İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM BİLİM, SANAT VE ÖZGÜRLÜK TERİMLERİNİN KAVRAMSAL TEMELLERİ, TEMEL HAK NİTELİKLERİ VE HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ 1.1. BİLİM VE SANAT KAVRAMLARI 17 1.1.1. Bilim Kavramı 17 1.1.2. Sanat Kavramı 20 1.1.3. Bilim ve Sanat İlişkisi 24 1.2. ÖZGÜRLÜK KAVRAMI 26 1.2.1. Özgürlük ve İnsan Hakları 26 1.2.2. Evrimsel Süreçte Özgürlük Anlayışı ve İnsan Hakları 28 1.3. BİLİM ÖZGÜRLÜĞÜ 32 1.3.1. Bir Temel Hak Olarak Bilim Özgürlüğünün Hukuki Niteliği 32 1.3.2. Bilim Özgürlüğünün Kapsamı ve Öznesi 34 1.3.2.1. Bilim Özgürlüğünün Kapsamı 34 1.3.2.1.1. Bilim Özgürlüğünün Genel Kapsamı 34 1.3.2.1.2. Bilimsel Araştırma Özgürlüğü 38 1.3.2.1.2.1. Deney Yapma Hakkı 40 1.3.2.1.2.2. Araştırma Yapmak İçin Gerekli Araçlara ve Koşullara Sahip Olma Hakkı 41 1.3.2.1.3. Bilimi Yayma ve Bilgiye Erişme Özgürlüğü 42 1.3.2.2. Bilim Özgürlüğünün Öznesi 43 1.3.3. Bilim Özgürlüğünün Hukukun Bazı Dallarıyla ve Hukukun Sağladığı Bazı Haklarla İlişkisi 44 1.3.3.1. Genel Olarak Bilim Özgürlüğünün Hukukla İlişkisi 44 1.3.3.2. Bilim Özgürlüğünün Anayasa Hukuku ile İlişkisi 46 1.3.3.2.1. İnsan Onuru Bakımından Bilim Özgürlüğü 46
1.3.3.2.2. Özel Hayatın Gizliliği Bakımından Bilim Özgürlüğü 49 1.3.3.2.3. Yaşam, Sağlık ve Vücut Bütünlüğü Hakkı Bakımından Bilim Özgürlüğü 49 1.3.3.3. Bilim Özgürlüğünün Ceza Hukuku ile İlişkisi 50 1.3.3.3.1. İnsan Üzerinde Deneyin Ceza Hukuku Bakımından Sonuçları 51 1.3.3.3.2. Hayvanlar Üzerindeki Deneyin Ceza Hukuku Bakımından Sonuçları 54 1.3.3.4. Bilim Özgürlüğünün İdare Hukuku ile İlişkisi 57 1.4. SANAT ÖZGÜRLÜĞÜ 59 1.4.1. Bir Temel Hak Olarak Sanat Özgürlüğünün Hukuki Niteliği 59 1.4.2. Sanat Özgürlüğünün Kapsamı ve Öznesi 60 1.4.2.1. Sanat Özgürlüğünün Kapsamı 60 1.4.2.1.1. Sanat Özgürlüğünün Genel Kapsamı 60 1.4.2.1.2. Sanatsal İfade Özgürlüğü 63 1.4.2.1.3. Sanatsal Yaratma Özgürlüğü 66 1.4.2.1.4. Sanatı Yayma Özgürlüğü 67 1.4.2.1.5. Sanattan Yararlanma Özgürlüğü 69 1.4.2.2. Sanat Özgürlüğünün Öznesi 70 1.4.3. Sanat Özgürlüğünün Bazı Hukuk Dallarıyla İlişkisi 72 1.4.3.1. Genel Olarak Sanat Özgürlüğünün Hukuk Dallarıyla İlişkisi 72 1.4.3.2. Sanat Özgürlüğünün Anayasa Hukukuyla İlişkisi 72 1.4.3.2.1. Anayasada Yer Alan Sanat Özgürlüğüne İlişkin Hükümler 72 1.4.3.2.2. Kişinin Şeref ve Haysiyetinin Korunması Bakımından Sanat Özgürlüğü 75 1.4.3.2.3. Özel Hayatın Korunması Bakımından Sanat Özgürlüğü 76 1.4.3.3. Sanat Özgürlüğünün İdare Hukuku ile İlişkisi 79 1.4.3.4. Sanat Özgürlüğünün Ceza Hukuku ile İlişkisi 81 1.4.3.4.1. Sanat Özgürlüğünün Ceza Hukuku ile İlişkisinin Genel Değerlendirilmesi 81 1.4.3.4.2. Sanat Özgürlüğünün Hakaret Suçu Bakımından Değerlendirilmesi 82 1.4.3.4.3. Sanat Özgürlüğünün Müstehcenlik Suçu Bakımından Değerlendirilmesi 85
İçindekiler 11 1.4.3.4.4. Sanat Özgürlüğünün Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa Muhalefet Suçu Bakımından Değerlendirilmesi 89
İKİNCİ BÖLÜM BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜNÜN, DİĞER TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ULUSLARARASI VE ULUSAL MEVZUATTAKİ YERİ 2.1. BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜNÜN, DİĞER TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 93 2.1.1. Bilim, Sanat ve Özgürlük İlişkisi 93 2.1.2. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün İfade Özgürlüğü Bakımından Değerlendirilmesi 96 2.1.3. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Akademik Özgürlük Bakımından Değerlendirilmesi 101 2.1.4. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Fikri Mülkiyet Hakları Bakımından Değerlendirilmesi 105 2.1.5. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Kültürel Yaşama Katılma Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi 109 2.2. ULUSLARARASI MEVZUATTA BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜ 110 2.2.1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ne Göre Bilim ve Sanat Özgürlüğü 111 2.2.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Bilim ve Sanat Özgürlüğü 113 2.2.3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Bilim ve Sanat Özgürlüğüne Yaklaşımı 118 2.2.4. Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’ne Göre Bilim ve Sanat Özgürlüğü 126 2.3. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ÖZELİNDE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜ 128 2.3.1. Amerika Birleşik Devletleri’nde Bilim Özgürlüğü 129 2.3.2. Amerika Birleşik Devletleri’nde Sanat Özgürlüğü 132 2.4. TÜRK HUKUKU’NDA BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜ 135 2.4.1. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Anayasal Boyutu 135 2.4.2. 1982 Anayasasında Bilim ve Sanat Özgürlüğü Hakkındaki Düzenlemeler 136 2.4.2.1. Anayasa Madde 27, Bilim ve Sanat Özgürlüğü 136 2.4.2.2. Anayasa Madde 26, Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti 140 2.4.2.3. Anayasa Madde 64, Sanatın ve Sanatçının Korunması 144
2.5. BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI 145 2.5.1. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Sınırları 145 2.5.1.1. Bilim Özgürlüğünün Sınırları 145 2.5.1.2. Sanat Özgürlüğünün Sınırları 148 2.5.2. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Devlet Tarafından Sınırlandırılması 150 2.5.2.1. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Devlet Tarafından Sınırlanmasının Genel İlkeleri 152 2.5.2.2. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Yasama Organı Tarafından Sınırlandırılması 162 2.5.2.3. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Yürütme Organı Tarafından Sınırlandırılması 162 2.5.3. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Devlet Dışı Kuruluşlar Tarafından Sınırlandırılması 168 2.5.4. Bilim ve Sanat Özgürlüğünün Bir Sınırlanma Biçimi Olarak Sansür ve Otosansür 170 SONUÇ 173 KAYNAKÇA 179
