Belediye Gelirleri
BELEDİYE GELİRLERİ
Adil NAS
- İdarelerarası Mali İlişkiler ve Bazı Ülkelerde Mahalli İdare (Belediye) Gelirleri
- Bazı Yabancı Ülkelerde Belediyelerin Gelirleri
- Belediye Gelirleri Tarihçesi
- Türkiye'de Belediye Gelirleri
- Belediye Bütçeleri
- Büyükşehir Belediyeleri ve Finansmanı
- İller Bankası
İÇİNDEKİLER
Önsöz 5
Kısaltmalar 19
§ 1-GİRİŞ 21
I. Belediye ve Belediye Gelirleri 21
A. Belediyenin Tanımı 21
B. Belediyelerin Gelir İhtiyacı 21
C. Belediye Gelirlerinin Sınıflandırılması 22
1. Belediye Gelirlerinin Özelliklerine Göre Sınıflandırılması 22
2. Belediye Gelirlerinin Çeşitlerine Göre Ayrılması 22
3. Belediye Gelirlerini Elde Edildiği Kaynaklarına Göre Sınıflandırmak 23
a. Belediyelerin Öz Gelirleri 23
b. Devletin Yönetim ve Tasarrufu Altında Bulunan Kaynaklardan Doğan Gelirler 23
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARELERARASI MALİ İLİŞKİLER VE
BAZI ÜLKELERDE MAHALLİ İDARE (BELEDİYE) GELİRLERİ
§ 2-İDARELERARASI MALİ İLİŞKİLER (MALİ TEVZİN) 25
I. Genel Açıklama 25
II. İdarelerarası Mali İlişkilerin Düzenlenmesini Gerektiren Nedenler 26
A. Ekonomik Neden 26
B. İdari Neden 26
C. Toplumsal ve Siyasal Neden 27
D. Gelirleri Merkezileştirme Eğilimi 27
III. Gelir Bölüşümünü Etkileyen Faktörler 27
A. İdari Etkinlik 28
B. Milli Gelir Seviyesindeki Farklılıklar 28
C. Yürütülen Hizmetlerin Özelliğinden Kaynaklanan Faktörler 29
D. Merkeziyetçilik ve Yerinden Yönetimin Sebep Olduğu Faktörler 29
V. Gelir Bölüşümü Sistemleri 30
A. Bağımsızlık Sistemi 30
B. Bağımlılık Sistemi 31
İKİNCİ BÖLÜM
BAZI YABANCI ÜLKELERDE BELEDİYELERİN GELİRLERİ
§ 3-ULUSLARARASI PERSPEKTİF AÇISINDAN BELEDİYELERİN (MAHALLİ İDARELERİN) FİNANSMANI 33
I. Genel Açıklama 33
II. OECD Ülkelerinde Mahalli İdarelerde Vergilendirme 33
III. Bazı Ülkelerde Mahalli İdarelerin Finansman Kaynakları 34
A. Amerika Birleşik Devletleri 34
1. Emlak Vergisi 34
2. Satış Vergileri 37
3. Gelir Vergisi 38
4. Harçlar ve Ücretlendirmeler 39
B. İngiltere 40
C. Fransa 42
D. Japonya 44
E. Kanada 45
F. Almanya 46
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BELEDİYE GELİRLERİ TARİHÇESİ
§ 4-TÜRKİYE‘DE BELEDİYE GELİRLERİ TARİHÇESİ 49
I. Genel Açıklama 49
II. 1981 Öncesi Dönemde Yapılan Değişiklikler 50
A. 5237 Sayılı Belediye Geliri Kanunu'nun Yürürlüğe Girmesi 50
B. 5237 Sayılı Kanuna Yöneltilen Eleştiriler 50
C. 1961 Anayasa'sında Belediyelerle İlgili Yapılan Değişiklikler 51
D. Merkezi İdarelere Belediyelerce Ödenen Payların Kaldırılması 51
E. Emlak Vergisi Kanunu İle İlgili Yapılan Değişiklikler 52
F. Çeşitli Kanunlarla Belediye Borçlarının Tahkim ve Terkin Edilmesi 52
G. Anayasa Mahkemesinin Belediye Gelirlerini Etkileyen Kararları 53
H. Merkezi İdare Vergi Gelirlerinden Belediyelere Aktarılan Paylarla İlgili Düzenlemeler 54
1. Gelir ve Kurumlar Vergilerinden Belediye Payı 54
2. Tekel Maddesi Safi Gelirinden Belediye Payı 55
3. Gümrük Vergisinden Belediye Payı 55
5. Emlak Vergisinden Ayrılan Belediye Payı 55
6. Akaryakıt İstihsal Vergisinden Ayrılan Belediye Payı 55
7. Motorlu Kara Taşıtları Vergisinden Belediye Payı 55
8. Trafik Cezalarından Belediye Payı 55
III.1981 Sonrası Dönemde Belediye Gelirleri İle İlgili Yapılan Değişiklikler 55
A. Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun 56
B. 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunun Özellikleri 56
1. 2464 Sayılı Kanunun Yapısı 57
2. Yeni Vergilerin İhdası ve Düzenlemesi 57
3. Belediyelerin Gruplara Ayrılması 58
C. Vergi ve Harç Tarifelerinin Tespiti 58
D. Çevre Temizlik Vergisinin İhdas Edilmesi 59
IV. 2004 Sonrası Dönemde Belediye Gelirleri İle Yapılan Değişikler 59
A. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun Çıkartılması 59
B. 5393 sayılı Yeni Belediye Kanununun Yürürlüğe Girmesi 59
C. 5779 Sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun Çıkarılması 60
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE BELEDİYE GELİRLERİ
§ 5-BELEDİYELERE GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİNDEN VERİLEN PAYLAR 61
I. Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Verilen Paylar 61
A. Genel Açıklama 61
B. Belediyelere Verilecek Payların Oranı 61
C. Belediye Paylarının Hesaplanması ve Gönderilmesi 62
§ 6-BELEDİYELERİN ÖZ GELİRLERİ 63
I. Genel Açıklama 63
II. Vergiler 65
A. Emlak Vergisi 66
1. Genel Bilgiler 66
2. Emlak Vergisinin Tarihçesi 67
3. Yasal Düzenleme 70
4. Emlak Vergisinin Yapısı 70
5. Bina Vergisi 70
a. Bina Yapısının Konusu 70
b. Bina Vergisinin Mükellefi 71
c. Bina Vergisinde Daimi Muaflıklar 72
d. Bina Vergisinde Geçici Muaflıklar 74
aa. Turizmi Teşvik Muaflığı 75
bb. Doğal Afetler Nedeniyle İnşa Edilen Binaların Muaflığı 75
cc. Geri Kalmış Yörelerde İnşa Edilen Sinai Tesisler Muaflığı 75
dd. Mesken Muaflığı 75
ee. Fuar, Sergi ve Panayır Muaflığı 76
ff. Organize Sanayi Bölgeleri İle Sanayi ve Küçük Sanat Sitelerindeki Bina Muaflığı 76
e. Bina Vergisinde Matrah 76
aa. Vergi Değeri 77
bb. Bina Vergisi İle İlgili Vergi Haritaları 77
cc. Bina Vergi Değerlerinin Takdirinde Gözönünde Bulundurulacak Hususlar 77
dd. Bina Vergisi Değerlemesinde, Binaların Kullanış Tarzına Göre Yapıların Ayırımı 77
ee. Bina Vergisi Değerlemesinde Binaların İnşaat Çeşitlerine Göre Yapılan Ayırımı 78
ff. Bina Vergisi Değerlemesinde Binaların İnşaat Sınıflarına Göre Yapılan Ayırımı 78
gg. Bina Vergisi Değerinin Tamamı İtibariyle Takdir Veya Ayrı Takdir Edilmesi 78
hh. Müşterek Mülkiyette Bina Vergisi Değerinin Takdir Edilmesi 79
ıı. İştirak Halindeki Mülkiyette Bina Vergisi Değerinin Takdir Edilmesi 79
ii. Bina Vergisinde Mütemmim Cüzler, Eklentiler ve Müştemalatın Takdiri 79
jj. Bina Vergi Değerinin Takdiri 79
aaa. Bina Vergisi Değerinin Emsal Bina Bedeline Göre Tespit Edilmesi 79
bbb. Bina Vergi Değerinin Maliyet Bedeli Yoluyla Bulunması 80
ccc. Bina Vergi Değerinin Ortalama Gelir Bedeli Yoluyla Bulunması 81
f. Bina Vergisinde Oran 81
g. Bina Vergisinde Beyan Usulü 82
aa. Genel Beyan 82
bb. En Az (Asgari) Beyan Değeri 83
cc. Ara Beyanı 83
dd. Bölgesel Beyan 84
ee. Beyanname Verme Süresi 85
ff. İştirak ve Müşterek Mülkiyette Beyanname Verilmesi 86
gg. Beyannamenin Verileceği Yer 86
hh. Beyannamenin Verilmemesi Veya Düşük Beyanda Bulunulması Halinde Yapılacak İşlem 86
h. Bina Vergisinin Ödenmesi 87
6. Arazi Vergisi 87
a. Arazi Vergisinin Konusu 87
b. Arazi Vergisinin Mükellefi 88
c. Arazi Vergisinde Daimi Muaflıklar 88
d. Arazi Vergisinde Geçici Muaflıklar 89
e. Arazi Vergisinde İstisna 90
f. Arazi Vergisinde Matrah 91
aa. Arsaların Takdirinde Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar 91
bb. Müşterek ve İştirak Halindeki Mülkiyetle Arsaların Vergi Değerlerinin Takdir Edilmesi 91
cc. Arsa Vergi Değerinin Takdir Edilmesi 92
aaa. Arsa Vergi Değerinin Emsal Arsa Bedeline Göre Takdir Edilmesi 92
bbb. Arsa Vergi Değerinin Bina Vergisi Değeri Yoluyla Bulunması 92
g. Arazi Vergi Değerlerinin Takdirinde Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar 92
aa. Arazi Vergisinin Değerinin Tespit Edilmesinde Göz Önünde Bulundurulan Arazi Cinsinin Sınıf ve Kullanılma Durumları 93
bb. Toplu ve Ayrı Olarak Değerlendirilecek Arazi 93
cc. Müşterek ve İştirak Mülkiyette Arazi Vergisi Değerinin Takdir Edilmesi 93
dd. Arazi Vergi Değerinin Takdiri 93
aaa. Arazi Vergi Değerinin Emsal Arazi Bedeline Göre Takdiri 93
bbb. Arazi Vergi Değerinin Yıllık Üretim Yoluyla Bulunması 94
ee. Tarım Arazisinin Vergi Değerinin Tespitinde Verim Gücünün Gözönünde Bulundurulacağı Durumlar 94
h. Arazi Vergisinde Oran 94
ı. Arazi Vergisinde Mükellefiyetin Başlaması ve Bitmesi 95
i. Arazi Vergisinde Beyan Usulü 96
j. Arazi Vergisinin Tarh ve Tahakkuku 96
k. Arazi Vergisinin Ödenmesi 97
7. Emlak Vergisinde Yeniden Değerleme 97
8. Emlak Vergisinin Bölüşümü 98
9. Emlak Vergisinde Kısıtlama Halleri 98
10. Emlak Vergisi İle Kamulaştırma Bedeli Arasındaki İlişki 99
11. Emlak Vergisinde Zamanaşımı 100
12. Emlak Vergisinde Güvenlik Önlemleri 101
13. Emlak Vergisinin Sorunları, Çözüm Önerileri ve Alınması Gereken Tedbirler 102
B. Çevre Temizlik Vergisi 104
1. Genel Bilgiler 104
2. Çevre Temizlik Vergisinin Konusu ve Kapsamı 104
3. Verginin Mükellefi 105
4. Muaflıklar 105
5. Çevre Temizlik Vergisinde Tarife ve Bina Gruplarının Tespiti 106
a. Konutlara Ait Çevre Temizlik Vergisi Tarifesi 106
b. İşyerleri ve Diğer Şekillerde Kullanılan Binalara Ait Çevre Temizlik Vergisi 106
c. Bina Gruplarının Tespiti 107
6. Çevre Temizlik Vergisinde Binaların Derece İntıbaki ve Bunların İlanı 108
7. Çevre Temizlik Vergisinde Müteakip Yıllarda Uygulanacak Vergi Miktarının Saptanması 110
8. Verginin Beyan Edilmesi ve Tahakkuku 110
9. Verginin Ödenmesi 111
10. Atık Su İle İlgili Çevre Temizlik Vergisi 111
11. Çevre Temizlik Vergisinin Dağılımı 111
C. Meslek Vergisi 112
D. İlan ve Reklam Vergisi 112
1. Verginin Konusu 112
2. Mükellef ve Sorumlu 113
3. Vergi Kolaylıkları 114
4. Verginin Tarifesi ve Oranı 115
5. Verginin Beyanı 116
6. Verginin Ödenmesi 116
E. Eğlence Vergisi 116
1. Verginin Konusu 116
2. Verginin Yükümlüsü 117
3. Vergi Kolaylıkları 117
4. Verginin Matrahı 117
5. Verginin Oranı ve Miktarı 118
a. Oransal Tarife 118
aa. Biletle Girilen Yerlerde 118
bb. Müşterek Bahislerde 118
b. Maktu Tarife 118
F. Akaryakıt Tüketim Vergisi 119
G. Haberleşme Vergisi 119
1. Verginin Konusu 119
2. Verginin Mükellefi 119
3. Verginin Matrahı 119
4. Vergi Kolaylıkları 120
5. Verginin Oranı 120
6. Verginin Beyanı 120
7. Verginin Ödenmesi 120
H. Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi 120
1. Verginin Konusu 120
2. Verginin Mükellef ve Sorumlusu 121
3. Vergi Kolaylıkları 121
4. Verginin Matrahı 122
5. Verginin Oranı 122
6. Verginin Beyanı ve Ödenmesi 122
İ. Yangın Sigortası Vergisi 122
1. Yangın Sigortası Vergisinin Konusu 122
2. Yangın Sigortası Vergisinin Mükellefi 123
3. Yangın Sigortası Vergisinin Matrahı 123
4. Yangın Sigortası Vergisinin Oranı 123
5. Yangın Sigortası Vergisinin Beyanı 123
6. Yangın Sigortası Vergisinin Ödenmesi 123
III. Belediye Harçları 124
A. İşgal Harcı 124
1. İşgal Harcının Konusu 125
2. İşgal Harcının Mükellefi 125
3. İşgal Harcında Kolaylıklar 126
4. İşgal Harcının Matrahı 126
5. İşgal Harcının Tarifesi 126
6. İşgal Harcının Ödenmesi 126
B. Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcı 127
1. Harcın Konusu 127
2. Harcın Mükellefi 127
3. Harcın Tarifesi 127
4. Mükellefiyet Dönemi 127
5. Harcın Ödenmesi 127
C. Kaynak Suları Harcı 127
1. Harcın Konusu 127
2. Harcın Mükellefi 127
3. Harç Kolaylıkları 127
5. Harcın Tarifesi 128
5. Harcın Ödenmesi 128
D. Tellallık Harcı 128
1. Harcın Konusu 128
2. Harcın Mükellefi 129
3. Harcın Matrahı 129
4. Harc Oranı 129
5. Harcın Ödenmesi 129
E. Hayvan Kesimi, Muayene ve Denetleme Harcı 130
1. Harcın Konusu 130
2. Harc Mükellefi 130
3. Harc Kolaylıkları 130
4. Harcın Tarifesi 130
5. Harcın Ödenmesi 130
F. Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı 130
1. Harcın Konusu 130
2. Harcın Mükellefi 131
3. Harç Kolaylıkları 131
4. Harcın Tarifesi 131
5. Harcın Ödenmesi 132
G. Bina İnşaat Harcı 132
1. Harcın Konusu 132
2. Harcın Mükellefi 132
3. Harç Kolaylıkları 133
4. Harcın Matrahı 134
5. Harcın Tarifesi 134
a. Konut İnşaatı 134
b. İşyeri İnşaatı 134
6. Harcın Ödenmesi 135
H. Kayıt ve Suret Harcı 135
1. Harcın Konusu 135
2. Harcın Mükellefi 135
3. Harcın Tarifesi 135
4. Harcın Ödenmesi 135
İ. İmar İle İlgili Harçlar 136
1. İmarla İlgili Harçların Konusu 136
2. İmarla İlgili Harçların Mükellefi 136
3. İmar İle İlgili Harçlarda, Harç Kolaylıkları 136
4. İmarla İlgili Harçların Tarifesi 136
5. İmarla İlgili Harçların Ödenmesi 137
J. İşyeri Açma İzni Harcı 137
1. Harcın Konusu 137
2. Harcın Mükellefi 138
3. Harcın Tarifesi 138
5. Harcın Ödenmesi 138
K. Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı 138
1. Harcın Konusu 138
2. Harcın Mükellefi 138
3. Harcın Tarifesi 139
5. Harcın Ödenmesi 139
L. Sağlık Belgesi Harcı 139
1. Harcın Konusu 139
2. Harcın Mükellefi 139
3. Harcın Tarifesi 139
5. Harcın Ödenmesi 140
IV. Harcamalara Katılma Payları 140
A. Yol Harcamalarına Katılma Payı 141
B. Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payı 141
C. Su Tesisleri Harcamalarına Katılma Payı 141
D. Harcamalara Katılma Payları İle İlgili Ortak Hükümler 142
1. Payların Hesaplanması 142
2. Payların Tahakkuk Şekli 143
3. Payların Tahakkuk Zamanı 143
4. Payların İlanı 143
5. Payların Tahsil Şekli 143
V. Ücrete Tabi İşler 144
A. Belediyenin İlgililerin İsteğine Bağlı Olarak Yaptıkları İşler Karşılığında Aldıkları Ücretler 144
B. Belediyeye Tekel Olarak Verilmiş İşlerin Kendi Özel Hükümlerine Tabi Olması 145
VI. Müze Giriş Ücretleri İle Madenlerden Belediyelere Pay Verilmesi 146
A. Belediyelere Müze Girişi Ücretlerinden Pay Verilmesi 146
B. Belediyelere Madenlerden Pay Verilmesi 146
§ 7-BELEDİYELERE YAPILAN DEVLET YARDIMLARI 147
I. Genel Açıklama 147
II. Belediyelere Devlet Yardımının Sebepleri 148
III. Belediyelere Yapılan Devlet Yardımlarının Çeşitleri 149
A. Genel Amaçlı Yardımlar (Blok Grant, Rate Suppurt Grant) 149
B. Özel Amaçlı Yardımlar (Specifik Grants) 150
IV. Belediyelere Yapılan Devlet Yardımının Tahsisi ve Sonuçları 151
§ 8-TÜRKİYE'DE MERKEZİ İDARE TARAFINDAN BELEDİYELERE YAPILAN KARŞILIKSIZ YARDIMLAR 152
I. İller Bankası 152
II. Çevre Bakanlığı 153
III. Maliye Bakanlığı 153
IV. İçişleri Bakanlığı 154
V. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 155
VI. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı 155
VII. Kültür Bakanlığı 156
A. Taşınmaz Kültür Varlıkları İle İlgili Yapılan Yardımlar 156
B. Kültürel Etkinlikler İçin Yapılan Yardımlar 157
VIII. Devlet Planlama Teşkilatı ve Kalkınmada Öncelikli Yerler 157
IX. Hazine 159
X. Merkezi İdarenin Doğrudan Bazı Belediye Hizmetlerini Üstlenmesi 160
XI. Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Hakkında Kanun 160
§ 9-BELEDİYELERİN BORÇLANMALARI 160
I. Genel Açıklama 160
II. Belediye Borçlanmasının Hukuki Dayanağı 160
III. Belediyelerde Borçlanmanın Gerekliliği ve Faydaları 162
IV. Belediye Borçlarının Denetlemesi 162
V. Belediyle Borçlarının Çeşitleri 163
VI. Belediye Borçlarında Teminat 163
VII. Türkiye'de Belediyelerin Borçlanabilme İmkanları 164
A. Belediyelerin İller Bankası'ndan Diğer Devlet Bankalarından ve Başka Kuruluşlardan Aldığı Borçlar 164
1. İller Bankası 164
a. Yapılacak İşin Belediyeler Adına İller Bankası Tarafından Yüklendiğinde Kullandırılan Krediler 164
aa. Uzun ve Orta Vadeli Krediler 165
aaa. Orta ve Uzun Vadeli Kredilerin Şartları 165
bbb. Orta ve Uzun Vadeli Kredilerin Vadeleri 165
bb. Kısa Vadeli Krediler 165
aaa. Kısa Vadeli Kredilerin Kaynağı ve Verileceği Haller 165
bbb. Kısa Vadeli Kredilerin Limiti ve Vadesi 166
b. Belediyeler Tarafından Doğrudan Gerçekleştirilen İşlere Verilen Krediler 166
aa. Banka kaynaklarından sağlanan Krediler 166
aaa. Orta ve Uzun Vadeli Krediler 166
bbb. Kısa Vadeli Krediler 166
bb. Banka Dışı Kuruluşlardan Temin Edilen Krediler 166
B. Devlet Su İşleri 168
C. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı 169
1. Teknik Hizmetler Kredisi 170
2. Altyapı ve Sosyal Donatı Hizmet Kredisi 171
3. Konut Kredisi 173
D. Çevre Bakanlığı 174
VIII. Devlet Tarafından Belediye Borçlarının Ertelenmesi (Tahkim) ya da Tümüyle Ortadan Kaltırılması (Terkin) 175
§10-BELEDİYELERİN EMLAK GELİRLERİ 176
I. Genel Açıklama 176
II. Belediye Emlakının Çeşitleri 177
A. Belediyelerin Sahip Olduğu Kamu Emlakı 177
B. Belediyelerin Özel Emlakı 177
§11-PARA CEZALARI 178
II. Genel Açıklama 178
A. Kamu Düzenini İhlalden Dolayı Belediyelerce Verilen Para Cezaları 178
B. Vergi ve Zam (Tazminat) Cezaları 179
BEŞİNCİ BÖLÜM
BELEDİYE BÜTÇELERİ
§12-BELEDİYE BÜTÇESİ 181
I. Genel Açıklama 181
II. Belediye Bütçesinin Tanımı 181
III. Belediye Bütçesi İle Devlet Bütçesi Arasındaki Farklar 181
IV. Belediye Bütçesinin Hazırlanması 182
V. Belediye Bütçesinin Onayı ve Kesinleşmesi 182
ALTINCI BÖLÜM
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ VE FİNANSMANI
§13-BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ VE GELİRERİ 185
I. Genel Bilgiler 185
II. Büyükşehir Belediyesinin Gelirleri 186
III. Büyükşehir Belediye Bütçesi 187
YEDİNCİ BÖLÜM
İLLER BANKASI
§ 14-İLLER BANKASI 189
I. Genel Açıklama 189
II. İller Bankasının Sermayesi 189
III. İller Bankasının Görevleri 190
IV. İller Bankasının Yönetim Yapısı 191
A. Genel Kurul 191
B. Yönetim Kurulu 191
C. Denetçiler 192
D. Genel Müdür 192
V. İller Bankasının Hak ve İmtiyazları 192
SONUÇ 195
