Bireysel Başvuruda 3 Yıl: Bir İnsan Hakları Karnesi

Dr. Ahmet Burak BİLGİN

Bu kitap, farklı yerlerde yayımlanmış bulunanmakalelerin, bireysel başvuruya dair 3 yıllık insan hakları karnesinin birbütünlük içinde okuyucuya sunulması amacıyla hazırlanmış­tır. Söz konusumakalelerdeki kaynaklar güncellenmiş; kararlar gözden geçirilmiş; aralarındakibağlantılar tesis edilmek suretiyle konu bütünlüğü sağlanmış ve kitabadönüştürülmüştür.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. V

İÇİNDEKİLER. VII

GİRİŞ. 1

1. BÖLÜM:

TÜKETME KURALINA DAİR 3 YILLIKBİLANÇO

I. OLUMLU ÖRNEKLER. 8

a.“Etkili’’ Olan Yolların Tüketilmesi Gerektiği Yaklaşımı: Twitter ve Youtube   

      Kararları 8

b.Yaşam Hakkı Bakımından Telafisi İmkansız Zararların Doğabileceği Hallerde  

    Tüketme Kuralının Esnetilmesi 14

c.Zamanla Sınırlı Durumlarda Tüketme Kuralının Esnetilmesi Yaklaşımı 16

d.Tüketme Kuralı Bakımından Uygulamanın da Dikkate Alınması Yaklaşımı 17

e.Başvuru Yollarının Hangi Anda Tüketilmiş Sayılacağına İlişkin Hak Odaklı  

    Yaklaşım.. 19

f.Tüketme Kuralına İlişkin Esnek Yaklaşımın Bir Başka Örneği: Müstakar  

   İçtihadın Olduğu Durumlarda TemyizeBaşvurmanın Aranmaması 21

g.Makul Süreyi Aşan Yargılamalara İlişkin Başvurularda Tüketme Şartı  

    Aramayan Yaklaşım.. 23

h.Tutukluluk ile İlgili Şikayetlerde Tüketme Kuralının Esnek Yorumlanması  

     Yaklaşımı 24

II.OLUMSUZ ÖRNEKLER. 26

a.Mevcut Yollardan Hangisinin Tüketilmesi Gerektiğine İlişkin Yaklaşım.. 26

b.Tüketilmemesi Gereken Yolların Hata Sonucu Tüketilmesi Durumuna Dair  

    Sorunlu Yaklaşım.. 35

Bölüm Değerlendirmesi 37

2. BÖLÜM:

OLUMLUÖRNEKLER/UYGULAMALAR/YAKLAŞIMLAR

a.Otonom Yorum Meselesine Dair Yaklaşım.. 40

b.İfade ve Basın Özgürlüğüne İlişkin Yaklaşım.. 43

i.Twitter ve Youtube Kararları 44

ii.Öcalan ve Kürtçe Kararları 47

iii.Ali Karatay Kararı 53

iv.Ergün Poyraz (2) Kararı 54

v.İfade Özgürlüğünün Farklı Bir Boyutu ve R.Y.V. Kararı 58

c.Manevi Varlığın Korunması ve Bu Bağlamda Kişilik Hakkı 60

d.Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı Bağlamında Tutukluluğa İlişkin Yaklaşım.. 62

e.Din ve Vicdan Özgürlüğü ve Ayrımcılık Yasağı 65

i.Din ve Vicdan Özgürlüğü Boyutu. 65

ii.Ayrımcılık Yasağı (Eşit Muamele Hakkı) Boyutu. 66

iii.Laiklik – Özgürlük İlişkisi 69

f.Özel Hayatın Gizliliğine İlişkin Hak ve Özgürlük Odaklı Yaklaşım.. 70

g.Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri ile İlgili Hak ve Özgürlük Odaklı Yaklaşım.. 76

h.Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanmasında “Kanunilik” Şartına İlişkin  

     Olumlu Yaklaşım.. 80

i.Şekli Kanun Kriteri: Gerekli ama Tek Başına Yeterli Olmayan Şart 80

ii.İlave Kriterler: Maddi Kanun Kriterleri 82

iii.Sınırlamada Kanunilik Kriteri Bağlamında AY m.90/5 Hükmünün Etkisine İlişkin

      Benimsenen Yaklaşım.. 84

i.Adil Yargılanma Hakkı Bağlamındaki Olumlu Yaklaşımlar 85

i.Bariz Takdir Hatası ve Öngörülemezlik Durumlarında İlk Derece ve Temyiz  

    Mahkemesi Kararlarına Müdahale Edilmesineİlişkin Kararlar 85

ii.Makul Sürede Yargılanmaya İlişkin Kararlar 87

iii.  Delillerin Değerlendirilmesine İlişkin OlumluYaklaşım.. 87

iv.‘’Medeni Hak ve Yükümlülükler’’ Kavramının Geniş Yorumlanmasına Dair  

        Yaklaşım.. 92

v.Kanuna Aykırı Delil Meselesine Dair Olumlu Yaklaşım.. 93

vi.Mahkeme Kararlarının (Süresinde) Yerine Getirilmesine İlişkin Yaklaşım.. 96

j.AİHM’nin Pozitif Yükümlülük Doktrinine İlişkin Yaklaşım.. 98

i.Koruma ve Usul Boyutu. 98

ii.Cezasızlık Boyutu. 105

k.Etkilenmesi Gereken Hakkın “Güncel” Olması Kriteri Bağlamında Potansiyel  

    Mağdur Kavramına Yönelik Yaklaşım.. 110

Bölüm Değerlendirmesi 114

3. BÖLÜM:

OLUMSUZÖRNEKLER/UYGULAMALAR/YAKLAŞIMLAR

I.KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİ BAĞLAMINDAKİ SORUNLU YAKLAŞIM VE UYGULAMALAR  116

a.Ek Protokollere Dair Yaklaşım.. 117

b.Yasama İşlemleri ile Düzenleyici İdari İşlemlere Karşı Doğrudan Bireysel  

    Başvuru Yapılamaması Kuralının MutlakOlarak Uygulanması 120

c.Kamu Tüzel Kişilerine Yönelik Bireysel Başvuru Ehliyetsizliğinin Mutlak  

    Biçimde Uygulanması 128

d.Kişisel Olarak Etkilenme Şartına Yönelik Daraltıcı Yaklaşım.. 133

e.Yüksek Seçim Kurulunun Kararlarına Karşı Bireysel Başvuruya İzin  

    Verilmemesi 138

f.Zaman Bakımından Yetki Kuralının Uygulanmasındaki Sorunlu Yaklaşım.. 140

II.HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ESASINA İLİŞKİN SORUNLU YAKLAŞIM VE    

      UYGULAMALAR. 142

a.Ortak Koruma Alanının Belirlenmesine İlişkin Sorunlu Yaklaşımlar: Hakların

     Kapsamının AİHS ve Ona İlişkin AİHMİçtihadıyla Sınırlı Olarak  

     Belirlenmesine Yönelik Yaklaşım.. 143

i.Yasama Seçimleri Dışında Seçim Hakkının Bireysel Başvuruya Konu Olmaması 144

ii.Doğrudan Anayasanın Getirdiği Sınırlamalara Dair Şekilci Yaklaşım.. 146

iii.Adil Yargılanma Hakkının Kapsamına İlişkin Daraltıcı Yaklaşım.. 147

b.13. Madde Bağlamında Sınırlama Sebeplerinin Uygulanmasına İlişkin  

    Yaklaşım.. 149

i.Anayasada Herhangi Bir Sınırlama Sebebi Öngörülmemiş Hakların Sınırlanmasına

    Yönelik Yaklaşım.. 149

ii.Anayasanın 13. Maddesindeki Testin Uygulanmasına İlişkin Yaklaşım.. 153

c.İhlal İddialarının İncelenmesi Gereken Hak ve Özgürlükler Açısından  

    İncelenmemesi 154

d.Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Kanun Yolu İncelemesi Yapmama  

    Kuralının Hatalı Uygulanması Yaklaşımı 160

e.Çevrenin Korunması ve Çevre Hakkı Bağlamında Benimsenen Olumsuz  

    Yaklaşımlar 161

f.Yargı Yolu Sonradan Açılan İşlemlere Karşı Açılan Davaların Süre Aşımından

    Reddedilmesi Bağlamındaki Sorunlu Yaklaşım.. 165

g.Mahkeme Kararlarının Süresinde Yerine Getirilmemesine İlişkin Yaklaşım.. 166

h.Esas İncelemesi Neticesinde ‘’Düşme’’ Kararı Verilmesine Yönelik Sorunlu  

    Yaklaşım.. 168

i.Geçici Tedbir Müessesesinin Uygulanmasıyla İlgili Sorunlu Yaklaşım.. 171

j.Bireysel Başvurularda Somut Norm Denetiminin İşletilmemesine Yönelik  

   Yaklaşım.. 173

Bölüm Değerlendirmesi 181

4. BÖLÜM:

BİREYSEL BAŞVURUNUN DİĞER HUKUKDALLARINA POTANSİYEL ETKİLERİ: ÜÇ YILDAN ÇIKARIMLAR

a.Tutukluluk Bağlamında Uygulamayı Değiştirme Potansiyeli Taşıyan  

     Kararlar 184

i.Şablon Gerekçelerle Tutuklama. 184

ii.Kanuni Tutukluluk Süresinin Hesaplanması 185

iii.Tutuklulukta Makul Sürenin Hesaplanması 185

b.Yaşam Hakkı ve Maddi-Manevi Varlığın Bütünlüğüne Yönelik İhlallerde  

    İddianame Düzenlenip Kovuşturma YapılmasınaYönelik Yaklaşım.. 186

c.Ceza Muhakemesinde Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılmasına  

    Yönelik Yaklaşım.. 192

d.Soyadı Kararı ve Evli Kadının Soyadı Uygulaması 195

e. BoşanmaHalinde Velayetin Annede Kalması Halinde Çocuğun Soyadına

    İlişkin Yaklaşım.. 196

f.İdari Yargıda Kararların Yerine Getirilme Süresine İlişkin Yaklaşım.. 197

g.659 sayılı KHK ile Gelen Kaybedilen Bedel Üzerinden Vekalet Ücreti  

    Ödenmesine İlişkin Sistemin Askeri Yüksekİdari Mahkemesindeki Bazı  

    Davalarda Uygulanmamasına Yönelik Yaklaşım.. 198

h.Kamulaştırma Bedeline İşletilecek Faize Yönelik Yaklaşım.. 200

i.Farazi Bir Örnek: Sahte Fatura Düzenleme Suçu. 201

j.Farazi Bir Örnek: Yasama Sorumsuzluğu Kapsamında Hakaret Fiili 203

Bölüm Değerlendirmesi 204

SONUÇ. 207

KAYNAKÇA. 209