Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlar ve Hukuka Uygunluk Nedenleri

Dr. Aysun ALTUNKAŞ

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR XI
GİRİŞ 1
A. GENEL OLARAK 1
B. ÇALIŞMANIN AMACI VE PLANI 8
BİRİNCİ BÖLÜM
BASIN VE YAYIN YOLUYLA İŞLENEN SUÇLAR
A. GENEL OLARAK 11
B. BASIN SUÇU KAVRAMI, TÜRLERİ, UNSURLARI VE ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 14
I. Basın Suçu Kavramı 14
II. Basın Suçu Türleri 15
1. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçlar 16
a. Dar Anlamda (Salt) Basın Suçları 16
b. Basın Yoluyla İşlenen Suçlar 22
2. Basının Yönetsel Düzenine İlişkin Suçlar (Basın Zabıtası Suçları) 23
III. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçların Özel Kurucu Unsurları 24
1. Basılmış Eser Unsuru 25
2. Yayım Unsuru 28
IV. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçların Özel Görünüş Şekilleri 33
1. Teşebbüs 35
2. İçtima 40
C. DİĞER YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLAR, UNSURLARI VE ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 49
I. Diğer Yayın Araçları 49
1. Sesli ve Görsel Yayın Araçları 49
2. Dijital Yayın Araçları 54
II. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçların Özel Kurucu
Unsurları 57
1. Düşünsel İçerik Unsuru 57
2. Yayın Unsuru 58
III. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçların Özel Görünüş
Şekilleri 61
1. Teşebbüs 62
2. İçtima 64
D. BASIN VE YAYIN YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARIN İŞLENDİĞİ ZAMAN, YER VE YARGILAMA REJİMİNE İLİŞKİN ÖZEL HÜKÜMLER 70
I. Suçların İşlendiği Zaman, Muhakeme Şartı Olarak Dava Süreleri ve Zamanaşımı ile Olan İlişkisi 70
1. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçlarda Suçun İşlendiği Zaman, Muhakeme Şartı Olarak Dava Süreleri ve Zamanaşımı ile Olan İlişkisi 71
a. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçlarda Suçun İşlendiği Zaman 71
b. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçlarda Muhakeme Şartı Olarak Dava Süreleri ve Zamanaşımı ile Olan İlişkisi 72
2. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarda Suçun İşlendiği Zaman, Muhakeme Şartı Olarak Dava Süreleri ve Zamana- şımı ile Olan İlişkisi 80
a. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarda Suçun İşlendiği Zaman 80
b. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarda Muhakeme Şartı Olarak Dava Süreleri ve Zamanaşımı ile Olan İlişkisi 84
II. Yargılama Rejimine İlişkin Özel Hükümler 87
1. Görevli Mahkemeler 88
a. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçları Yargılamakla Görevli Mahkemeler 88
b. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçları Yargılamakla Görevli Mahkemeler 91
2. Yetkili Mahkemeler 92
a. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçları Yargılamakla Yetkili Mahkemeler 92
b. Diğer Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçları Yargılamakla Yetkili Mahkemeler 94
3. Hapis Cezasına Çevirme Yasağı 97
4. Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlar Bakımından Uygu- lama Alanı Bulan Tedbirler 99
a. Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlarda Uygulama Alanı Bulan Ortak Tedbir Olarak Tutuklama 99
aa. Tutuklamanın Koşulları 104
i. Kuvvetli Suç Şüphesinin Bulunması 107
ii. Tutuklama Nedeninin Bulunması 113
iii. Tutuklamanın Ölçülü Olması 117
iv. Tutuklamanın Koşullarının Gerçekleşip Gerçekleşmediğinin Denetimi: Gerekçeli
Karar 123
bb. Tutukluluk Süresi 127
b. Basılmış Eserler Yoluyla İşlenen Suçlar Bakımından Uygulama Alanı Bulan Tedbirler 133
aa. Elkoyma ve Muhafaza Altına Alma 133
bb. Dağıtımın Önlenmesi 138
cc. Dağıtımın ve Satışa Sunumun Yasaklanması 148
dd. Toplatma 152
c. Radyo ve Televizyon Yayınları Yoluyla İşlenen Suçlar Bakı- mından Uygulama Alanı Bulan Tedbirler 156
aa. Yayının Durdurulması 156
bb. Yayın Yasakları 161
d. İnternet Yayınları Yoluyla İşlenen Suçlar Bakımından Uygulanan Tedbirler: İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Erişimin Engellenmesi 166
aa. 5651 Sayılı Kanun Madde 8 Uyarınca İçeriğin Yayından Çıkarılması ve/veya Erişimin Engellenmesi 172
i. Tedbirin Hukuki Niteliği 175
ii. Tedbir Kararı Verilmesinin Koşulları 176
iii. Koruma Tedbiri Niteliğindeki Kararların Verilme ve Yerine Getirilme Usulü 178
iv. Koruma Tedbiri Niteliğindeki Kararların
Süresi 180
v. Koruma Tedbiri Niteliğindeki Kararlara Karşı Kanun Yolu 182
vi. İdari Tedbir Niteliğindeki Kararların Verilme ve Yerine Getirilmesi Usulü 183
vii. İdari Tedbir Niteliğindeki Kararların Süresi 187
viii. İdari Tedbir Niteliğindeki Kararlara Karşı Kanun Yolu 187
bb. 5651 Sayılı Kanun Madde 8/A Uyarınca İçeriğin Yayından Çıkarılması ve/veya Erişimin Engellenmesi 187
i. Tedbirin Hukuki Niteliği 188
ii. Tedbir Kararı Verilmesinin Koşulları 189
iii. Tedbir Kararının Verilme ve Yerine Getirilme Usulü 194
iv. Tedbir Kararının Süresi 196
v. Tedbir Kararına Karşı Kanun Yolu 196
cc. 5651 Sayılı Kanun Madde 9 Uyarınca İçeriğin Yayından Çıkarılması ve/veya Erişimin Engellenmesi 198
i. Tedbirin Hukuki Niteliği 199
ii. Tedbir Kararı Verilmesinin Koşulları 203
iii. Tedbir Kararının Verilme ve Yerine Getirilme Usulü 205
iv. Tedbir Kararının Süresi 211
v. Tedbir Kararına Karşı Kanun Yolu 212
vi. Unutulma Hakkı ve Kişinin Adının İnternet Adresi İle İlişkilendirilmemesi 216
dd. 5651 Sayılı Kanun Madde 9/A Uyarınca İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Erişimin Engellenmesi 222
i. Tedbirin Hukuki Niteliği 223
ii. Tedbir Kararı Verilmesinin Koşulları 223
iii. Tedbir Kararının Verilme ve Yerine Getirilme Usulü 225
iv. Tedbir Kararının Süresi 226
v. Tedbir Kararına Karşı Kanun Yolu 228
5. Haber Kaynağının Gizliliğinin Korunması ve Tanıklıktan Çekinme Hakkı 229
a. Genel Olarak 229
b. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatlarında ve Mukayeseli Hukukta Haber Kaynağının Gizliliğinin Korunması ve Tanıklıktan Çekinme Hakkı 231
c. Türk Hukukunda Haber Kaynağının Gizliliğinin Korunması ve Tanıklıktan Çekinme Hakkı 237
aa. Basılmış Eserlerde Haber Kaynağının Gizliliğinin Korun- ması ve Tanıklıktan Çekinme Hakkı 238
bb. Diğer Yayınlarda Haber Kaynağının Gizliliğinin Korunması ve Tanıklıktan Çekinme Hakkı 245
6. İzin 247
7. Düzeltme ve Cevap Hakkı 249
a. Genel Olarak 249
b. Tarihi Gelişim 250
c. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatlarında ve Ulusla- rarası Metinlerde Düzeltme ve Cevap Hakkı 252
d. Türk Hukukunda Düzeltme ve Cevap Hakkı 255
aa. Basılmış Eserlere Karşı Düzeltme ve Cevap
Hakkı 256
bb. Radyo ve Televizyon Yayınlarına Karşı Düzeltme ve Cevap Hakkı 272
cc. Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu Yayınlarına Karşı Düzeltme ve Cevap Hakkı 279
dd. İnternet Yayınlarına Karşı Düzeltme ve Cevap
Hakkı 287
İKİNCİ BÖLÜM
BASIN VE YAYIN YOLUYLA İŞLENEN SUÇLAR BAKIMINDAN HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ
A. GENEL OLARAK 291
B. HAKKIN KULLANILMASI 295
I. Genel Olarak 295
II. Kişiye Tanınmış ve Doğrudan Doğruya Hak Sahibinin Kendisi Tarafından Kullanılabilen Bir Hakkın Olması 296
1. Kişiye Tanınmış ve Doğrudan Doğruya Hak Sahibinin Kendisi Tarafından Kullanılabilen Hak Olarak Basın Özgürlüğü 296
a. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde Basın
Özgürlüğü 300
b. 1982 Anayasası’nda Basın Özgürlüğü 303
2. Hakkın Kullanılması Kapsamında Dayanılabilecek Basın Özgürlüğü ile Bağlantılı Diğer Özgürlükler 307
a. İfade Özgürlüğü 309
b. Bilim ve Sanat Özgürlüğü 313
3. Basın Özgürlüğünün Kapsamı 316
a. Bilgi Edinme Hakkı 317
b. Yorumlama ve Eleştiri Hakkı 322
aa. Genel Olarak 322
bb. Yorum veya Eleştirinin Muhatabının Kimliği veya Niteliği Uyarınca Hakkın Kapsamı 327
i. Cumhurbaşkanına Yönelik Eleştiriler 332
ii. Devletin Kurum ve Organlarına Yönelik Eleştiriler 336
cc. Yorum veya Eleştirilerde Kullanılan İfadelerin Niteliği Uyarınca Hakkın Kapsamı 343
c. Haber Verme (Yayma) Hakkı 349
aa. Genel Olarak 349
bb. Haberin Gerçek ve Güncel Olması 352
i. Haberin Gerçek Olması 352
ii. Haberin Güncel Olması 368
cc. Haberin Verilmesinde Kamu Yararı Bulunması 371
dd. Haberin İçeriği ile Haberin Verilişi Arasında Düşünsel Bağ Bulunması 378
d. Yaratma Hakkı 382
III. Hakkın Sınırları İçerisinde Kullanılması ve Hakkın Kötüye Kullanılması Niteliğinde Olmaması 383
1. Basın Özgürlüğünün Sınırları 386
a. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde Basın Özgürlüğünün Sınırları 387
b. 1982 Anayasası’nda Basın Özgürlüğünün Sınırları 390
aa. Anayasa Madde 26 Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 390
bb. Anayasa Madde 27 Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 395
cc. Genel Değerlendirme 397
c. İlgili Mevzuatında Basın Özgürlüğünün Sınırları 401
aa. 5187 sayılı Basın Kanunu Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 402
bb. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 404
cc. Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 407
dd. 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzen- lenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun Uyarınca Basın Özgürlüğünün Sınırları 409
2. Hakkın Kötüye Kullanılmaması 409
a. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 410
b. 1982 Anayasası’nda Hakkın Kötüye Kullanılması
Yasağı 414
IV. Hakkın Sınırları İçerisinde Kullanılıp Kullanılmadığının Tespiti: Çatışan Haklar Arasında Dengeleme 417
1. Basın Özgürlüğünün Sınırları Kapsamında Koruma Altına Alınan Hukuki Değerler 418
a. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması 418
b. Özel Hayat ve Aile Hayatının Korunması 419
aa. Özel Hayatın ve Hayatın Gizli Alanının
Korunması 420
bb. Haberleşmenin Gizliliğinin Korunması 428
cc. Kişisel Verilerin Gizliliğinin Korunması 432
dd. Aile Hayatının Korunması 433
c. Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğünün Korunması 435
d. Devlet Sırrı Olarak Usulünce Belirtilmiş Bilgilerin Korunması 439
e. Genel Ahlakın Korunması 442
2. Basın Özgürlüğü ile Çatışan Haklar Arasındaki
Dengeleme 445
a. Onur, Şeref ve Saygınlık ile Basın Özgürlüğü Arasındaki Dengeleme 446
aa. Hakaret Suçunda Dengeleme 448
i. Genel Olarak 448
ii. Tüzel Kişiler ve Kişi Topluluklarına Yönelik Kullanılan İfadeler Bakımından Dengeleme 466
iii. Karikatürler Bakımından Dengeleme 471
bb. Kişinin Hatırasına Hakaret Suçunda Dengeleme 472
cc. Gizliliğin İhlali Suçunda Dengeleme 475
dd. Basın Kanunu Madde 21 Bakımından
Dengeleme 485
ee. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yaklaşımı 492
i. Genel Olarak 492
ii. Kişilerin Ölümünün Ardından Yapılan Yayınlar Bakımından Dengeleme 503
iii. Adli Haberler Bakımından Dengeleme 505
b. Özel Hayatın Gizliliği ile Basın Özgürlüğü Arasındaki Dengeleme 509
aa. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçunda
Dengeleme 510
bb. Haberleşmenin Gizliliğini İhlal Suçunda
Dengeleme 516
cc. Kişiler Arasındaki Konuşmaların Dinlenmesi ve Kayda Alınması Suçunda Dengeleme 520
dd. Kişisel Verilerin Kaydedilmesi ve Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme veya Ele Geçirme Suçlarında Dengeleme 526
ee. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yaklaşımı 533
c. Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğü ile Basın Özgürlüğü Arasındaki Dengeleme 547
aa. Ayrılıkçı Terör Örgütü Propagandası Bakımından Dengeleme 550
i. Terör Örgütü Propagandası (TMK m. 7/2) Suçunda Dengeleme 556
ii. Terör Örgütlerinin Cebir, Şiddet veya Tehdit İçeren Yöntemlerini Meşru Gösterme, Övme, Bu Yöntemlere Baş- vurmayı Teşvik Eden Bildiri veya Açıklamaları Basma veya Yayma (TMK m. 6/2) Suçlarında Dengeleme 562
bb. Terörle Mücadelede Görev Almış Kamu Görevlilerinin Kimliklerinin Açıklanması, Yayınlanması veya Bu Yolla Kişilerin Hedef Gösterilmesi (TMK m. 6/1) Suçunda Dengeleme 564
cc. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yaklaşımı 566
d. Devlet Sırrının Korunması ile Basın Özgürlüğü Arasındaki Dengeleme 576
aa. Türk Ceza Kanunu’nda Devlet Sırrını Korumaya Yönelen Suçlarda Dengeleme 576
bb. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yaklaşımı 588
e. Genel Ahlakın Korunması ile Basın Özgürlüğü Arasındaki Dengeleme 595
aa. Müstehcenlik Suçunda Dengeleme 595
bb. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Yaklaşımı 610
C. İLGİLİNİN RIZASI 615
I. Genel Olarak 615
II. Hukuki Temeli 615
III. Hukuki Niteliği 617
IV. Koşulları 625
1. Üzerinde Mutlak Surette Tasarruf Edilebilecek Bir Hak Olması 626
2. Rıza Gösterenin Rıza Ehliyetine Sahip Olması 634
3. Serbest İradenin Ürünü Olan Rızanın Usulüne Uygun Olarak Açıklanmış Olması 639
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 645
KAYNAKÇA 665