Özgürlüğünün Sınırlandırılmasında Millî Güvenlik Ölçütü 157 A. Genel Çerçeve 157 B. 1876 Anayasası Öncesi 158 C. 1876 Anayasası Dönemi 160 1. 1876 Anayasası’nın İlk Hali (1876-1908) 160 2. 1908 Anayasa Değişiklikleri (1908-1921) 161 D. 1921 Anayasası Dönemi 162 E. 1924 Anayasası Dönemi 163 1. 578 Sayılı Takrir-ı Sükûn Kanunu 163 2. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu 165 3. 1881 Sayılı Matbuat Kanunu 167 4. 5680 Sayılı Basın Kanunu 169 F. 1961 Anayasası Dönemi 170 1. 1961 Anayasasının İlk Hali (1961-1971) 171 2. 1971 Muhtırası ve Sonrası 172 G. Değerlendirme 173
V. 1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Rejimi Bakımından Basın Özgürlüğü 174 A. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması Rejimi 174 B. Basın Özgürlüğünün Sınırlandırılması Rejimi 178 VI. 1982 Anayasası’na Göre Basın Özgürlüğünün Millî Güvenlik Sebebiyle Sınırlandırılması 180 VII. Basın Özgürlüğünün Millî Güvenlik Sebebiyle Sınırlandırılmasında 1982 Anayasası’nın Koyduğu İlkeler 185 A. Basın Özgürlüğünün Mutlak ve Sınırsız Olmaması 185 B. Öz Güvencesi 187 C. Sınırlandırmanın Sebebe Bağlı (Meşru) Olması 191 D. Sınırlandırmanın Kanunla Yapılmış Olması 194 E. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk 195 F. Demokratik Toplum Düzeninin ve Lâik Cumhuriyetin Gereklerine Uygunluk 196 G. Ölçülülük İlkesi 200 VIII. Türk Yargısının Konuya İlişkin Güncel ve Önemli Kararları 202 A. Anayasa Mahkemesinin 18. 06.2009 tarihli, 2006/121 Esas ve 2009/90 Karar Sayılı Kararı 202 1. Olay 202 2. Karar 203 a) 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun 6’ncı Maddesinin 5532 Sayılı Kanun’un 5’inci Maddesiyle Değiştirilen Dördüncü Fıkrasındaki “Sahipleri Ve” İbaresi 203 b) Dördüncü Fıkranın Kalan Kısmı 204 c) 5532 Sayılı Kanun’un 5’inci Maddesiyle 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun 6’ncı Maddesine Eklenen Fıkra 206 B. Anayasa Mahkemesinin 2015/18567 Başvuru Numaralı ve 25/2/2016 Karar Tarihli Genel Kurul Kararı 207 1. Olay 207 2. Karar 210 C. Yargıtay 16’ncı Ceza Dairesinin 8.3.2018 tarihli ve 2016/6690 Esas ve 2018/604 Karar Sayılı Kararı 212 1. Olay 212 2. Karar 213 IX. Türk Yargı İçtihatlarının Tahlili 218 SONUÇ 231 KAYNAKLAR 241
