İÇİNDEKİLER İçindekiler Sunuş 7 Kısaltmalar 19 Birinci Kısım İŞ HUKUKU: KAVRAM – TARİHÇESİ – ÖZELLİKLERİ – §1. İŞ HUKUKU KAVRAMI 27 §2. İŞ HUKUKUNUN TARİHÇESİ 28 §3. İŞ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ, KAYNAKLARI VE ÖRGÜTLERİ 34 I. İş Hukukunun Özellikleri 34 A. İşçinin Korunması Ön Plândadır 34 B. Kuralları Genellikle Nispî Emredicidir 34 C. İşçi Lehine Yorum Geçerlidir 35 D. İşçinin Kişiliği Önem Taşır 36 E. Yönetime Katılmak Mümkündür 37 F. Kurallarında Dağınıklık Egemendir 37 G. Özel Hukuka Giren Bir Hukuk Dalıdır 38 II. İş Hukukunun Kaynakları 38 A. Özel Kaynaklar 38 B. Resmî Kaynaklar 40 III. Çalışma Yaşamının Örgütleri 42 A. Türk Çalışma Örgütü 42 B. Uluslararası Alanda 44 §3. İŞ HUKUKUNUN UYGULANMA ALANI 45 I. Konu Bakımından Uygulanma Alanı 45 A. Bireysel İş Hukuku 45 B. Toplu İş Hukuku 45 C. İş Yargılaması Hukuku 45 II. Yer Bakımından Uygulanma Alanı 48 A. İşyeri 48 1. Asıl Üretimin (İşin) Yapıldığı Yer (Asıl İşyeri) 48 2. İşyerinden Sayılan Yerler 49 a. Nitelik ve Yönetim Bakımından Bağlı Yerler 49 3. Eklentiler 50 4. Araçlar 50 B. İşyerinde Gelişmeler/İşyerinin Devri/Bildirimi 51 C. İşletme 55 D. Grup Oluşturan İşyerleri 55 III. Kişi Bakımından Uygulama Alanı 56 A. İşçi 56 B. İşveren 60 C. İşveren Vekili 62 1. İşin, İşyerinin ve İşletmenin Yönetiminde Görev Alınmalıdır 63 2. İşveren Adına Hareket Edilmelidir 63 3. İşveren Vekilinin İşlemlerinin Sonucu 64 D. Alt İşveren 64 1. Kavram 64 2. İşK’da Altişverenlik 65 3. Gerçekleşme Koşulları 66 a. Kendisi de Personel Çalıştıran Bir İşveren Bulunmalıdır 66 b. Bir Başkası Bundan Belli Nedenlerle İş Almalıdır 67 c. Bu İş Asıl İşverenin İşyerinde Yapılan İşle İlgili Olmalıdır 68 d. İşi Alan İşçilerini Bu İşe Özgülenmiş Biçimde Çalıştırmalıdır 69 e. Alt İşveren Olacak Kimse Daha Önce O İşyerinde Çalıştırılmamış Bulunmalıdır 70 3. Altişverenlikte İlişkiler ve Sonucu 71 4. Dikkat Edilecek Hususlar 72 E. Çırak/Mesleki Eğitim Gören Öğrenci ve Stajyer 79 1. Çırak 79 2. İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrenciler 81 3. Stajyer 82 4. Ortak Esaslar 85 F. Sendikalar ve Konfederasyonlar 87 İkinci Kısım BİREYSEL İŞ HUKUKU §6. BİREYSEL İŞ HUKUKU KAVRAMI VE KAPSAMI 89 I. Kavram 89 II. Bireysel İş Hukukunun Kapsamı 89 A. İş Kanununa Tabi Olan/Olmayan İşler 90 1. Deniz ve Hava Taşıma İşleri 90 a. Deniz Taşıma İşleri 90 b. Hava Taşıma İşleri 91 2. 50 veya Daha Az İşçi Çalıştırılan Tarım ve Orman İşlerinin Yapıldığı İşyerleri 92 3. Bir Ailenin Üyeleri veya Hısımları Arasında Dışarıdan Başka Biri Katılmayarak Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı İşler 94 4. Ev Hizmetleri 95 5. En Fazla Üç Kişinin Çalıştığı Esnaf İşyerleri 95 6. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri 97 7. Profesyonel Sporcular 98 8. Rehabilite Edilenler (ve Yaptıkları İşler) 98 9. Süreksiz İşler 99 B. Deniz İş Kanunu’na Tabi İşler 99 C. Basın İş Kanunu’na Tabi İşler (ve İşçiler) 101 D. Türk Borçlar Kanunu’na Tabi İşler 103 §7. İŞ SÖZLEŞMESİ 104 I. İş Sözleşmesi Kavramı 104 II. İş Sözleşmesinin Öğeleri 105 A. İş (Çalışma) Unsuru 105 B. Bağımlılık Unsuru 107 C. Ücret (Karşılık) Unsuru 109 III. İş Sözleşmesinin Tarafları 110 IV. İş Sözleşmesinin Yapılması 110 A. Sözleşme Görüşmeleri 110 B. Tarafların Ehliyeti 118 C. Sözleşmenin İçeriği 120 D. Şekli 120 E. Süresi 122 F. Yabancıların Çalışması 128 G. İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü/Zorunluluğu 129 1. İşten Topluca Çıkarılanların Yeniden İşe Alınması 130 2. Askerlik veya Diğer Bir Kanuni Ödev Yüzünden İş İlişkisi Sona Erenlerin Yeniden İşe Alınması 130 3. Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu 131 a. Çalıştırma Yükümü Bakımından 132 b. Engelli Çalıştıran İşverenlere Sağlanan Teşvikler 134 c. İşyerinden Engelli/Malul Olarak Ayrılan Eski İşçinin Yeniden İşe Alınması 134 4. Sendika Yöneticilerinin Yeniden İşe Alınması 135 5. Sözleşme Yapma Zorunluluğunun Sonucu 136 V. İş İlişkisinin Türleri 136 A. Tipik/Atipik İş İlişkileri 136 1. Belirli Süreli İş İlişkisi 137 2. Kısmî Süreli Çalışma ve Türleri 137 3. Geçici (Ödünç) İş İlişkisi 143 4. Grupla (Takım ile) Kurulan İş İlişkisi 165 5. Evde Çalışma ve Uzaktan Çalışma İlişkisi 166 6. Pazarlamacılık Sözleşmesi 170 B. Deneme Süreli/Deneme Süresiz İş İlişkileri 171 VI. İş Sözleşmesinin Geçersizliği ve Geçersizliğin Sonuçları 173 A. Kesin Geçersizlik Nedenleri 173 1. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık 174 2. Ahlâka Aykırılık 175 3. İmkânsızlık 176 4. Muvazaa (Danışıklık) Bulunması 176 B. İş Sözleşmesinin İptali ve İptal Nedenleri 178 C. Geçersizliğin Etkisi 179 VII. İş Sözleşmesinin Devri ve İş Sözleşmesinde Taraf Değişikliği 181 §8. İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKLAR/ BORÇLAR 185 I. İşçinin Borçları 185 A. İşgörme (Çalışma) Borcu 186 B. Özen Borcu 188 C. İtaat (Uyma) Borcu 189 D. Sadakat Borcu 190 E. Teslim ve Hesap Verme Borcu 196 II. İŞVERENİN BORÇLARI 197 A. Ücret Ödeme Borcu 197 1. Ücret Sistemleri 199 2. Ücretin Miktarı 199 3. Ödenme Yeri 201 4. Ödenme Zamanı 203 5. Ödenme Biçimi 204 6. Ödeneceği Kişi 205 7. Ödemenin İspatı 205 8. Ücret Garanti Fonu 206 9. Diğer Hususlar 207 a. Zamanaşımı 207 b. Gecikme Faizi 207 c. Çalışmaktan Kaçınma Hakkı 209 B. İşçiyi Gözetme Borcu 212 C. Eşit Davranma Borcu (Haksız Ayırım Yasağı) 215 D. Diğer Borçlar 222 §9. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 225 I. Kendiliğinden Sona Erme 225 A. Ölüm 225 B. Sözleşme Süresinin Bitimi 226 C. İşçi ve İşveren Sıfatının Aynı Kişide Birleşmesi 228 II. Tarafların Anlaşması İle Sona Erme 229 III. Geçersizlik Açıklaması İle Sona Erme 232 IV. Fesih Yoluyla Sona Erme 232 A. Genel Olarak Fesih Kavramı 232 B. Fesih Yasakları 235 1. DİK Kapsamında Fesih Yasağı 236 2. BİK’da Fesih Yasağı 236 3. Tüm Yasalar Kapsamında Fesih Yasağı 236 4. Fesih Hakkının Sözleşmelerle Sınırlandırılması 237 C. Önelli (Süreli) Fesih 237 1. Önele Uyularak Fesih Bildiriminin Sonuçları 241 2. Önellere Gereğince Uymamanın Sonucu 244 D. Peşin Parayla Fesih 247 E. Kötüniyetli Fesih 250 F. Haklı Nedenle (Olağanüstü/Derhal) Fesih 253 1. İşçi Açısından Haklı Fesih Nedenleri 255 a. Sağlık Nedenleri 256 b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller 258 ba. İşverenin İşçiyi Yanıltması 258 bb. İşçinin veya Ailesinin Şeref ve Namusuna Dokunucu Davranışlarda veya Cinsel Tacizde Bulunmak 258 bc. İşverenin İşçiye veya Ailesine Sataşması, Suç İşlemesi, Suça Özendirmesi 259 bd. İşyerinde 3. Kişilerin Cinsel Tacizine Uğramak 261 be. İşçi Ücretinin Gereğince Ödenmemesi 262 bf. İşçiye Az Miktarda İş Verilmesi/İş Koşullarının Uygulanmaması 265 c. Zorlayıcı Nedenler 269 2. İşveren Açısından Haklı Fesih Nedenleri 269 a. Sağlık Nedenleri 270 b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller ve Benzerleri 274 ba. İşçinin İşvereni Yanıltması 275 bb. İşveren veya Ailesinin Şerefine Dokunucu Davranışlar 275 bc. İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunmak 276 bd. İşverene Sataşmak veya Alkol ve Uyuşturucu Almak 276 be. Sadakat Borcuna Aykırılık 280 bf. İşyerinde Suç İşlemek 283 bg. Haksız ve İzinsiz Devamsızlık 283 bh. Uyarıya Rağmen Görevini Yapmamakta Israr Etmek 285 bi. İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmek veya İşverene Zarar Vermek 285 c. Zorlayıcı Nedenler 289 d. Tutuklanma–Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık 290 3. Fesih Süresi 291 G. Haksız Fesih 295 H. Toplu Fesih 298 I. Geçerli / Geçersiz Fesih 301 §10. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 301 I. İşverenin Belge Verme Yükümü Doğabilir 301 II. İş Güvencesi İşlerlik Kazanabilir 302 III. İşe Alma Zorunluluğu Doğabilir 324 IV. Rekabet Yasağı İşlerlik Kazanabilir 324 V. İşsizlik Sigortası Edimlerinden Yararlanılabilir 329 VI. İbra Gündeme Gelebilir 330 VII. Tazminat ve Ceza Koşulu Ödeme Yükümü Doğabilir 333 A. Ceza Koşulunun Ödenmesi 333 B. Tazminat Ödenmesi 337 §11. ÖZELLİKLİ BİR SONUÇ: KIDEM TAZMİNATI 339 I. Kıdem Tazminatı Kavramı – Tarihçesi – Hukuki Niteliği 339 II. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları 342 A. İş K’na Tabi Bir İş Sözleşmesiyle Çalışma Bulunmalı 342 B. İş Sözleşmesi Kıdem Tazminatına İmkan Verir Biçimde Son Bulmalı 343 1. Sözleşmenin Kendiliğinden Sona Ermesi: İşçinin Ölümü 343 2. Fesihle Son Bulma Halleri 344 a. Sözleşmenin İşçi Tarafından Feshi 344 aa. İş K. 24 Uyarınca Haklı Fesihler 345 ab. Diğer Derhal (Haklı) Fesihler 345 aba. Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesih 346 abb. Yaşlılık Emeklilik/Malûllük Aylığı veya Toptan Ödeme Almak Amacıyla Fesih 349 abc. Emekli Olamadan Emeklilik Bağlantılı Fesih 351 abd. Evlenme Nedeniyle Fesih 355 b. Sözleşmenin İşverence Feshi 358 c. Tartışmalı Haller 358 3. En Az Kıdem Koşulu Gerçekleşmelidir 359 III. Kıdem Tazminatının Miktarı ve Hesaplanması 364 IV. Kıdem Tazminatının Ödenmesi 369 V. Gecikme Faizi 371 VI. Zamanaşımı 372 §12. ÇALIŞMA (İŞ) SÜRELERİ 373 I. Kavram 373 II. Normal İş Süresi 380 A. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünebilen ve Denkleştirmenin Uygulanmadığı İşlerde 380 B. Denkleştirme Esasının Uygulandığı Hallerde 382 C. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünemeyen İşlerde Çalışma Süreleri 384 III. Normali Aşan Çalışma ve Türleri 385 A. Fazla Çalışma 385 1. Fazla Çalışma Kavramı 385 2. Fazla Çalışmanın Türleri 389 a. Olağan Fazla Çalışma 389 b. Zorunlu Fazla Çalışma 394 c. Olağanüstü Fazla Çalışma 396 3. Fazla Çalışmanın Yasaklandığı Haller 396 B. Fazla Sürelerle Çalışma 398 C. Normali Aşan Çalışmaların Karşılığı 400 IV. İş Sürelerinde Esneklik 408 A. Kısmi Süreli Çalışma 408 B. Kayan (Kaygan) İş Süresi Uygulaması 408 C. Vardiyalı Çalışma Sistemi 409 D. Telafi Çalışması 409 E. Denkleştirme Uygulaması 414 F. Günlük Çalışma Sürelerinin Başlangıç ve Bitişinde Esneklik 415 V. Kısa Çalışma 415 A. Kısa Çalışmanın Koşulları 416 1. Kısa Çalışmayı Gerektiren Bir Olgu Bulunmalıdır 416 2. İşveren Bu Yüzden İşyerini Tatil Etmeli veya Çalışma Süresini Azaltmalıdır 417 3. Durum İlgili Yerlere Bildirilmeli ve ÇSGB’ce Uygun Bulunmalıdır 418 B. Kısa Çalışma Ödeneği 418 1. Kısa Çalışma Belli Bir Süre Devam Etmelidir 419 2. İşçi İşsizlik Ödeneğine Hak Kazanma Koşullarını Sağlamalıdır 419 3. İşkur’a Başvurulmalıdır 419 §13. DİNLENME SÜRELERİ VE TATİLLER / İZİNLER 420 I. Genel Olarak 421 II. Günlük Dinlenme (Ara Dinlenmesi) 421 III. Haftalık Dinlenme (Hafta Tatili) 423 IV. Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Dinlenme 428 V. Yıllık Dinlenme (Yıllık Ücretli İzin) 430 VI. Ücretli Mazeret İzinleri 451 VII. Hamilelik/Doğum/Analık Hali/Ebeveyn İzni 454 VIII. Ücretsiz İzin Uygulaması 458 §14. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 461 I. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kavramı 461 II. İSG’nin Taraflara Getirdiği Yükler 464 A. İşverenin Yükümlülükleri 464 1. İşyerindeki Risk Durumunu ve Tehlike Grubunu Belirleme Yükümü 464 2. İSG Önlemleri Alma Yükümü 465 3. Çalışanların Sağlık Gözetimini Yapma Yükümü 466 4. Bilgilendirme ve Eğitme Yükümü 467 a. Bilgilendirme 467 b. Eğitim Yükümü 468 5. Kayıt Tutma ve Bildirme Yükümü 471 a. Kayıt tutma 471 b. Bildirme Yükümü 471 6. Organizasyona Gitme Yükümü 471 7. Çalışan Temsilcisi ve Temsilciliğini Oluşturma Yükümü 476 B. Çalışanların Yükümlülükleri 476 C. Devletin Yükümlülükleri 477 D. İşyerlerine İSG Bağlamında Destek Sağlamak / Teşvik 479 1. İSG Hizmetleri İçin Parasal Destek 480 2. İşsizlik Sigortası İşveren Payında Geçici İndirim 481 E. İşçi / İşveren Kuruluşlarının Rolü ve Katkısı 481 III. İSG Kural ve Önlemlerine Uymamanın Sonuçları 482 A. İşveren Açısından 482 B. İşçi Bakımından 482 Kaynakça 483 Kavramlar Dizini 503
